Kopiec Krakusa

---

Historia

Historia Kopca Krakusa otacza wiele tajemnic. Jego twórcy, czas powstania oraz przeznaczenie pozostają nieznane, mimo że istnieje szeroka gama teorii na ten temat. Lasota, wzgórze historyczne na którym znajduję się Kopiec, pierwotnie należało do rodziny Awdańców, szlachty polskiego pochodzenia skandynawskiego, co swoją nazwą upamiętnia komesa Lassotę (Lassote castellanus Cracovie).

W 2012 roku rozpoczęły się prace rewitalizacyjne tego obiektu, za które odpowiada krakowski architekt Piotr Orzeszek, reprezentujący pracownię architektoniczną Stvosh. Zlecone przez Miasto Kraków prace remontowe obejmują szeroki zakres działań, takich jak zagadnienia architektoniczne, konserwatorskie, archeologiczne, geologiczne, hydrogeologiczne oraz prowadzenie studiów widokowych i przyrodniczych. W ramach rewitalizacji przekształcane jest również otoczenie Kopca, w tym przebudowa dróg, ścieżek, schodów terenowych oraz oświetlenia. Odkryte zostaną historyczne umocnienia oraz koszary austriackie, a także stworzone tematyczne ścieżki piesze i rowerowe oraz oznakowanie terenu. Realizacja tego projektu przez Miasto Kraków trwa od 2013 roku.

Legendy

Jan Długosz kojarzył usypanie kopca z legendarną postacią Kraka, który miał być założycielem miasta Krakowa. W podaniach informuje, że zgodnie z obyczajem pogrzebowym, Kraka pochowano na szczycie wzgórza, a jego dwaj synowie, wypełniając ostatnią wolę ojca, wznieśli kopiec jako wieczną pamiątkę.

Archeologia

W latach 1934–1937 przeprowadzono wykopaliska archeologiczne, które były nadzorowane przez Polską Akademię Umiejętności, z udziałem Józefa Żurowskiego i Franciszka Jakubika, a finansowane przez redaktora naczelnego „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” na sumę 100 tysięcy złotych. Celem tych badań było zbadanie najbliższego otoczenia oraz wykopanie zwężającego się ku dołowi leja do podstawy kopca. Detalicznie pierwotnie planowano zbadać jedynie 4% powierzchni podstawy, natomiast w 1937 roku lej poszerzono tak, że ostatecznie przebadano 60% powierzchni podstawy.

W najbliższej okolicy kopca oraz w jego podstawie odkryto ślady osadnictwa z końca kultury łużyckiej, które prawdopodobnie znalazły się tam w trakcie budowy kopca. To pozwala przyjąć, że jego początki sięgają co najmniej 500 roku p.n.e. Wewnątrz konstrukcji odkryto różnego rodzaju zabytki oraz m.in. szkielet dziecka i palenisko, które trafiły tam w czasie budowy, dlatego datowanie tych znalezisk było trudne do ustalenia.

Wnętrze kopca opierało się na wysokim słupie, na którym umocowane była przegrody ułożone promieniście i plecione z wikliny. Przestrzeń między nimi była wypełniona mocno ubitym gruntami i kamieniami, co stanowiło znak długotrwałej pracy oraz zapewniało stabilność konstrukcji. Jest to sprzeczne z przekazami mówiącymi, że kopiec mógł powstać spontanicznie po śmierci Kraka.

W latach 70. XX wieku podczas wykopalisk wewnątrz kopca odnaleziono przedmioty z okresu wpływów kultury przeworskiej, a także stanowiska związane z kulturą łużycką i pomorską. Profesor Janusz Kotlarczyk zwraca uwagę, że kopiec stanowi monumentalny grobowiec o celtyckich korzeniach. Natomiast według profesora Andrzeja Buki, kopiec mógł powstać pomiędzy końcem VIII a połową X wieku, a górną granicę tej datacji wyznacza srebrny denar czeski Bolesława II (972–999), odnaleziony w jego części szczytowej, około 50 cm pod darnią. Niestety, badania nie doprowadziły do odkrycia jakichkolwiek pochówków wewnątrz samego kopca.

Brązowa skuwka typu awarskiego

Jednym z kluczowych znalezisk w trakcie badań nad datowaniem kopca była brązowa ozdobna skuwka typu awarskiego, odkryta w dolnych partiach kopca u podstawy lejowego wykopu. To odkrycie wskazuje, że skuwka została zgubiona w momencie, gdy kopiec był już w budowie, w odróżnieniu od srebrnego denara znalezionego na szczycie. Ta skuwka datowana jest na przypuszczalnie VII lub VIII wiek. Znalezienia archeologiczne potwierdzają, że teren południowej Polski, w tym okolice Krakowa, były częścią szlaków awarskich wypraw wojennych na Franków, które miały miejsce w latach 562 oraz 566/567. Należy dodać, że przedmioty te mogły być także importowane, gdyż zabytki tego typu znajdowano m.in. w rejonie Londynu. Brązowe okucia pasa typu awarskiego, datowane na drugą połowę VIII wieku, odnaleziono w Naszacowicach. Jednakże termin „typ awarskiego” może odnosić się zarówno do przedmiotów o stricte awarskim pochodzeniu, jak i tych stworzonych naśladując wzory awarskie.

