Wieża ratuszowa w Krakowie

---

Historia

XIV-XIX wiek

Wieża ratusza w Krakowie ma bogatą i złożoną historię, sięgającą aż do **1383 roku**, kiedy to pojawiła się jej pierwsza wzmianka. Obecna konstrukcja powstała na początku XV wieku, ale nie później niż w 1444 roku. W 1434 roku prace przy budowie wieży koordynował kamieniarz Jan z Torunia. Wieża została pokryta ołowianą blachą, którą pomalowano na zielono.

W **1524 roku** na wieży pojawił się przywieziony z Norymbergi zegar. W międzyczasie, w **1556 roku**, zrealizowano renowację hełmu wieży po wcześniejszym pożarze. Dnia **24 maja 1680 roku** miało miejsce kolejne nieszczęście, gdy na wieży uderzył piorun, powodując jej spalenie do połowy. Skutki pożaru były druzgocące – zostały zniszczone nie tylko dzwon i zegar, lecz także hełm, a zniszczenia oszacowano w komisji, na czoło której stanął Stanisław Solski. Wkrótce powstała zachowana do dzisiaj szkarpa od strony zachodniej.

Odbudowa wieży, trwająca od **1683 do 1686 roku**, została powierzona królewskiemu architektowi Piotrowi Beberowi, który podniósł wysokość wieży oraz stworzył nowy hełm w stylu barokowym, aczkolwiek bez zegara. Jednak jakość jego prac pozostawiała wiele do życzenia, co zaowocowało, że w **1702 roku** hełm uznano za zrujnowany. Barokowe zwieńczenie wieży przetrwało do **1783 roku**. W tym czasie zburzono stary hełm, który zastąpiono skromniejszą konstrukcją fundowaną przez biskupa Kajetana Sołtyka oraz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W **1713 roku** wieża była zagrożona ruiną, co skłoniło do przemurowania części ścian, a podczas prac w latach **1779–1780** usunięto gotyckie wykusze. W takim stanie przetrwała aż do wybudowania przy wieży ratuszowego odwachu, który przetrwał różne formy aż do **1946 roku**.

XIX wiek

W dniu **1 marca 1817 roku**, podczas obrad Zgromadzenia Reprezentantów Wolnego Miasta Krakowa, podjęto decyzję o zburzeniu części gmachu ratusza, gdzie znajdował się spichlerz. Istotne było zawarcie w uchwale: „Wieża jednak ratuszowa, miejsce dla głównej warty, czyli hauptwach i korpus starego ratusza od strony wieży ma pozostać w całości.” Czynności te rozpoczęto w **1820 roku**, kiedy rozpoczęto rozbiórkę spichlerza, co ujawniło mury ratusza, zdążając do całkowitego wyburzenia budynku. Ostatecznie przetrwała tylko wieża.

Wkrótce jednak i na nią padło wielkie niebezpieczeństwo. W **1821 roku** na łamach „Pszczółki Krakowskiej” ukazał się artykuł senatora Wolnego Miasta Krakowa, Soczyńskiego, zatytułowany „Myśl o upięknieniu Krakowa”, w którym postulatował wyburzenie wieży. Krytycznie oceniał ją jako „gotyk zegarowy”, który nie miałby większej wartości. Pomysłu jednakże nie wdrożono, co uratowało wieżę i pozwoliło na jej przetrwanie jako jedynej pamiątki po starym ratuszu. Józef Muczkowski, po latach, zanotował: „Wiek cały stała opuszczona, jak wieczny wyrzut dla wandalów, którzy ją tak haniebnie osierocili…”

XX wiek i współczesność

W **1906 roku** istniała potrzeba umiejscowienia podświetlanego zegara na wieży, z inicjatywy firmy Stanisława Gabriela Żeleńskiego, lecz plan ten nigdy nie doczekał się realizacji. Lata **1927–1930** były okresem remontu wieży prowadzonego przez Franciszka Mączyńskiego, który postanowił usunąć tynki z konstrukcji.

