Jerzy Kruszelnicki

---

Życiorys

Jerzy Kruszelnicki, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, ukończył studia z zakresu biologii, koncentrując się na biologii środowiskowej oraz ekologii roślin. Zyskał tytuł doktora na Polskiej Akademii Nauk w Instytucie Botaniki im. Władysława Szafera, gdzie obronił pracę dotyczącą „Ekologicznych Podstaw Ochrony i Kształtowania Przyrody Mazurskiego Parku Krajobrazowego”.

Jako propagator globalnego zalesienia i ochrony lasów, Kruszelnicki stara się wpływać na stabilizację klimatu oraz ochronę i odtwarzanie zasobów wód słodkich, gleb, terenów bagiennych i torfowisk. Jego działania obejmują również ekosystemy morskie, w tym inicjatywy mające na celu oczyszczenie oceanów z wysp śmieci. Wprowadził również pierwszą w świecie prawnie uregulowaną, wielkopowierzchniową ochronę przyrody w skali kontynentalnej i oceanicznej. Te nowatorskie pomysły zostały przedstawione na oficjalnej stronie Szczytu Ziemi Rio+20, który odbył się w Rio de Janeiro w 2012 roku, gdzie dr Kruszelnicki reprezentował Komitet Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk.

Jego działalność naukowa obejmowała badania geobotaniczne i faunistyczne, a także projekty dotyczące ochrony zasobów wód słodkich oraz sposobów odtwarzania lasów i ekosystemów trawiastych. Jerzy Kruszelnicki prowadził badania w wielu regionach na świecie, w tym w Europie Środkowo-Wschodniej, takiej jak Ukraina, a także na Półwyspie Apenińskim, Bałkańskim, w Skandynawii, Finlandii, Turcji, Australii oraz w Brazylii. Jego prace obejmowały także badania w obrębie różnych basenów morskich, takich jak Morze Śródziemne, Czarne, Północne, Bałtyk, a także brazylijskie wybrzeża Atlantyku oraz australijskie wybrzeża Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku, w tym Wielkiej Rafy Koralowej.

Jest autorem ponad 100 publikacji, które obejmują różnorodne tematy, od publikacji naukowych po popularnonaukowe, a także albumy wydawnictwa Biały Kruk z Krakowa, skupiające się na zagadnieniach przyrodniczych, geograficznych, historycznych i kulturowych.

Ważniejsze osiągnięcia

Jerzy Kruszelnicki, który odgrywa kluczową rolę w ochronie mazurskiej przyrody, ma na swoim koncie wiele znaczących osiągnięć. W 1990 roku, rozpoczął inicjatywę utworzenia Fundacji na Rzecz Ochrony Mazurskiego Parku Krajobrazowego i Dorzecza Krutyni, obejmując funkcję Przewodniczącego Zarządu, którą pełni do dnia dzisiejszego.

W ramach działalności wspomnianej fundacji, podjęto wiele działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Wśród najważniejszych z nich można wymienić:

• wykupienie większości cennych przyrodniczo terenów w środkowym i dolnym biegu rzeki Krutyni, obejmujących około 150 ha,
• urzędzenie muzeum przyrodniczego przy siedzibie dyrekcji Mazurskiego Parku Krajobrazowego w miejscowości Krutyń,
• odnowienie zabytkowego budynku, który stanowi siedzibę dyrekcji Parku w Krutyni,
• renowację XVI-wiecznego obrazu Girolamo Muziano w kościele w Ukcie,
• dofinansowanie III wydania Polskiej Czerwonej Księgi Roślin w 2014 roku.

Już w latach 80. zainicjował utworzenie dwóch dużych rezerwatów przyrody na Mazurach: „Pierwos” (600 ha) w 1987 roku oraz „Krutynia Dolna” (1000 ha) w 1989 roku. Dzięki jego staraniom, w latach 1999-2009 utworzono również osiem zespołów przyrodniczo-krajobrazowych w województwie warmińsko-mazurskim, które łącznie zajmują około 20 tysięcy ha. Należą do nich m.in. „Tatarska Góra”, „Gołdapska Struga”, „Jeziora Sorkwickie”, „Rzeka Babant i Jezioro Białe”, „Zyzdrój”, „Kobułckie Wzgórza”, „Torfowisko Zocie” oraz „Dolina Marózki”.

W ciągu swojej kariery, podjął wiele inicjatyw dotyczących ustanowienia użytków ekologicznych, takich jak: „Parleskie Wzgórza”, „Jezioro Zaułek”, „Prawdowskie Wzgórze”, „Torfowisko Zełwągi”, „Gajne”, „Bażyna”, „Łąka Krutynia” oraz kilka innych obszarów, co przyczynia się do ochrony różnorodności biologicznej regionu.