W górnej partii kopca odkryto korzenie potężnego dębu, którego wiek w momencie ścięcia szacował botanik Władysław Szafer na około 300 lat. Na tej podstawie, przy pomocy dwóch faktów: znalezionej brązowej skuwki oraz wieku dębu, który mógł pełnić rolę obiektu kultu pogańskiego, przyjmuje się, że najpopularniejsza data usypania kopca przypada na okres między schyłkiem VI a schyłkiem VII lub VIII wieku, według profesora Andrzeja Żakiego.

Celtycki grobowiec

Inna teoria głosi, że powstanie kopców Krakusa i Wandy może być związane z obecnością Celtów. W kulturze celtyckiej kopce odgrywały istotną rolę kultową. Ustalono, że azymut łączący oba kopce pokrywa się z azymutem wschodu słońca na dzień 1 maja. Podobna zgodność odnaleziono w przypadku dwóch innych kopców w pobliżu Przemyśla. W kalendarzu celtyckim te dni stanowiły ważne daty oznaczające podział roku na połówki. To może sugerować, że kopiec miał również rolę obserwatorium astronomicznego.

Stojąc na kopcu Krakusa 2 maja lub 10 sierpnia, można dostrzec wschodzące słońce nad Kopcem Wandy, a z kolei stojąc na Kopcu Wandy 6 lutego lub 4 listopada, będziemy obserwować zachód słońca dokładnie nad Kopcem Krakusa. Te daty są ściśle związane z celtyckimi świętami, takimi jak Samhain, Imbolc, Beltane i Lughnasadh. Dlatego profesor Władysław Góral nie wyklucza hipotezy, że Kopiec Krakusa, wraz z innymi kopcami, takimi jak Kraka II, Wandy i Esterki, a także Wzgórzem Wawelskim, mógł tworzyć celtycki system astronomicznych wskaźników.

Profesor Leszek Paweł Słupecki stwierdza, że Kopiec Krakusa jest rzeczywiście grobem dawnego władcy, a ponadto stanowi część większego cmentarzyska kurhanowego. Na planie Krakowa sporządzonym przez Szwedów w 1702 roku oraz na austriackim planie z 1792 roku, Słupecki odnalazł obok kopca inne skupiska nasypów. Kazimierz Radwański z Muzeum Archeologicznego w Krakowie twierdzi, że pod koniec XVIII wieku było ich co najmniej 46, chociaż żaden z nich nie przetrwał do czasów współczesnych. „Fakt, że kopiec Krakusa otoczony był dużym cmentarzyskiem, wskazuje na znaczenie Krakowa we wczesnym średniowieczu” – dodaje L.P. Słupecki – „Zatem legenda o mitycznym założycielu Krakowa może mieć w sobie sporo prawdy.”

Funkcja pochówkowa, mimo braku bezpośrednich dowodów archeologicznych, wydaje się być bardzo prawdopodobna. O tym mogą świadczyć tezy o nazwach miejscowych, lokalne tradycje (takie jak Rękawka) oraz analogia do wcześniejszych obiektów grobowych, jak Kopiec Wandy. Istnieje również możliwość, że pełnił również funkcje kultowe, albo zupełnie równocześnie obie z tych ról. Teorie sugerujące, że był obiektem obronnym, sygnalizacyjnym lub obserwacyjnym, uznano za mało przekonujące, ponieważ nakład pracy potrzebny do budowy takiego obiektu byłby niewspółmierny do efektu, jaki można by osiągnąć.

Inne teorie

Niektórzy uczeni dostrzegają podobieństwo kopca do konstrukcji z terenów Skandynawii, co mogłoby sugerować nordyckie pochodzenie Kraka, zwłaszcza że obecność Wandalów w Małopolsce do IV wieku jest historycznie udokumentowana. Jednak praktyka sypania kopców na grobach była popularna już w epoce kamiennej, a na obszarze Europy zachowały się inne kurhany, które swoim wyglądem przypominają kopiec Kraka. Niektórzy badacze, jak Rudolf Jamka, wysuwali hipotezy odnośnie scytyjskiego, huńskiego, a nawet wikińskiego pochodzenia kopca.

Twierdza Kraków

W XIX wieku kopiec został włączony do systemu austriackich fortyfikacji. Otoczono go wałem ziemnym, murem i fosą, a wewnątrz murowanego obszaru zbudowano koszary (fort cytadelowy 33 „Krakus”). W międzywojniu, podczas badań archeologicznych, obiekty te zostały zniwelowane, a koszary zlikwidowano po II wojnie światowej.

---

Oceń: Kopiec Krakusa

---