Jan Adamus

---

Życiorys

Jan Adamus był synem Antoniego, który był profesorem w Seminarium Nauczycielskim z siedzibą w Stanisławowie, oraz Franciszki Połącarz. W młodości ukończył gimnazjum w Stanisławowie, a następnie w latach 1915-1916 podjął studia prawa w Wiedniu, a później na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie studiował do 1920 roku. Jego wykładowcą był m.in. Oswald Balzer.

W 1927 roku uzyskał doktorat na Uniwersytecie Lwowskim pod kierunkiem Przemysława Romana Dąbkowskiego, na podstawie swojej pracy na temat „Zastaw w prawie litewskim w XV i XVI wieku”. Po zakończeniu studiów pełnił służbę w Wojskowym Sądzie Okręgowym Nr V w Krakowie. W dniu 19 marca 1928 roku prezydent RP nadał mu stopień kapitana, z datą skutkującą od 1 stycznia 1928, przyznając mu także 2. lokatę w korpusie oficerów sądowych. Dwa lata później, 28 lutego 1930 roku, przeszedł w stan spoczynku.

Adamus prowadził działalność naukową i dydaktyczną na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie w latach 1930-1933 był starszym asystentem w Katedrze Dawnego Prawa Polskiego. W 1933 roku przeniósł się do Wilna, gdzie kierował Archiwum Miasta i jednocześnie został docentem w Katedrze Historii Prawa Polskiego Uniwersytetu, zdobywając habilitację na tej uczelni.

W 1940 roku Jan Adamus został aresztowany przez NKWD i zesłany na terytorium Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W trakcie II wojny światowej pewien czas spędził w Jerozolimie, gdzie kierował Archiwum Armii Polskiej na Wschodzie. Po wojnie mieszkał przez kilka lat w Szkocji, gdzie pełnił funkcję kierownika Archiwum i Muzeum Polskich Sił Zbrojnych oraz wykładał historię ustroju Polski w Polskim Wydziale Prawa na Uniwersytecie w Oksfordzie.

W 1947 roku powrócił do kraju, podejmując pracę w Uniwersytecie Łódzkim, gdzie jako docent prowadził działalność naukową w Katedrze Historii Prawa Polskiego, a od 1954 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. W ramach swoich obowiązków kierował Katedrą Powszechnej Historii Państwa i Prawa oraz prowadził zajęcia z zakresu historii stosunków polsko-litewskich. W 1959 roku został profesorem zwyczajnym.

Adamus był również zaangażowany w działalność innymi instytucjami akademickimi, w tym w Instytucie Nauk Prawnych PAN, gdzie pracował do 1961 roku, oraz w Instytucie Historii PAN, z którym współpracował od 1961 roku. W 1936 roku został wybrany na członka korespondenta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz wstąpił do Towarzystwa Nauk we Lwowie i Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie.

Jego badania naukowe koncentrowały się na historii prawa oraz państwa zarówno polskiego, jak i litewskiego, a także na historii prawa karnego oraz historiografii instytucji państwowych i prawnych. Jan Adamus obalił tezy Anatola Lewickiego dotyczące inkorporacji Litwy do Polski po zawarciu unii krewskiej, a jego prace podjęły szczegółową analizę dorobku Oswalda Balzera, z uwzględnieniem prawnych aspektów następstwa tronu w czasach piastowskich. Sformułował tezę, że w Polsce Piastów nie funkcjonowała czysta zasada dziedziczenia tronu, co ograniczało krąg elektorów do członków dynastii.

Jan Adamus spoczywa na Starym Cmentarzu w Łodzi.

Niektóre prace

Jan Adamus jest uznawany za znaczącą postać w dziedzinie prawa i historii. W jego dorobku znajduje się wiele ważnych publikacji, które znacząco przyczyniły się do badań oraz analizy problematyki prawa w kontekście historycznym. Oto niektóre z jego dzieł:

• zagadnienia prawa litewskiego (1926),
• kodeks dyplomatyczny Litwy (1930),
• państwo litewskie w latach 1386-1398 (1932),
• najnowsza literatura o akcie krewskim (1938),
• o monarchii Gallowej (1952),
• metoda prawnicza w historii (1956),
• polska teoria rodowa (1958),
• problemy absolutyzmu piastowskiego (1958),
• monarchizm i republikanizm w syntezie dziejów Polski (1961).

---

Oceń: Jan Adamus

---