Kazimierz IV Jagiellończyk

---

Dzieciństwo

„Kazimierz Andrzej Jagiellończyk przyszedł na świat 30 listopada 1427 roku. Był najmłodszym z trzech synów Władysława Jagiełły oraz jego czwartej małżonki, Zofii Holszańskiej, która była córką kniazia Andrzeja Holszańskiego. Zarówno Władysław, jak i Zofia odznaczali się znaczną różnicą wieku, co podsycało plotki o potencjalnej zdradzie żony króla. Jedynie uroczysta przysięga Zofii, w której zapewniała o swojej niewinności, pozwoliła jej oczyścić się z tych oskarżeń.

Kazimierz został ochrzczony 21 grudnia 1427 roku. Jego imię było dziedzictwem po starszym bracie, również Kazimierzu, który urodził się, ale niestety zmarł w roku 1426. Na cześć narodzin przyszłego króla, biskup Stanisław Ciołek wzbogacił utwór Mikołaja z Radomia, tworząc panegiryczną kontrafakturę Hystorigraphi aciem mentis, w której uczczono nie tylko narodziny Kazimierza, ale także jego rodziców.

Królewicz spędzał dzieciństwo w atmosferze starannej opieki ze strony matki oraz kilku zwierzchników, w szczególności podkanclerzego Wincentego Kota i rycerza Piotra z Rytra. Jego edukacja obejmowała naukę języków polskiego i ruski, a także rozwijanie sprawności fizycznej. Jako dziecko miał ogromne zamiłowanie do polowań, co skłaniało go do częstych wyjazdów do litewskich lasów. W późniejszych latach, pełniąc rolę króla, odbywał polowania na żubry, m.in. w Puszczy Grodzkiej i Puszczy Bielskiej, której pozostałości obecnie są częścią Puszczy Białowieskiej.

Po śmierci Władysława Jagiełły w 1434 roku, tron polski objął jego starszy brat, dziesięcioletni Władysław. Władza nad małoletnimi królami przeszła w ręce biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, który wykazywał niechęć względem młodszego Kazimierza i w praktyce sprawował władzę w Królestwie w latach ich małoletniości. Na scenie politycznej obecni byli również panowie wielkopolscy, wdowa po królu Zofia Holszańska, Jan Szafraniec i Spytek Melsztyński, którzy tworzyli przeciwwagę dla autorytetu Oleśnickiego.

Walka z Habsburgami o Czechy – konflikt dworu i biskupa Oleśnickiego

W 1437 roku po zgonie cesarza Zygmunta Luksemburczyka, który był jednocześnie królem czeskim i węgierskim, biskup Oleśnicki, sprawujący funkcję regenta Królestwa Polskiego, podjął negocjacje z Albrechtem II Habsburgiem. Jego celem było zapewnienie 13-letniemu Władysławowi Warneńczykowi sukcesji w Węgrzech. W międzyczasie czeska opozycja, sprzyjająca prohusytom i obawiająca się przejęcia władzy przez Albrechta, zaproponowała Oleśnickiemu, aby to Władysław objął tron czeski. Biskup, jako przeciwnik ruchu husyckiego, odmówił, co doprowadziło do napięć z opozycją, skoncentrowaną wokół królowej Zofii Holszańskiej.

W wyniku tych wydarzeń, w kwietniu 1438 roku w Kutnej Horze, część stanów czeskich (przede wszystkim utrakwistów) pod przewodnictwem arcybiskupa Jana z Rokycan, dokonała elekcji, wybierając na króla 11-letniego Kazimierza Jagiellończyka. Tego rodzaju działania były kontrolowane przez stronnictwo dworskie, w skład którego wchodzili m.in. królowa Zofia, Jan Szafraniec oraz Spytko z Melsztyna. Biskup Oleśnicki, wciąż walczący z husytami, nie mógł zaakceptować tego rozwoju sytuacji.

