Lucjan Orkisz

---

Życiorys

Lucjan Orkisz przyszedł na świat pod koniec grudnia 1899 roku, chociaż w wielu dokumentach jako jego data urodzenia figuruje 1 stycznia 1900. Rodzice postanowili zgłosić tę datę ze względu na obawy związane z przyszłą służbą wojskową syna. Był czwartym dzieckiem Michała Orkisza, który był pracownikiem Połączonych Zbiorów Sztuki i Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz Marii z Tomaszewskich, która zmarła w 1921 roku.

W 1918 roku Lucjan ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Po tym okresie rozpoczął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jako ochotnik, w 1920 roku służył w Wojsku Polskim. Pod koniec tego samego roku, podczas studiów, rozpoczął pracę w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu, które wówczas funkcjonowało w Collegium Śniadeckiego, przy ul. Kopernika 27. Jego początkowe obowiązki dotyczyły obserwacji meteorologicznych.

W 1923 roku zakończył studia, a już w kolejnych miesiącach powierzono mu stanowisko kierownika stacji astronomicznej na Łysinie, znanej również jako Stacja Obserwacyjna na Lubomirze. Właśnie tam dokonał ważnego odkrycia komety, które stało się fundamentem jego pracy doktorskiej. Lucjan zidentyfikował to wyjątkowe zjawisko 3 kwietnia 1925 roku, prowadząc przegląd nieba z użyciem lunety Merza. Odkryty przez niego obiekt był gwiazdą ósmej wielkości, co oznacza, że był około sześciokrotnie ciemniejszy od najsłabszych gwiazd dostrzegalnych gołym okiem, a początkowo sądził, że to mgławica. Z powodu swojego dokonania otrzymał medal od Astronomical Society of the Pacific w 1926 roku.

W latach 1928–1938 pracował w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Aktywnie uczestniczył w działalności Towarzystwa Miłośników Astronomii, a w latach 1930–1934 był redaktorem „Uranii”. W 1931 roku obronił swoją pracę doktorską na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w 1938 roku wrócił do swojego rodzinnego Krakowa, gdzie przez rok pracował jako nauczyciel fizyki oraz astronomii w VII Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Augusta Witkowskiego.

Okres okupacji przyniósł trudności; Lucjan nauczał w tajnych kompletach w Gimnazjum im. H. Kaplińskiej. Po wojnie, w 1946 roku, dołączył do Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego w Krakowie. Z powodu pogarszającego się zdrowia w 1957 roku przeszedł na rentę inwalidzką. W latach 1959–1973 zaś współpracował z krakowskim obserwatorium przy obliczaniu efemeryd zakryć gwiazd przez Księżyc do „Rocznika Astronomicznego Obserwatorium Krakowskiego”.

Lucjan Orkisz był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną, z którą zawarł związek 4 lutego 1933 roku, była Jadwiga z Ostolskich, która zmarła w 1966 roku. W 1968 roku ożenił się ponownie, tym razem z Marią Czech, która zmarła w 1990 roku. Zmarł w Krakowie, a jego szczątki spoczywają obok rodziców oraz pierwszej żony na cmentarzu Rakowickim (kwatera PAS 48-5-10).

---

Oceń: Lucjan Orkisz

---