Kopiec Kościuszki w Krakowie


Kopiec Kościuszki jest jednym z pięciu charakterystycznych kopców w Krakowie, dedykowanym wielkiemu narodowemu bohaterowi Tadeuszowi Kościuszce. Znajduje się na Górze św. Bronisławy, w malowniczej zachodniej części miasta, w obrębie Dzielnicy VII Zwierzyniec.

Kopiec Kościuszki, od momentu jego budowy w latach 1820–1823, pozostaje w nieprzerwaney zarządzie Komitetu Kopca Kościuszki, który został ustanowiony w 1820 roku. Siedziba komitetu, a także wystawy, zlokalizowane są w historycznym, poaustriackim Forcie nr 2 „Kościuszko”.

W obrębie tego fortu znajdują się trzy kluczowe obiekty:

  • Bastion V – przestrzeń, w której ulokowane są wystawy kościuszkowskie, takie jak „Kościuszko – Rozdział I” oraz „Kopce Krakowskie”,
  • Kaponiera południowa – tutaj prezentowane są dwie wystawy: galeria figur woskowych „Polaków drogi do wolności” oraz „Twierdza a Miasto Kraków – 1846–1918”,
  • Kurtyna I – V południowa – Centrum Wystawienniczo-Konferencyjne im. T. Kościuszki, które gości różnorodne wystawy czasowe, w tym interaktywną ekspozycję „Żywe Konstrukcje” oraz wystawę „Życie codzienne I Korpusu PSZ w obiektywie Karola Bieniaka”, a także wystawę zorganizowaną przez Instytut i Muzeum Historii Wojen Ministerstwa Obrony w Budapeszcie pn. „Węgierscy żołnierze na wschodnim froncie 1914–1916”.

Dodatkowo, przy kopcu funkcjonuje Muzeum Kościuszkowskie, które staje się ważnym punktem na turystycznej mapie Krakowa. Kopiec cieszy się również dużym zainteresowaniem turystów, a połączenie autobusowe z centrum Krakowa ułatwia dostęp do tego historycznego miejsca. Warto jednak pamiętać, że zwiedzanie kopca jest płatne, z wyjątkiem kilku dni w roku.

Historia kopca

Budowa

Po śmierci Tadeusza Kościuszki w 1817 roku, w Krakowie narastał kult tego wybitnego bohatera narodowego. Miasto, z którym był nierozłącznie związany, stało się miejscem, w którym pochowano jego ciało. Społeczeństwo zaczęło domagać się stworzenia monumentu, który upamiętniałby jego osiągnięcia, co zapoczątkowało zbiórkę funduszy. W tym czasie nie można było jednak podjąć ostatecznej decyzji co do formy upamiętnienia. Ostatecznie podjęto decyzję, aby usypać kopiec, wzorując się na istniejących od wieków w Krakowie kopcach Krakusa i Wandy, uznawanych za symbole trwałości oraz niezłomności, które mogły przyciągać ludzi z całego kraju.

Na decyzję tę przystał w lipcu 1820 roku Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa, wybierając jako miejsce budowy Wzgórze św. Bronisławy, leżące na zachód od miasta. Ceremonia rozpoczęcia budowy, która miała miejsce 16 października 1820 roku, stała się niezwykle dużym wydarzeniem, przyciągającym Polaków z wszystkich zakątków, a także weteranów oraz młodych ludzi. Prace trwały przez trzy lata, a ich znaczną część wykonali ochotnicy, co nadawało projekcie patriotyczny charakter. Nawet zagraniczni goście odwiedzający Kraków brali udział w sypaniu. Ostatecznie pomimo licznych trudności technicznych i finansowych, budowę zakończono 25 października 1823 roku. Kopiec o imponujących wymiarach – średnica podstawy wynosiła 80 m, a wysokość 34,1 m – stał się istotnym elementem krajobrazu.

Dalsze losy

Po zakończeniu budowy opiekę nad kopcem objął Komitet Budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki. W planach znajdowało się wzniesienie osady dla rodzin chłopów, którzy uczestniczyli w insurekcji kościuszkowskiej, jednak ostatecznie musiano się z tego pomysłu wycofać. Kościuszkowska osada rolna miała składać się zdobronych czterech gospodarstw. W tym celu zakupiono od klasztoru norbertanek 40 mórg ziemi, a część z tego terenu udostępniono bezpłatnie. W 1836 roku Kalikst Waligórski, syn jednego z żołnierzy kościuszkowskich, osiedlił się w pierwszym gospodarstwie. Szybko jednak realizacja planu napotkała przeszkody, gdyż w latach 1850–1856 Austriacy przejęli wzgórze w ramach szerokiego programu fortyfikacji Krakowa.