Ostatnia renowacja miała miejsce w latach **1962–1966**, przeprowadzona przez Wiktora Zin oraz Władysława Grabskiego. Wykonano wtedy rekonstrukcję wykuszy i sklepienia na pierwszym piętrze, a także konserwację hełmu i okładzin. Dodatkowo wyremontowano piwnice, które zostały zasypane podczas burzenia ratusza. Obecny zegar na wieży, od **2000 roku**, jest zasilany falą radiową w systemie DCF77, co zapewnia mu precyzyjność zgodną z atomowym wzorcem czasu. Aktualnie wieża stanowi filię Muzeum Historycznego miasta Krakowa.

Na ścianach wieży znajdują się liczne tablice pamiątkowe, w tym upamiętniająca **70-lecie odzyskania niepodległości**, zaprojektowana przez Czesława Dźwigaja, a także tablica poświęcona papieżowi Polakowi Janowi Pawłowi II, wedle zamysłu Stafana Dousy.

Architektura i wnętrza wieży

Wejście do wieży jest ozdobione przez parę lwów, które pochodzą z początku XIX wieku i zostały przeniesione z klasycystycznego pałacu Morstinów w Pławowicach. Przy wejściu znajduje się gotycki portal, na którym widnieje herb Krakowa oraz godło Polski.

Na parterze, w sali, która niegdyś pełniła funkcję przechowalni dla zasobnego skarbca oraz insygniów władzy rajców, zachował się unikalny zestaw 14 gmerków z 1444 roku, który stanowi europejski rarytas.

Do górnych pomieszczeń wieży wiedzie wąska, stroma klatka schodowa, mająca 110 kamiennych stopni. Na pierwszym pięrze znajduje się jedna z najwspanialszych gotyckich sal w Krakowie. Ostatnie prace restauracyjne przywróciły jej krzyżowo-żebrowe sklepienie oraz odsłoniły fragmenty polichromii i złoceń, a także reprodukcje dawnych widoków krakowskiego ratusza.

Na drugim piętrze można podziwiać drewniane kasetonowe sklepienie, które oświetlają trzy ostrołukowe okna. Wśród ceglanej ściany znalazły się elementy architektoniczne, odkryte podczas remontu wieży, które zostały wmurowane do konstrukcji pomieszczenia. W sali tej prezentowane są rekonstrukcje średniowiecznych strojów mieszkańców Krakowa.

Na trzecim piętrze znajdują się archiwalne fotografie, w tym prace autorstwa Ignacego Kriegera. Na czwartym i ostatnim piętrze uwagę przyciąga stary mechanizm zegarowy, który został ufundowany w 1967 roku przez Izbę Rzemieślniczą w Krakowie.

W piwnicach wieży niegdyś zlokalizowana była Piwnica Świdnicka oraz więzienie. Po odgruzowaniu i adaptacji w latach 60. XX wieku lokal został przekształcony w kawiarnie, a w latach 1983–1995 działał tu Teatr Satyry „Maszkaron”, który stworzył niewielką scenę o charakterze komediowo-kabaretowym. Po kolejnym remoncie, przeprowadzonym w latach 1997-1998, pomieszczenia zostały oddane „Scenie pod Ratuszem” krakowskiego Teatru Ludowego.

Inne obiekty związane z Ratuszem w Krakowie

Zewnętrzne

W obrębie krakowskiego ratusza znajduje się kilka interesujących obiektów, które mają swoje znaczenie historyczne i architektoniczne.

• Ratusz,
• Spichlerz Miejski,
• Odwach ratuszowy,
• Dom Notariusza,
• Dom Ławników.

Wewnętrzne

Wnętrza ratusza kryją w sobie fascynujące miejsca, które warto zobaczyć.

• Więzienie ratuszowe,
• Piwnica miejska,
• Kaplica ratuszowa,
• Arsenał Miejski w Ratuszu Krakowskim.

---

Oceń: Wieża ratuszowa w Krakowie

---