Kopiec Wandy to niezwykła budowla, która znajduje się w wschodniej części Krakowa, w rejonie Nowej Huty, u zbiegu ulicy Ujastek Mogilski. Jego historia sięga prawdopodobnie czasów VII – VIII wieku, co czyni go jednym z najstarszych zabytków w tej części Polski.
Wiele legend oraz opowieści krąży wokół tego miejsca. Według jednej z nich, kopiec ten jest mogiłą Wandy, córki księcia Kraka. Jak głosi legenda, jej ciało miało być wyłowione z nurtów nieopodal przepływającej Wisły. U szczytu kopca można dostrzec marmurowy pomnik, którego projektantem był znany artysta Jan Matejko. Pomnik jest ozdobiony symbolami, takimi jak kądziel skrzyżowana z mieczem oraz inskrypcją z imieniem „Wanda”.
Nie bez znaczenia jest również lokalizacja budowli. Usytuowano ją na warstwie lessów, które przykrywają terasę nadzalewową Wisły oraz rzeki Dubni. Z czego został zbudowany ten monumentalny kopiec? Powstał z bardzo drobnoziarnistych skał, w tym glin pylasto-ilastych oraz pyłów ilastych, które łącznie określane są jako grunty lessopodobne. Należy zauważyć, że materiał wewnętrzny kopca pozostaje nieznany, z uwagi na brak odpowiednich badań wgłębnych, które mogłyby dostarczyć więcej informacji na ten temat.
Historia kopca
Kopiec Wandy, znany z bogatej historii, pierwszy raz został odnotowany w dokumentach w roku 1222, kiedy to pojawiła się wzmianka o wsi Mogiła. Ta nazwa ściśle wiąże się z legendarnym obiektem.
W drugiej połowie XV wieku, historyk Jan Długosz dokonał związku między kopcem w Mogile a grobowcem Wandy, co umocniło jego kulturową znaczenie. W roku 1584 pojawiła się pierwsza wzmianka dotycząca wyglądu kopca.
W drugiej połowie XIX wieku, dokładnie 1860 roku, Austriacy zaplanowali obronę Krakowa, otaczając kopiec szańcem ziemnym. W latach 1888–1890 szańc przeszedł transformację, zostając zamienionym w ceglano-kamienny fort, co podniosło wartość militarno-historyczną obiektu.
W roku 1890 znany artysta i działacz Kornel Kozerski odnowił kopiec, a na jego szczycie umieścił marmurową rzeźbę orła, którą zaprojektował Jan Matejko.
Wkrótce, około 1890 roku, kopiec przeszedł pierwszy, a jak do tej pory, jedyny raz badania przez Teodora Kułakowskiego, nieformalnego naczelnika Ekonomatu w Krakowie. Należy zaznaczyć, że nie były to badania archeologiczne w ściśle rozumianym sensie.
W latach 1968–1970 fort został zburzony, a w grudniu 2016 przeprowadzono po raz pierwszy badania georadarowe, podczas których wykryto obecność anomalii w strukturze kopca.
Przybliżone wymiary
W przypadku kopca Wandy można przytoczyć następujące informacje dotyczące jego wymiarów:
- wysokość wynosi 14 m, co oznacza, że znajduje się na wysokości 238 m n.p.m.,
- średnica podstawy waha się w przedziale 45–50 m,
- średnica ściętego szczytu to 9,5 m,
- objętość tego monumentalnego wzniesienia szacowana jest na około 9000 m³.
Przypisy
- Gawałkiewicz R., 2024: Deformacje powierzchni Kopca Wandy w Krakowie w świetle badań geodezyjnych. Przegląd Geologiczny, vol. 72, nr 6, strona 253.
- Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 18.01.2022 r.]
- Paweł Pawłowski: Kopiec Wandy odkrywa swoją tajemnicę. Są wyniki badań georadarowych. rmf24.pl, 01.01.2016 r. [dostęp 02.01.2017 r.]
- Paweł Pawłowski, Przemysław Błaszczyk: Czy w kopcu Wandy znajduje się jej grobowiec? Sprawdzają to naukowcy. rmf24.pl, 12.12.2016 r. [dostęp 01.01.2017 r.]
- Klemens Bąkowski: Dzieje Krakowa. Kraków: Spółka Wydaw. Polska, 1911 r., s. 6.
Pozostałe obiekty w kategorii "Zabytki":
Izba Pańska w Krakowie | Kopiec Krakusa | Kopiec Kościuszki w Krakowie | Pawilon Okocimski | Piwnice na Wawelu | Wieża ratuszowa w Krakowie | Sala IV na Wawelu | Sala Poselska na WaweluOceń: Kopiec Wandy