Stanisław Eljasz-Radzikowski

Kultura i sztuka

Stanisław Eljasz-Radzikowski, urodzony 21 czerwca 1869 roku w Krakowie, a zmarły 19 czerwca 1935 roku w tym samym mieście, był nie tylko wybitnym polskim lekarzem, ale także artystą malarzem oraz badaczem historii, nazewnictwa geograficznego i kultury ludowej Tatr oraz Podhala.

Był synem Walerego Eljasza-Radzikowskiego, co przyczyniło się do jego zainteresowania regionem oraz jego bogatym dziedzictwem kulturowym. Stanisław twórczo rozwijał umiejętności plastyczne, zajmując się akwarelami, rysunkami i litografiami, co przejawiało jego pasję do przyrody oraz kultury.

Dodatkowo, Eljasz-Radzikowski był popularyzatorem wartości leczniczych gór, co miało istotne znaczenie w kontekście zdrowia psychicznego i fizycznego. Promował także styl zakopiański w architekturze, przyczyniając się tym samym do rozwoju regionalnego w tej dziedzinie.

Życiorys

Stanisław Eljasz-Radzikowski był osobą o bogatej biografii, która w znacznym stopniu kształtowała się w stolicy Małopolski. W Krakowie uczęszczał do renomowanego gimnazjum św. Anny, gdzie jego ojciec nauczał rysunku. Po ukończeniu studiów medycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1893 roku uzyskał doktorat. Krótko potem, w latach 1894-1896, pełnił funkcję lekarza klimatycznego w Zakopanem, a następnie przez kolejny rok swojej kariery prowadził tam praktykę prywatną.

W 1897 roku Eljasz-Radzikowski został asystentem kliniki lekarskiej na Uniwersytecie we Lwowie. Jego aktywność naukowa zaowocowała publikacją wielu prac i artykułów dotyczących medycyny. Od wczesnych lat dziecięcych spędzał czas w Tatrach, początkowo w towarzystwie swojego ojca, później wraz z tatrzańskimi przewodnikami, a w późniejszym okresie odkrywając ich uroki samodzielnie.

Współpraca z ojcem również przyniosła owoce — pomógł mu przygotować nowe edycje przewodnika tatrzańskiego, w którym od 1891 roku publikował własne rozdziały poświęcone geograficznemu, historycznemu i przyrodniczemu opisowi Tatr oraz Podtatrza. Te materiały w późniejszym czasie ukazały się także w osobnej formie jako „Pogląd na Tatry”.

Był człowiekiem niezwykle aktywnym w Zakopanem, biorącym udział w różnorodnych przedsięwzięciach na przełomie XIX i XX wieku. Jego zainteresowania obejmowały badania terenowe oraz archiwalne dotyczące Tatr, dawnego górnictwa w tych górach, a także szeroki zakres studiów nad piśmiennictwem tatrzańskim. Eljasz-Radzikowski stawiał także na literaturę; tworzył nowele inspirowane folklorem góralskim oraz opowiadania dla młodzieży związane głównie z Tatrami.

W swojej karierze pisarskiej współpracował m.in. z czasopismami takimi jak „Przegląd Zakopiański”, „Lud”, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego”, a także z „Tygodnikiem Ilustrowanym” i „Nasz Kraj”. Jego prace były także publikowane w spiskim „Zipser Bote”.

Przez 18 lat, od 1887 do 1905 roku, był aktywną osobą w zarządzie Towarzystwa Tatrzańskiego. To właśnie on wytyczał oraz znakował pierwszy szlaki turystyczne w Tatrach, dzięki czemu przyczynił się do rozwoju turystyki górskiej w tym regionie.

W latach 1918-1920, w obliczu sporów granicznych, zajął się działalnością w Komitecie Narodowym Obrony Spisza, Orawy, Czadeckiego oraz Podhala. W 1919 roku zorganizował Konfederację Chochołowską, na czele której stanął. Niestety, konfederacja ta zakończyła swoje istnienie bez większych sukcesów, co skutkowało załamaniem nerwowym Eljasza-Radzikowskiego i wycofaniem się z działalności związanej z Tatrami.

Ostatnie lata swojego życia spędził w Krakowie, gdzie zyskał notoriety z powodu swoich ekscentrycznych i niekonwencjonalnych zachowań. Niestety, cierpiał na mizantropię i zmarł w osamotnieniu oraz nędzy.

Wybrane publikacje

Oto selektywna lista publikacji Stanisława Eljasza-Radzikowskiego, które znacząco przyczyniły się do poznania i dokumentowania piękna Tatr oraz kultury góralskiej.

  • Pogląd na Tatry (1891, 1896, 1900),
  • Tatry Bielskie (1893, 1894),
  • Polscy Górale tatrzańscy, czyli Podhale i Tatry na początku wieku XIX („Lud” 1897),
  • Styl zakopiański („Lud” 1900, samodzielne wydanie 1901),
  • Zakopane przed stu laty (1901-1902),
  • Góry srebrne w Tatrzech otwarte R.P. 1502 (Pamiętnik T. T. 1902),
  • Powstanie chochołowskie w roku 1846 (1904),
  • Skarby zaklęte w Tatrach.

Oceń: Stanisław Eljasz-Radzikowski

★★★★★
Średnia ocena:4.98 Liczba ocen:9