Utrzymanie kopca stanowiło wyzwanie z powodu wpływów atmosferycznych i zachowań dzikich zwierząt, które niszczyły jego strukturę. W 1846 roku planowano gruntowną renowację kopca, jednak po likwidacji Wolnego Miasta Krakowa, co uniemożliwiło realizację tego zamysłu, przekształcenia te przeszły w historię. Polityka germanizacji, szczególnie po Wiośnie Ludów, znacznie wpływała na schyłek wpływów polskości, zaś działania mające na celu przekształcenie Krakowa w twierdzę nie ominęły kopca Kościuszki. W roku 1850 jego teren przeszedł pod władzę wojskową, a fort, znany jako fort cytadelowy 2 „Kościuszko”, został zbudowany wokół kopca, kończąc się budową w 1854 roku.

Mimo tych trudności w 1860 roku na szczycie kopca umieszczono granitowy głaz z napisem „Kościuszce”. Podczas I wojny światowej, Austriacy przekształcili kopiec w punkt obserwacyjny, a po odzyskaniu niepodległości stał się on atrakcją turystyczną. W roku 1937 powstał w sąsiednim Lesie Wolskim czwarty kopiec Józefa Piłsudskiego. W czasie okupacji hitlerowskiej, planowano zniszczenie kopca, co było w związku z jego symboliką narodową.

Po II wojnie światowej przystąpiono do demontażu fortu, co miało na celu uzyskanie materiałów budowlanych, jednak nie przyniosło skutków ze względu na protesty lokalnych społeczności i opłacalność tego przedsięwzięcia. Zorganizowano różne projekty dotyczące zagospodarowania terenu. W 1977 roku w części fortu uruchomiono hotel; w latach 90. fort stał się siedzibą radia RMF FM oraz związanych z nim stacji, jak RMF Classic.

Gdy w 1997 roku miały miejsce poważne opady deszczu, kopiec uległ zniszczeniu, co doprowadziło do powołania Komitetu Honorowego Ratowania Kopca Kościuszki dla zbierania funduszy na jego renowację. Koszt tej operacji wyniósł 14,7 miliona złotych. Odnowienie kopca udostępniono zwiedzającym 10 listopada 2002 roku. W 2013 roku zakończono trwającą niemal dwa lata restaurację fortu nr 2 „Kościuszko”, w tym murów obronnych oraz utworzenie nowoczesnego centrum konferencyjno-wystawienniczego.

Kopiec w liczbach

Kopiec Kościuszki, zbudowany dla upamiętnienia Tadeusza Kościuszki, zachwyca nie tylko swoją historią, ale również imponującymi wymiarami.

  • wysokość kopca wynosi 35,54 m,
  • wysokość kopca nad poziomem morza to 330,14 m,
  • wysokość kopca nad poziomem Wisły osiąga 131,14 m,
  • średnica kopca ma 73,25 m,
  • średnica kopca z wałem oporowym to 90,7 m,
  • średnica platformy widokowej wynosi 8,5 m,
  • objętość kopca to około 167 000 m³,
  • stopień nachylenia kopca waha się między 46° a 51°.

Przypisy

  1. Mateusz Drożdż, Spacerem przez Twierdzę Kraków. Krótki przewodnik po wybranych obiektach, Kraków 2022 r.
  2. Kopiec Kościuszki. Historia pomnika górującego nad Krakowem [online], Krowoderska.pl, 19.04.2021 r. [dostęp 19.04.2021 r.]
  3. Zakończyła się renowacja murów obronnych fortu Kopca Kościuszki [online], dzieje.pl, 18.07.2016 r. [dostęp 24.12.2023 r.]
  4. Sypanie Kopca Kościuszki :: Tygodnik Salwatorski :: Czytaj z NAMI TS [online], tygodniksalwatorski.icm.com.pl [dostęp 09.07.2020 r.]
  5. Krakowskie kopce [online], Magiczny Kraków.
  6. Oficjalna Strona Kopca Kościuszki w Krakowie
  7. Historia Kopca Kościuszki | Kopiec Kościuszki w Krakowie [online], kopieckosciuszki.pl [dostęp 26.05.2018 r.]
  8. Jan M. Małecki, Janina Bieniarzówna: Dzieje Krakowa. T. 3: Kraków w latach 1796–1918. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1994 r.
  9. MŻK (Marek Żukow-Karczewski), Całe miasto mówiło... O osadzie rolnej, „Echo Krakowa”, 12.10.1993 r., nr 199.

Oceń: Kopiec Kościuszki w Krakowie

Średnia ocena:4.82 Liczba ocen:8