W miarę jak sytuacja się rozwijała, rywalem Kazimierza w walce o tron czeski stał się Albrecht Habsburg, który zyskał wsparcie ze strony armii saskiej i węgierskiej. W czerwcu tego samego roku wkroczył on do Pragi i dokonał własnej koronacji na króla. Dodatkowo, polskie wojska, liczące około pięciu tysięcy żołnierzy, pod dowództwem Sędziwoja Ostroroga oraz Jana Tęczyńskiego wspólnie z czeskimi sojusznikami Kazimierza, nie były w stanie stawić czoła przeważającym siłom Habsburga i musiały rozpocząć odwrót do miasta Tabor.

Jesienią Habsburg odniósł kluczowe zwycięstwo nad husytami w bitwie pod Żelenicami, co jeszcze bardziej poprawiło jego pozycję. Sytuacja nie uległa zmianie pomimo faktu, że Władysław Warneńczyk oraz Kazimierz Jagiellończyk tymczasowo zajęli i podporządkowali sobie księstwa opolskie, raciborskie oraz opawskie w październiku tego samego roku. Dodatkowo, stronnictwo biskupa Oleśnickiego zdołało ograniczyć wpływy dworu królowej, po tym jak w maju 1439 roku ich prohusyckie siły po zawiązaniu konfederacji korczyńskiej poniosły klęskę w bitwie pod Grotnikami, w której zginął Spytko z Melsztyna. W wyniku tych zdarzeń, stronnictwo dworskie zostało zmuszone do porzucenia zamiarów zdobycia korony czeskiej dla Kazimierza Jagiellończyka.

Kazimierz Jagiellończyk jako wielki książę litewski

Objęcie tronu wielkoksiążęcego

W dniu 20 marca 1440 roku doszło do tragicznych wydarzeń, które na stałe zmieniły bieg historii Litwy. Z rąk zamachowców zginął Zygmunt Kiejstutowicz, ówczesny wielki książę litewski, co wywołało niepokój w całym państwie. W obliczu tej sytuacji, w wyścigu o tron wielkoksiążęcy ogromne nadzieje pokładali zarówno jego syn Michał Bolesław Zygmuntowicz, znany jako Michajłuszka, jak i Świdrygiełło Olgierdowicz, młodszy brat Władysława Jagiełły. Obaj byli wspierani przez różne grupy bojarstwa, co groziło naruszeniem unii z Polską.

W obozie sprzyjającym zachowaniu tej unii znajdowali się wpływowi magnaci, w tym biskup wileński Maciej z Trok, książę holszański Jerzy oraz Jan Gasztołd. Oni właśnie popierali kandydaturę Kazimierza, brata Władysława III. Polskie panowie, na czele z Oleśnickim, pragnęli nie tylko uchronić Litwę od podziału, lecz także później wcielić jej części do Korony.

W pierwszej fazie realizacji zamysłów Oleśnickiego, byłoby to możliwe dzięki księtom mazowieckim, wsparciem dla Michajłuszki, Kazimierzowi oraz Bolesławowi. W ich intencjach leżało odebranie Podlasia Litwie i przyłączenie go do Mazowsza. Ostatecznie problemy dotyczące Podlasia zostały uregulowane dopiero w 1444 roku.

Przybywając w maju 1440 do Wilna jako dwunastoletni namiestnik, Kazimierz towarzyszył mu kasztelan krakowski Jan z Czyżowa oraz ochmistrz Paweł Chełmski. Wykorzystując nieobecność Władysława III, który z Czerwińska udał się na Węgry, litewski bojarzy 29 czerwca 1440 roku ogłosili Kazimierza Jagiellończyka nowym wielkim księciem litewskim w katedrze wileńskiej. W ten sposób unia polsko-litewska została naruszona. Nie ma wątpliwości, że wybór Kazimierza na tę pozycję bez zgody króla Polski i sejmu oznaczał de facto zerwanie dotychczasowych porozumień, a historycy często nazywają ten moment przewrotem państwowym.

