Kościół św. Bernardyna w Krakowie

---

Historia

Historia klasztoru jest głęboko związana z osobą św. Jana Kapistrana, kaznodziei, który przybył do Krakowa w roku 1453 na zaproszenie króla Kazimierza Jagiellończyka oraz biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. Jan Kapistran był przedstawicielem zakonu obserwantów reguły św. Franciszka z Asyżu, a w Polsce reformowana gałąź zakonu braci mniejszych znana była jako bernardyni.

Kardynał Zbigniew Oleśnicki pozyskał od swojego brata, Jana, wojewody sandomierskiego, majątek na Stradomiu, który ofiarował zakonnikom. Po śmierci Oleśnickiego budową nowego kościoła zajął się Jan Długosz, a fundatorem był Jan Hińcza z Rogowa, kasztelan sandomierski.

W latach 1645–1647 kościół przeszedł gruntowną przebudowę, tymczasem podczas potopu szwedzkiego został całkowicie zniszczony. Obecna, wczesnobarokowa budowla została wzniesiona w latach 1659–1680. Jest to trójnawowa, bazylikowa świątynia z transeptem oraz kopułą umieszczoną w dachu, co wydaje się być decyzją podjętą ze względów strategicznych. W przypadku ewentualnego ostrzału z dział z Wawelu, konstrukcja mogłaby się ostać, gdyż kopuła nie wystawała znacząco ponad dach kościoła. Realizację nowej budowli wykonał architekt Krzysztof Mieroszewski.

Niegdyś z zabudowaniami bernardyńskimi sąsiadował cmentarz kościelny, otoczony murem, do którego prowadziła brama od strony ulicy Stradomskiej. Była to budowla barokowa, która charakteryzowała się trzema portalami, z czego środkowy był wyższy i bardziej ozdobny. Całość wieńczyło siedem posągów świętych, w tym figura Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia umieszczona pośrodku. Obiekt ten powstał w roku 1767.

Na początku XIX wieku w rejonie kościoła Bernardynów rozpoczęto prace wyburzeniowe, w wyniku których zburzono korytarz klasztorny, kuchnię oraz inne pomieszczenia, takie jak sartoria i westiarnia. W tym czasie zlikwidowano również stary cmentarz wraz z jego ogrodzeniem. Po roku 1830 zniknęła także brama oraz przylegające do niej fragmenty muru. Obecnie jedynym śladem po zburzonej architekturze jest figura Matki Bożej, która stoi na kolumnie w narożniku ulic Stradomskiej i Bernardyńskiej, na terenie dawnego cmentarza u podnóża Wawelu.

W 1883 roku majster murarski Alfred Zajączkowski zajął się rozbudową budynku klasztornego, a w 1907 roku według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego wzniesiono refektarz, bibliotekę, furtę oraz bramę wjazdową do klasztoru od strony ulicy Bernardyńskiej.

Architektura

Świątynia, o której mowa, to niezwykle piękna trójnawowa bazylika z transeptem. Jej prezbiterium jest nieco węższe od głównej nawy, z płaskim zakończeniem. Cechą wyróżniającą jest dwuwieżowa fasada oraz kopuła przykryta zadaszeniem. W kruchcie, czyli przedsionku kościola, można znaleźć późnorenesansowe nagrobki Stanisława i Zofii Ługowskich. Sklepienie zarówno nawy głównej, jak i prezbiterium zdobi ciekawa dekoracja stiukowa.

Do prezbiterium przylegają dwie kaplice, które warto wyróżnić:

• Kaplica św. Anny – to boczna kaplica lewego ramienia transeptu. Znajduje się w niej późnobarokowy ołtarz z drugiej połowy XVIII wieku, ozdobiony rzeźbą św. Anny Samotrzeciej, datowanej na koniec XV wieku, przypisywaną prawdopodobnie warsztatowi Wita Stwosza. Na ścianie tej kaplicy wisi barokowy obraz przedstawiający Taniec śmierci, datowany na IV ćwierć XVII wieku.
• Kaplica św. Szymona z Lipnicy – usytuowana w prawym ramieniu transeptu. Mieści ona ołtarz-mauzoleum, który powstał w 1662 roku. W mensie ołtarzowej znajduje się konfesja świętego Szymona z posągiem. Ozdobą okna kaplicy jest witraż ukazujący sceny z życia Szymona, zaprojektowany przez Józefa Mehoffera oraz wykonany przez krakowską pracownię witraży „Bracia Paczka”.

Dodatkowo, w głębi kościoła, w pobliżu zakrystii, znajduje się mała kaplica Matki Bożej Sokalskiej. Mieści ona kopię obrazu, który był obecny w tym miejscu w latach 1951–2001, zanim został ewakuowany z terenów zagarniętych przez Związek Radziecki.

Ołtarz główny, oraz cztery boczne ołtarze, które tworzą harmonijną całość, są przykładem późnobarokowej snycerki, wykonane w latach 1758–1766. Obrazy zdobiące te ołtarze są autorstwa Franciszka Lekszyckiego, zakonnika z miejscowego klasztoru bernardynów. W swoich dziełach inspirował się rycinami oraz obrazami takich mistrzów jak Rubens i van Dyck.

W okresie Wielkanocy, w Grobie Pańskim, tłem dla monstrancji z hostią jest obraz Golgoty namalowany przez Tadeusza Popiela, stworzony w 1911 roku. Obraz ten został przywieziony do Krakowa po II wojnie światowej, pochodząc z kościoła lwowskich bernardynów.

---

Oceń: Kościół św. Bernardyna w Krakowie

---