Antoni Zieliński (chemik)

---

Życiorys

Urodziny Antoniego Zielińskiego miały miejsce 22 listopada 1911 roku w Krakowie. Maturę zdał w Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. Swoją edukację kontynuował na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie w czasie jego studiów wykładał chemię organiczną Józef Szczęsny Turski (1883–1955), natomiast technologię organiczną prowadził Kazimierz Smoleński, a chemię fizyczną Wojciech Alojzy Świętosławski. W 1937 roku, po zdobyciu dyplomu inżyniera chemii, rozpoczął pracę jako asystent u Józefa Zawadzkiego w Zakładzie Technologii Nieorganicznej, a następnie swoją karierę związał z Zakładami Chemicznymi w Dębicy, gdzie angażował się w rozwój produkcji kauczuku syntetycznego, opartej na krajowych technologiach.

W roku 1939 Antoni Zieliński wziął udział w kampanii wrześniowej, uzyskując stopień podporucznika. Brał udział w bitwie pod Mławą, gdzie niestety odniósł rany. W czasie II wojny światowej (1939–1945) był zatrudniony w lwowskim oddziale warszawskiej Spółdzielni Wytwórczej IF, a także w farbiarni odzieży „Textilia” oraz kotłowni cukrowni „Lublin”, pełniąc rolę pomocnika palacza.

Po wojnie, w 1945 roku Antoni Zieliński brał udział w pracach mających na celu przejmowanie zniszczonych polskich fabryk. Został dyrektorem w fabryce „Motor Alkaloida” w Kutnie, gdzie w zakładach farmaceutycznych zainicjował produkcję kodeiny i morfiny, korzystając z urządzeń pochodzących z zniszczonej fabryki na warszawskim Mokotowie. W następnym roku przeniósł się do Nadodrzańskich Zakładów Przemysłu Organicznego „Rokita” w Brzegu Dolnym, gdzie pełnił funkcje kierownika Oddziału, a później szefa produkcji.

W latach 1949–1953 był związany z Politechniką Wrocławską, pracując w Zakładzie Technologii Nafty i Paliw Płynnych, którym kierował Zdzisław Tomasik, autor podręcznika „Technologia ropy z wyłączeniem paliw płynnych”. Tytuł doktora uzyskał w 1958 roku, do czego przyczyną była jego praca na temat „Różne formy chlorku żelazowego jako katalizatora reakcji chlorowania lekkich węglowodorów w fazie ciekłej”, nadana przez Radę Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej. W latach 1958–1982 był pracownikiem dydaktycznym Politechniki Szczecińskiej (PS), gdzie powierzono mu stanowisko kierownika Zakładu Technologii Chemicznej Organicznej, przemianowanego później na katedrę.

W 1959 roku odbył staż naukowy na Purdue University w Stanach Zjednoczonych. W ciągu swojej kariery uzyskał wiele tytułów naukowych, w tym stanowisko docenta w 1959 roku, tytuł profesora nadzwyczajnego w 1966 roku oraz profesora zwyczajnego w 1976 roku. W latach 1960–1964 pełnił rolę prodziekana, a w latach 1970–1975 był odpowiedzialny za budowę nowego budynku Wydziału, znanego jako „Nowa Chemia”.

Poza działalnością naukową, Zieliński aktywnie uczestniczył w organizacji dydaktycznej, kładąc duży nacisk na znaczenie praktyk studenckich w zakładach przemysłowych. Jest uważany za jednego z twórców Wydziału, który przyczynił się do kształtowania jego nowoczesnego profilu technologicznego. W latach 1962–1964 przewodniczył Zarządowi Głównemu PTChem Oddz. w Szczecinie, a w latach 1970–1976 zasiadał w prezydium Komitetu Nauk Chemicznych PAN, Oddz. w Poznaniu.

Angażował się społecznie, szczególnie na rzecz dzieci niepełnosprawnych, w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci oraz w Polskim Towarzystwie Walki z Kalectwem. Był także instruktorem Związku Harcerstwa Polskiego w stopniu harcmistrza.

Antoni Zieliński był żonaty z Bożeną Mataszewską (1917-1997). Po śmierci spoczął na cmentarzu Centralnym w Szczecinie, w kwaterze 40A.

Tematyka badań naukowych i publikacje

Badania prowadzone przez Antoniego Zielińskiego koncentrowały się na syntezach, właściwościach, zastosowaniach oraz przetwarzaniu związków chloro- i fluoroorganicznych. Był on liderem zespołów badawczych, które rozwijały technologie chlorowcowania alkanów i alkenów zarówno w fazach ciekłych, jak i gazowych. Procesy te obejmowały różne metody, takie jak procesy termiczne, katalityczne oraz fotochemiczne.

W zakresie jego prac znajdowały się także metody syntezy epoksydów oraz antypirenów. Antoni Zieliński, razem z zespołem, stworzył technologie przemysłowej produkcji na przykład gliceryny i chloralu. Jego badania, zarówno indywidualne, jak i zespołowe, zostały udokumentowane w około 90 publikacjach naukowych oraz 26 patentach, a także w licznych innych opracowaniach.

Był także mentorem i opiekunem naukowym dwóch habilitacji oraz promotorem 16 rozpraw doktorskich i wielu prac magisterskich. Oprócz tego, opracował oraz wydał 5 skryptów. W obszarze pedagogiki i publikacji autorskich, notable są jego podręczniki, takie jak:

• „Technologia chloru i związków chloru”, WNT 1963 (współautorstwo),
• „Chemiczna technologia organiczna”, WNT 1973,
• tłumacz polskiego wydania monografii „Podstawy technologii syntezy petrochemicznej”.

Odznaczenia

Antoni Zieliński, znany chemik, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które podkreślają jego wkład w rozwój nauki oraz działalność na rzecz społeczeństwa. Oto niektóre z wyróżnień, które zdobył:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Medal im. dr. Henryka Jordana,
• Złota Odznaka Działacza TPD oraz TWK.

Jego osiągnięcia są świadectwem zaangażowania w różnorodne działalności, które znacząco wpłynęły na życie innych.

---

Oceń: Antoni Zieliński (chemik)

---