Rządy na Litwie w latach 1440–1444

Kazimierz Jagiellończyk panował na Litwie jako wielki książę litewski od 1440 do 1492 roku. Sytuacja była złożona, ponieważ wykorzystywała małoletniość Kazimierza. Bojarstwo litewskie zaczęło dominować, obsadzając najważniejsze stanowiska swoimi ludźmi z rodów Kieżgajłów, Gasztołdów oraz Radziwiłłów. Jednak młody książę, w miarę upływu czasu, odsunął od siebie wpływy swojego doradcy Jana Gasztołda, który dążył do przejęcia pełnej władzy, szukając sojuszy wśród wrogich Kazimierzowi rodów.

W latach 1440-1441 Kazimierz stłumił bunt pospólstwa, znany jako „czarni ludzie”, w Smoleńsku i mianował na namiestnika smoleńskiego Andrzeja Sakowicza. W swoich początkowych rządach uznał autonomię Żmudzi w zakresie administracyjnym i sądowniczym pod przewodem Dowmonta, który reprezentował separatystyczne dążenia.

Po roku 1440 zarówno Polska, jak i Litwa zaczęły rościć pretensje do Podlasia. W 1444 Kazimierz rozwiązał spór z Mazowszem o ziemię drohicką na Podlasiu, zakupując prawa do niej od księcia mazowieckiego Bolesława IV za 6 tysięcy kop groszy praskich. Dzięki temu uniknięto potencjalnej wojny z Polską, a autorytet Kazimierza wśród litewskich bojarów wzrósł.

W czasie rządów Kazimierza Wielkie Księstwo Litewskie rozciągało się od Bałtyku poprzez limany dnieprowe nad Morzem Czarnym, aż po górną Wołgę. W latach 1444-1445 książę wsparł Nowogród Wielki w walkach z inflanckimi Krzyżakami, a nie obawiając się ich, Litwini angażowali się w konflikty wewnętrzne Moskwy. Kazimierz zainicjował także wojnę z Moskwą o ziemie nad Wiaźmą, która zakończyła się zawarciem pokoju w 1449 roku, gdy Kazimierz objął tron króla Polski.

Sprawa litewska w czasach bezkrólewia w Polsce w latach 1444–1447

Podczas czterech lat bezkrólewia, które nastąpiły po śmierci Władysława III w bitwie pod Warną 10 listopada 1444, Litwa i Polska nie utrzymywały bliższych kontaktów. Sytuacja ta zmieniła się po tym wydarzeniu, gdy szlachta zwołała zjazd do Sieradza. W kwietniu 1445 postanowiono, że nowym królem powinien zostać Kazimierz. Uznawano, że książę będzie skłonny objąć tron, potwierdzić przywileje szlacheckie i podporządkować Litwę Polsce.

Wysłano poselstwo do Wilna, w skład którego wchodzili Mikołaj Czarnocki, Piotr Oporowski, Piotr Szamotulski oraz Piotr Chrząstowski. Kazimierz dążył do koronacji na króla Polski, pragnąc równocześnie zachować władzę wielkoksiążęcą na Litwie oraz wzmocnić swoją pozycję względem możnowładców polskich. W dłuższej perspektywie chciał też odrzucić unię grodzieńską z 1432 roku.

Z tego powodu Kazimierz zwlekał z przybyciem do Korony, powołując się na oczekiwanie na powrót Władysława, który według plotek miał przeżyć. Działania biskupa Oleśnickiego dążyły do obsadzenia Litwy posłusznym Koronie księciem, co mogłoby prowadzić do dalszej destabilizacji sytuacji. W tym samym czasie, Michajłuszka, znalazłszy się na Mazowszu, stał się potencjalnym zagrożeniem dla Kazimierza.

Kazimierz, starając się zapobiec temu zagrożeniu, zawiązał porozumienie z wielkim mistrzem Konradem von Erlichshausenem. Złożona sytuacja w kraju sprawiła, że stronnictwo biskupa Oleśnickiego wysuwało kolejnych kandydatów na tron polski, a kolejne zjazdy w końcu doprowadziły do obwołania Kazimierza królem.

