Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Krakowie

---

Historia

Na podstawie lokalnych podań, świątynia ta została zbudowana przez Piotra Włostowic w pierwszej połowie XII wieku. Pierwsze wzmianki o kościele pojawiły się w miejskich księgach dopiero w 1308 roku, kiedy to funkcjonował jako filia, będąca częścią archiprezbiterów z kościoła Mariackiego.

W 1325 roku kościół uzyskał status parafii, co znacznie podniosło jego rangę. Warto zaznaczyć, że w połowie XVII wieku dokonano gruntownej przebudowy świątyni, a jej konsekracja miała miejsce w 1659 roku.

W 1715 roku, kościół został ofiarowany przez biskupa Kazimierza Łubieńskiego zgromadzeniu sióstr prezentek, co nadało mu nowy charakter duchowy. Po ich przeprowadzce, w latach 1715–1723, architekt Kacper Bażanka zrealizował kolejną przebudowę, wprowadzając nowe elementy do jego architektury.

Znaczącym momentem w historii kościoła miała miejsce 28 lipca 2016 roku, kiedy to gościł papież Franciszek, modląc się przy relikwiach Zofii Czeskiej. Odwiedziny te świadczą o wyjątkowym miejscu, jakie kościół zajmuje w życiu duchowym Krakowa.

Wygląd

Fasada tego obiektu architektonicznego jest ozdobiona obrazem Matki Boskiej Łaskawej, który datowany jest na XIX wiek.

W 2015 roku przeprowadzono prace konserwatorskie, podczas których zmieniono kolorystykę fasady z białej na różową. Ta zmiana była odpowiedzią na chęć nawiązania do kolorystyki barokowej.

Oprócz fasady, kolory wnętrza również uległy zmianie, co wpłynęło na ogólny wygląd kościoła.

Wnętrze

Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Krakowie jest obiektem o niezwykłej architekturze. Jest to budowla orientowana, charakteryzująca się jednonawowym układem oraz wyodrębnionym, mniejszym prezbiterium, które zamknięte jest półkoliście. W ołtarzu głównym, wykonanym w roku 1730, znajduje się obraz Matki Bożej Świętojańskiej. Zgodnie z tradycją, obraz ten miał zostać przywieziony z Hiszpanii przez księcia Stanisława Radziwiłła.

Po obu stronach ołtarza umieszczono posągi patronów tej świątyni, św. Jana Chrzciciela oraz św. Jana Ewangelisty. Dodatkowo, w kościele zawieszone są wota, wśród których znajdują się: polska karabela, turecka szabla z XVII wieku oraz dwie pary żelaznych kajdan z łańcuchami pochodzące z XVIII wieku. Warto zaznaczyć, że te ostatnie zostały pozostawione przez więźnia, który został wybawiony z ciężkiej niewoli. Od tego momentu obraz zaczął być czczony jako Matka Boska od wykupu niewolników, lub Matka Wolności.

9 maja 1965 roku, arcybiskup Karol Wojtyła ukoronował wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem, który znajduje się w świątyni.

Ołtarze boczne w kościele pochodzą z okresu późnego baroku, a ich wykonanie datuje się na czas przed 1748 rokiem. W 1959 roku, polichromię w sklepieniu kościoła wykonał Edward Mytnik, zastępując wcześniejsze dzieło, które powstało w latach 20. XX wieku na zlecenie Zygmunta Milliego.

W pomieszczeniach, które niegdyś pełniły funkcję zakrystii, w 1998 roku zaaranżowano kaplicę, zgodnie z projektem Czesława Dźwigaja. W tej kaplicy złożono relikwie Sługi Bożej Matki Zofii Czeskiej, która była założycielką zgromadzenia prezentek.

Organy

Instrument, o którym mowa, został skonstruowany prawdopodobnie pod koniec XVII wieku lub na początku XVIII wieku. Z zapisów w księdze inwentarzowej wynika, że w 1715 roku na drewnianym chórze znajdował się pozytyw. Można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że pozostała szafa organowa pochodzi z tego samego okresu, jednak analizując piszczałki, dostrzegamy znaczące różnice czasowe w ich powstawaniu.

W dokumentach Księgi Kościoła i Zgromadzenia można znaleźć liczne interesujące informacje na temat tego instrumentu:

organy restaurowane były w 1862 kosztem 1000 zł. Pryncypał 8’, Octawa 4’, Superoctawa 2’ są z cyny, a reszta piszczałek z drzewa […] Klawisze o 4 oktawach z kości słoniowej, miech z rezerwuarem dwa razy skórą obciągnięty […] Wartość drzewa: 80 zł, wartość kruszcu: 770 zł.

Instrument był odnawiany w poszczególnych latach: 1927, 1946 (przystosowanie do strojenia) oraz 1960. Z dużym prawdopodobieństwem piszczałki wykonane z blachy cynkowej są efektem remontu przeprowadzonego w 1927 roku.

Prospekt organów prezentuje styl barokowy, wznoszącą się nad nim są trzy okazałe rzeźby. Rzeźba centralna, być może wyobrażająca króla Dawida, otoczona jest przez anioły grające na instrumentach – po lewej stronie skrzypce, a po prawej wiolonczelę. Warto zauważyć, że proporcje sztuki w stosunku do samej szafy organowej są imponujące: figura centralna ma wysokość 1 metra, podczas gdy boczne postacie mają 80 cm. W prospekcie znajduje się 31 cynowych piszczałek, przypisanych do głosu Octawa 4’.

Wymiary szafy organowej wynoszą 1,40 m na 1,70 m, a prospektu 1,70 m na 1,70 m. Natomiast wymiary klawiatury prezentują się następująco:

• szerokość oktawy – 18,5 cm,
• szerokość klawiszy diatonicznych – 2,2 cm,
• długość klawiszy diatonicznych – 14,4 cm,
• długość klawiszy chromatycznych – 10,00 cm,
• wysokość pomiędzy klawiszami diatonicznymi a chromatycznymi – 1,00 cm.

Zaś dyspozycja instrumentu jest następująca:

• Manuał – Pryncypał [8′], Fl. Major [8′], Fl. Portunal [8′], Sup. Okt. [2′], Fl. Portunal [4′], Oktawa [4′],
• skala manuału: C-c3,
• liczba głosów: 6,
• liczba klawiatur: 1,
• traktura gry: mechaniczna,
• traktura rejestrów: mechaniczna.

Przedstawiamy charakterystykę poszczególnych głosów:

• Pryncypał 8’ – głos otwarty, pierwsza oktawa wykonana z drewna, kolejne metalowe,
• Flet major 8’, Flet portunal 8’ – głosy kryte, w całości drewniane,
• Super octawa 2’ – głos otwarty, w całości metalowy,
• Flet portunal 4’ – głos w całości drewniany,
• Octawa 4’ – głos w całości cynowy, częściowo w prospekcie.

---

Oceń: Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Krakowie

---