Kościół św. Grzegorza Wielkiego w Krakowie

Kościoły

Kościół św. Grzegorza Wielkiego to zabytkowy rzymskokatolicki kościół parafialny, znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy XVIII Nowa Huta, przy ul. Jeziorko 40, w Ruszczy.

Fundacja pierwszego romańskiego kościoła wiąże się z osobą Jaksie Gryficie, a najstarsza znana wzmianka o tym wydarzeniu pochodzi z 1222 roku. Obecny budynek kościoła, będący wynikiem fundacji Wierzbięty z Branic, stolnika krakowskiego, powstał w latach 1416–1420. Wzniesiony z cegły, kościół charakteryzuje się gotyckim stylem oraz orientacją i obronnym charakterem.

Wnętrze kościoła zachwyca swoją architekturą – prezbiterium ma dwie przęsła i zamknięte jest prostą ścianą, przy czym nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Z północnej strony budowli znajduje się gotycka zakrystia, natomiast z wschodu, w miejscu dawnych kaplic, usytuowana została nowa zakrystia, wykonana w kształcie rotundy. Projekt tej nowej części został stworzony przez Adolfa Szyszko-Bohusza w 1925 roku.

Od strony zachodniej kościoła wznosi się kwadratowa wieża, w której dolnej części wmurowano wapienne kostki. Przez długi czas, od 1417 do połowy XVIII wieku, kościół pełnił funkcję kolegiaty. Na terenie dawnego przykościelnego cmentarza, przy północnej ścianie, zachował się grobowiec rodziny Popielów, ostatnich właścicieli Ruszczy. Z kolei przy ścianie południowej znajdują się grobowce poprzednich właścicieli, rodu Badenich.

Wnętrze

W barokowym ołtarzu głównym, datowanym na pierwszą połowę XVII wieku, umieszczono kopię rzymskiego obrazu przedstawiającego Św. Grzegorza, autorstwa Annibale Carracciego. Obraz ten powstał najprawdopodobniej około roku 1664, co czyni go szczególnie cennym, gdyż jego pierwowzór, znajdujący się w kościele San Gregorio Magno, został zniszczony. Tabernakulum, wykonane z hebanu, ozdobione jest alabastrowymi kolumienkami oraz płytkami mozaikowymi, które przedstawiają barokowe pejzaże, i datuje się na około 1700 rok. istnieje przypuszczenie, że tabernakulum mogło być przerobione z pałacowego sekretarzyka.

W dwóch bocznych barokowych ołtarzach możemy zobaczyć wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a także krucyfiks z drugiej połowy XVII wieku. Dodatkowym elementem, który przyciąga uwagę, jest kamienna płyta nagrobna fundatora kościoła, Wierzbięty z Branic, umieszczona po lewej stronie ołtarza głównego. Rzeźba przedstawia klęczącego rycerza z złożonymi do modlitwy dłońmi, zakutego w zbroję, a u jego stóp znajduje się tarcza z herbem Gryf. Unikalne drewniane epitafium z wyobrażeniem fundatora znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.

Po prawej stronie ołtarza umieszczono pamiątkową płytę, która pochodzi z roku 1922. Upamiętnia ona wizytację kościoła, która miała miejsce 11 września 1918 roku, dokonana przez kardynała Adama Stefana Sapiehę w towarzystwie wizytatora apostolskiego na Polskę, jak również późniejszego nuncjusza papieskiego kardynała Achille Rattiego, późniejszego papieża Piusa XI.

W latach 2000–2005 odbyła się gruntowna konserwacja kościoła, która była wspierana finansowo między innymi przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa. W trakcie przeprowadzonych prac renowacyjnych odkryto na bocznej ścianie prezbiterium średniowieczną polichromię przedstawiającą ucztę eucharystyczną oraz fragmenty renesansowych ornamentów roślinnych. Pozostała dekoracja malarska kościoła została stworzona przez Józefa Dutkiewicza w latach 50. XX wieku.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 30.06.2011 r.]

Oceń: Kościół św. Grzegorza Wielkiego w Krakowie

★★★★★
Średnia ocena:4.6 Liczba ocen:11