Państwa, czyli ziem naszych Wielkiego Księstwa nie uszczuplimy, lecz jako było w swoich granicach za przodków naszych, a w szczególności jak je dzierżył Aleksander-Witold nasz stryj, tak i my będziemy je trzymali, dzierżyli i ochraniali w całości i nienaruszone, a nawet za Bożą pomocą będziemy się starali je rozszerzyć.

W kwietniu 1446 roku na zjeździe szlachty małopolskiej w Bełżycach, Kazimierz został królem Polski. Ostatecznie przyjął koronę na swoich warunkach, zapewniając sobie niezależność Litewskiego Księstwa od Korony. Wydano odpowiednie dokumenty, w których określono równorzędność obu organizmów państwowych oraz przypisano szlachetnym przywileje np. zapewniając, że Litwa pozostanie nienaruszona.

Unia personalna Litwy z Polską (1447–1492)

Z chwilą wstąpienia Kazimierza na tron polski w 1447 roku unia polsko-litewska została ponownie ustalona, jednak w zmienionej formie, jako unia personalna, a nie instytucjonalna. Równocześnie nowy przywilej odniósł się do śmierci księcia wołyńskiego Świdrygiełły w 1452 roku, na mocy której bojarze polscy przestali rościć sobie pretensje do Wołynia i Podola Wschodniego. Również litewskie bojarstwo opowiedziało się za przyłączeniem się do rzeczy pospolitej.

W latach 1448, 1451 i 1453 miały miejsce zjazdy, na których polska szlachta starała się przekonać bojarów litewskich do idei zjednoczenia. W dalszych próbach lada wojna trzynastoletnia pokrzyżowała wszelkie plany związane z unią.

Nowe relacje z Moskwą, w którą Litwa zaangażowała się od 1444 roku, były kolejnym wyzwaniem. Kazimierz starał się umocnić swoje wpływy poprzez umiejscowienie swojego kandydata na moskiewskim tronie, ale jego wysiłki nie zdobyły akceptacji polskiej arystokracji, więc zawarł pokój z Wasylem II Ślepym, uznając metropolitę Jona.

W 1449 roku Michajłuszka wzniecił bunt, podsycony przez Oleśnickiego i Tatarów, jednak Kazimierz zdołał go stłumić, a wielu z dawnych zwolenników tego pretendent zgarnął z urzędów. Na Litwie Kazimierz przeorganizował struktury władzy, tworząc z czasem radę wielkoksiążęcą oraz nowoczesne organy administracyjne.

Gospodarka Litwy

W czasie rządów Kazimierza Jagiellończyka gospodarka Litwy rozpoczęła okres intensywnego rozwoju. Zauważalna była ekspansja osadnicza, gdzie tereny po wojnach z Zakonem Krzyżackim były ponownie zasiedlane przez Żmudzinów, Rusinów oraz ludność mazurską, co sprawiło, iż populacja Litwy w połowie XV wieku wynosiła około pół miliona.

Wzrosła liczba miast, które stały się ośrodkami handlowymi. Na Litwie zaczęto eksportować różnorodne produkty, takie jak zboże, furta, skóry i wosk do krajów sąsiadujących, a importowano wyroby rzemieślnicze oraz narzędzia potrzebne do pracy.

W Kownie funkcjonował kantor hanzeatycki, a w Wilnie tutejsi kupcy niemieccy zyskali specjalne ulice do handlu. Import i eksport sprzyjały obejmowaniu gospodarki przez struktury towarowo-pieniężne. Z czasem, z uwagi na intensyfikację wymiany handlowej, w 1490 roku w Wilnie otworzono mennica, która zaczęła bić litewskie monety. Kazimierz Jagiellończyk znacząco przyczynił się do kształtowania nowoczesnego oblicza gospodarczego Litwy.

Kazimierz Jagiellończyk jako król Polski

25 czerwca 1447 roku, w katedrze wawelskiej, Kazimierz Jagiellończyk wstąpił na tron Polski. Ceremonii tej przewodniczył arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Wincenty Kot. Od tego momentu, z drobnymi przerwami, związki personalne między Polską a Litwą trwały aż do unii lubelskiej z 1569 roku.

Początkowe panowanie Kazimierza naznaczone było trudnymi relacjami z możnowładcami, którzy domagali się zatwierdzenia licznych przywilejów. Monarcha skonfliktowany z nimi, szukał oparcia w średniej szlachcie. Czołowym oponentem nowego króla był biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki, który komplotował z litewską opozycją przeciwko królowi, za co w konsekwencji otrzymał tytuł kardynała.

W celu ograniczenia wpływu Oleśnickiego na politykę państwa, Kazimierz postanowił zyskać kontrolę nad polskim Kościołem. Okoliczności były sprzyjające, ponieważ w Rzymie trwały spory między dwoma pretendentami do papieskiego tronu: Mikołajem V i Feliksem V. Kazimierz zdecydował się na poparcie Mikołaja V, oczekując w zamian przywilejów w zakresie obsadzania urzędów kościelnych i prawa do korzystania z funduszy kościelnych na cele militarne.

Ja, Kazimierz, król polski, wielki książę litewski i dziedziczny pan Rusi, ślubuję, przysięgam i przyrzekam na tę świętą Boską Ewangelię, że wszystkie prawa, swobody, przywileje zapisy i nadania mojego Królestwa Polskiego (…) przez świętej pamięci książąt, królów rządców i jakichkolwiek bądź panów i dziedziców Królestwa Polskiego, a mianowicie przez Władysława ojca i Władysława brata mego, królów polskich, udzielone, darowane i nadane, utrzymam zachowam i wykonam we wszystkich warunkach i opisach. Cokolwiek zaś niesprawiedliwie od tego Królestwa oderwano albo wydarto, to według możności mojej usiłować będę przywrócić i z całością państwa spoić; granic jego nie uszczuplę, ale owszem, całymi siłami przyrzekam ich bronić i starać się o ich rozszerzenie.

Przymus wspierania szlachty był dla króla kluczowy w kontekście przyszłych działań zbrojnych przeciw Krzyżakom. W 1454 roku podczas zjazdu w Piotrkowie, Kazimierz potwierdził przywileje szlacheckie, mając na celu ich wsparcie w zbliżającej się wojnie.

Wojna trzynastoletnia

Po trudnych traktatach pokojowych z początkiem XV wieku, Zakon Krzyżacki przeżywał kryzys. Powstały w 1440 roku Związek Pruski, zwrócił się do polskiego władcy o pomoc w walce z Krzyżakami. W 1454 roku, po interwencji i wezwaniu cesarza do likwidacji Związku, doszło do wybuchu powstania.

Król Kazimierz, w akcie inkorporacji, zagwarantował terytoriom Prus utrzymanie swoich praw, co nadało im status zbliżony do polskiej szlachty. W wyniku trwającej wojny, Polska uzyskała Pomorze Gdańskie i wiele innych terenów, co zabezpieczyło dostęp do Bałtyku.

Spór z papiestwem i integracja terytorialna państwa

Kazimierz IV starał się zachować swoje wpływy w polskim Kościele, a spór o obsadę biskupstwa krakowskiego był kluczowym elementem tych działań. Mimo prób oporu ze strony papiestwa, Król utrzymał swoje wpływy. W czasie tych wydarzeń władca kontynuował proces integracji Mazowsza, co przyczyniło się do wzmacniania pozycji Korony.

Walka o sukcesję czeską z Maciejem Korwinem

W latach sześćdziesiątych XV wieku polska dyplomacja aktywnie zabiegała o koronę czeską dla Władysława Jagiellończyka, próbując pogodzić katolików i husytów. Jednak ruchy Macieja Korwina doprowadziły do trudnych negocjacji, a także zmusiły do poszukiwania sojuszników poprzez aranżowanie małżeństwa z Jadwigą Jagiellonką oraz Zofią Jagiellonką.

Wojna popia o biskupstwo warmińskie

Kiedy papiestwo próbowało przejąć kontrolę nad biskupstwem warmińskim, Kazimierz IV wykorzystał swoje wpływy do utrzymania dominacji na tym terenie. Mikołaj Tungen, sojusznik Krzyżaków, był przeciwny działaniom króla, co zaowocowało wojną popią w kwietniu 1479 roku. Decydujące rozmowy z Węgrami pomogły Kazimierzowi utrwalić swoje stanowisko.

Stosunki z Turcją i Krymem

Poszerzanie wpływów osmańskich w regionie wpłynęło również na politykę Polski. Odcięcie od Morza Czarnego i zagrożenia ze strony Tatarów krymskich wymusiły na Kazimierzu Jagiellończyku nawiązanie kontaktów z Krymem. Mimo początkowych sukcesów, rosnące napięcie doprowadziło do kolejnych konfliktów z Turcją, które trwały jeszcze wiele lat po śmierci króla.

Walka o Węgry pomiędzy Jagiellonami i Habsburgami

Walka o sukcesję węgierską po śmierci Macieja Korwina stała się areną rywalizacji pomiędzy dynastią Jagiellonów a Habsburgami. Zawiązane porozumienia nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, a sytuacja pogorszyła się po zawirowaniach wokół tronu węgierskiego.

Wzrost znaczenia szlachty kosztem miast

Podczas rządów Kazimierza IV doszło do znaczącego wzrostu wpływu szlachty w Polsce. Monarcha starał się zadowolić przedstawicieli tego stanu, jednocześnie odsuwając od polityki mieszczaństwo, mimo jego potencjalnie sporego znaczenia dla gospodarki. Król zmarł 7 czerwca 1492 roku na Litwie, pochowany został w Krakowie, a tron objął po nim jego syn, Jan Olbracht, zaś wielkim księciem litewskim został Aleksander Jagiellończyk. Po jego śmierci unia polsko-litewska zakończyła się sporem pomiędzy możnowładcami obu państw.

Kultura w czasach króla Kazimierza

Panowanie Kazimierza Jagiellończyka stanowiło ważny okres w historii kultury i sztuki w Królestwie Polskim. W tym czasie istotnymi ośrodkami życia kulturalnego były zarówno dwory królewskie, jak i magnackie, a także największe miasta. Oświata zaczęła się szerzyć, co było możliwe dzięki szkołom przyklasztornym. Młodzi synowie zamożnych rodzin szlacheckich, po odbyciu podstawowych nauk w kraju, często wyjeżdżali na dalsze studia za granicą.

Wśród czołowych postaci polskiego piśmiennictwa w tym okresie należy wymienić:

• Jan Długosz, historyka i nauczyciela synów królewskich,
• Jan Ostroróg, pisarza zajmującego się sprawami politycznymi,
• Filip Kallimach, pisarza i dyplomatę,
• Grzegorza z Sanoka, humanistę,
• Wojciecha z Brudzewa, filozofa i astronoma,
• Jakuba z Paradyża, teologa i filozofa,
• Macieja Drzewickiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego.

Krakowska szkoła matematyczno-astronomiczna przeżywała dynamiczny rozwój, a jej renomowani przedstawiciele, tacy jak Marcin Król z Żurawicy, Jan z Głogowa i Marcin Bylica, przyczynili się do jej sukcesów. Szczególną rolę odegrał również mistrz Mikołaj Kopernik, który był jednym z najważniejszych uczonych tamtej epoki.

Wzbogaciło się również życie artystyczne, a rzeźbiarz Wit Stwosz zakończył w 1489 roku realizację ołtarza głównego w kościele Mariackim w Krakowie. W tym czasie znacznie rozwinęło się budownictwo, z dominującym stylem gotyckim, szczególnie w obiektach sakralnych, jak katedry na Wawelu i w Gnieźnie. Powstawały liczne zamki, rezydencje magnackie oraz wspaniałe ratusze w takich miastach jak Gdańsk i Toruń.

Równocześnie uczelnia krakowska, znana jako uniwersytet krakowski, cieszyła się rosnącym prestiżem, co zaowocowało ustanowieniem trzech nowych katedr: gramatyki i retoryki, poetyki, a także matematyki i astronomii.

Małżeństwo i potomstwo

Król Kazimierz IV Jagiellończyk, w dniu 10 lutego 1454 roku, poślubił Elżbietę Rakuszankę z Habsburgów. Ta decyzja zaowocowała narodzinami trzynaściorga dzieci, w tym sześciu synów, z których czterech osiągnęło królewski tytuł. W tej ceremonii uczestniczył święty Jan Kapistran, znany założyciel bernardyńskich klasztorów w Polsce. Wychowaniem potomstwa Jagiellonów zajmowali się od roku 1467 kronikarz Jan Długosz, a także Filip Kallimach, włoski humanista i zaufany dyplomata króla, który reprezentował go w ważnych negocjacjach z papiestwem oraz Portą.

Nie bez znaczenia jest, że Kazimierz IV posługiwał się zapewne jedynie językiem polskim i ruskim, a jego żona, aby lepiej komunikować się w rodzinie, nauczyła się polskiego. W domu królewskim rozmowy prowadzone były wyłącznie w tym języku.

• Władysław II Jagiellończyk (1456–1516) – król Czech i Węgier,
• Jadwiga Jagiellonka (1457–1502) – żona Jerzego Bogatego, księcia bawarskiego,
• Kazimierz (1458–1484) – święty Kościoła katolickiego, patron Polski i Litwy,
• Jan I Olbracht (1459–1501) – król Polski,
• Aleksander Jagiellończyk (1461–1506) – król Polski i wielki książę Litwy,
• Zofia Jagiellonka (1464–1512) – żona Fryderyka, elektora brandenburskiego na Ansbach, oraz matka wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna, księcia Prus Książęcych, lennika Polski,
• Elżbieta Jagiellonka (1465–1466),
• Zygmunt I Stary (1467–1548) – król Polski i wielki książę Litwy,
• Fryderyk Jagiellończyk (1468–1503) – biskup krakowski, kardynał i arcybiskup gnieźnieński,
• Elżbieta Jagiellonka (1472–1480/1481),
• Anna Jagiellonka (1476–1503) – żona Bogusława X, księcia pomorskiego,
• Barbara Jagiellonka (1478–1534) – żona Jerzego Brodatego, księcia saskiego,
• Elżbieta Jagiellonka (1482–1517) – żona Fryderyka II, księcia legnickiego.

Genealogia

Olgierd Giedyminowicz urodzony ok. 1296 zmarł maj 1377

_

Julianna twerska urodzona w lub po 1320 zmarła wiosna 1392

_

Andrzej Holszański

_

Aleksandra Drucka

_

_

_

_

_

_

_

_

_

Władysław II Jagiełło urodzony 1362 zmarł 1 VI 1434

_

Zofia Holszańska urodzona ok. 1405 zmarła 21 IX 1461

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_		Elżbieta Rakuszanka data urodzenia: 1436 data zgonu: 30 VIII 1505 OO 10 II 1454		Kazimierz IV Jagiellończyk data urodzenia: 30 XI 1427 data zgonu: 7 VI 1492		_		_
_	_	_	_	_	_	_	_	_	_
_	_	_	_	_	_	_	_	_	_
Władysław II Jagiellończyk data urodzenia: 1 III 1456 data zgonu: 13 III 1516		Jadwiga Jagiellonka data urodzenia: 21 IX 1457 data zgonu: 18 II 1502		Święty Kazimierz data urodzenia: 3 X 1458 data zgonu: 4 III 1484		Jan I Olbracht data urodzenia: 27 XII 1459 data zgonu: 17 VI 1501		Aleksander Jagiellończyk data urodzenia: 5 VIII 1461 data zgonu: 19 VIII 1506
_	_	_	_	_	_	_	_	_	_
Zofia Jagiellonka data urodzenia: 6 V 1464 data zgonu: 5 X 1512		Elżbieta Jagiellonka data urodzenia: 9 V 1465 data zgonu: 9 V 1466		Zygmunt I Stary data urodzenia: 1 I 1467 data zgonu: 1 IV 1548		Fryderyk Jagiellończyk data urodzenia: 27 IV 1468 data zgonu: 14 III 1503		Elżbieta data urodzenia: 13 V 1472 data zgonu: po 19 V 1480, a przed 20 V 1481
_	_	_	_	_	_	_	_	_	_
Anna Jagiellonka data urodzenia: 12 III 1476 data zgonu: 12 VIII 1503		Barbara Jagiellonka data urodzenia: 15 VII 1478 data zgonu: 15 II 1534		Elżbieta Jagiellonka data urodzenia: 13 XI 1482 data zgonu: 16 II 1517		_		_

Upamiętnienie w kulturze

W okresie panowania Kazimierza Jagiellończyka, pojawiło się wiele istotnych dzieł kultury, które upamiętniają jego życie i dokonania. Przykładem jest powieść historyczna osadzona w realiach tamtych czasów, zatytułowana Jaszka Orfanem zwanego żywota i spraw pamiętnik, napisana przez Józefa Ignacego Kraszewskiego w 1884 roku.

W 1993 roku wprowadzono do obiegu aż trzy polskie monety z wizerunkiem Kazimierza IV. Wśród nich znalazła się moneta o nominale 20 000 złotych, a także dwie monety kolekcjonerskie, każda o nominale 200 000 zł. Obie monety kolekcjonerskie wykonane były ze srebra próby 750, miały średnicę 32 mm oraz ważyły 16,5 g, a ich rant był gładki. Rozróżniały je nie tylko wizerunki króla, ale także różne nakłady: pierwszy egzemplarz to 15 000 sztuk, natomiast drugi wystąpił w nakładzie 5000 egzemplarzy.

Postać Kazimierza Jagiellończyka zyskała również popularność w kinie, dzięki filmowi Historia żółtej ciżemki z 1961 roku, w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego. Film ten był adaptacją powieści Antoniny Domańskiej, a rolę władcy niezapomnianie odegrał Tadeusz Białoszczyński.

Otwarcie grobowca w XX wieku

W 1973 roku doszło do wyjątkowego wydarzenia, które na stałe wpisało się w historię. Otwarto grobowiec, który przez niemal pięć stuleci pozostawał nietknięty, co wzbudziło ogromne zainteresowanie wśród naukowców i miłośników historii. Podczas tej ceremonii ekshumowano szczątki Kazimierza IV Jagiellończyka oraz jego żony, Elżbiety Rakuszanki.

Jednak w ciągu zaledwie dekady od tego momentu doszło do niepokojących zdarzeń – 15 osób, które miały bliski kontakt z grobowcem, zmarło. Co więcej, wszystkie te osoby były w pełni zdrowe, w przedziale średniego wieku. Te tragicze przypadki zaczęły budzić wiele spekulacji i obaw.

Pojawiły się legendy o klątwie Kazimierza Jagiellończyka, której powiązania porównywano do słynnej klątwy egipskiego faraona Tutanchamona, odkrytej w 1922 roku. Mówiło się, że każda osoba, która naruszyła spokój tego grobowca, staje się ofiarą przekleństwa, które przynosi ze sobą nieprzewidziane konsekwencje.

Prowadzone przez lata badania wykazały, że przyczyną śmierci tych osób mogła być niebezpieczna pleśń, znana jako kropidlak żółty. Ta groźna substancja rozwijała się w krypcie, a toksyna przez nią wytwarzana, wprowadzała do organizmów ludzi zarażonych poważne choroby, takie jak aspergiloza.

Temat ten zasługuje na szersze omówienie, dlatego istnieje osobny artykuł dotyczący klątw, mikroorganizmów oraz badań naukowych związanych z tymi przypadkami.

---

Oceń: Kazimierz IV Jagiellończyk

---