W 2005 roku, dzięki jego działalności, sporządzono pilotażowy plan ochrony dla obszaru Natura 2000 „Ostoja Piska”, który jest zgodny z Dyrektywą Siedliskową EWG/UE. Ponadto, Kruszelnicki był inicjatorem utworzenia Parku Narodowego Pamukkale z gorącymi źródłami w Turcji w latach 1988–1992.

Od 1996 roku pełni funkcję przewodniczącego Zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Utworzenia i Ochrony Mazurskiego Parku Narodowego. Jest także członkiem Komitetu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, z ramienia którego działał w kilku kadencjach. Kruszelnicki zaangażował się w wiele ważnych projektów jako członek Rady Redakcyjnej Biuletynu Komitetu Ochrony Przyrody PAN.

Wielokrotnie uczestniczył jako ekspert w międzynarodowych inicjatywach, takich jak projekt MaB-8 „Rezerwaty biosfery” w ramach Polskiego Komitetu Narodowego UNESCO-MAB oraz Konwencja w sprawie terenów podmokłych RAMSAR 1971. W latach 1999-2003 przewodniczył Radzie Naukowo-Społecznej Mazurskiego Parku Krajobrazowego i był członkiem Rady Mazurskiego Parku Krajobrazowego w latach 2012-2016 oraz na kadencję 2017-2022.

Warto podkreślić, że wszystkie te działania przyczyniły się do znacznej ochrony przyrody w regionie Mazur, a kontribucja Jerzego Kruszelnickiego w tym zakresie jest nieoceniona.

Ważniejsze nagrody

Lista nagród Jerzego Kruszelnickiego przedstawia jego wyjątkowe osiągnięcia oraz wkład w ochronę środowiska:

• nagroda Wojewody Olsztyńskiego za uratowanie Jeziora Mokrego przed zatruciem, 1984,
• dyplom i stypendium podróżnicze im. Alvina Seiferta, przyznane przez Fundację Goethego w Bazylei w 1988, za inicjatywę utworzenia rezerwatów przyrody w Mazurach – Krutynia i Pierwos,
• nagroda Wojewody Olsztyńskiego za pracę doktorską „Ekologiczne Podstawy Ochrony i Kształtowania Przyrody Mazurskiego Parku Krajobrazowego”, 1996,
• nagroda Zielonego Liścia przyznana przez Kapitułę Zielonych Płuc Polski, 2001,
• nagroda Rektora Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego za osiągnięcia w pracy naukowej, 2003,
• nagroda Ministra Środowiska – Zasłużony dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Warmii i Mazur, 2005,
• nagroda z okazji 10-lecia Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Mazurskie” w podziękowaniu przez Lasy Państwowe za szczególne zaangażowanie w funkcjonowanie LKP „Lasy Mazurskie”, Spychowo, 11.08.2012,
• brązowy Medal za Zasługi Dla Pożarnictwa, nagroda przyznana przez Związek Ochotniczych Straży Pożarnych w Olsztynie, 2013,
• nagroda Eko-Lider przyznana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, za szczególne osiągnięcia w ochronie środowiska w kategorii organizacje pozarządowe NGO, Olsztyn, 27.11.2014.

Publikacje

Jerzy Kruszelnicki to autor wielu znaczących publikacji, które przyczyniają się do zrozumienia i ochrony polskiej przyrody oraz środowiska naturalnego. Poniżej przedstawiamy zbiór jego prac:

• Kruszelnicki J. 2016. Repolonizacja polskich zasobów przyrody. W: Sosnowska J. (red.), Repolonizacja Polski, Wyd. I, Biały Kruk, Kraków: 109-123,
• Kruszelnicki J. 2016. Jest jeszcze w Polsce piękna przyroda. Jest co chronić. W: Sosnowska J., Sosnowski A. (red.), Polskość jest przywilejem, Wyd. I, Biały Kruk, Kraków: 182-194,
• Kruszelnicki J. 2015. O potrzebie głębokich reform w polskiej ochronie przyrody. The need for significant changes in the Polish nature protection system, Biuletyn Komitetu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, Vol. 5-6/2014-2015, Kraków: 75-82,
• Kruszelnicki J. 2014. Chamaedaphne calyculata i inne gatunki roślin. W: Kaźmierczakowa R., Zarzycki K., Mirek Z. (red.), Polska Czerwona Księga Roślin, Wyd. III, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków,
• Kruszelnicki J. 2014. Mazury. Między Niebem a Wodą. Tekst w języku polskim, angielskim, niemieckim, w albumie W. Bzury. Biały Kruk, Kraków,
• Kruszelnicki J. 2013. O potrzebie ochrony charakterystycznych krajobrazów Warmii i Mazur. W: Biuletyn Oddziału Warmińsko-Mazurskiego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, zeszyt 9-11/2011-2013, Olsztyn: 7-17,
• Kruszelnicki J. 2013. Jezioro Łuknajno i projektowany rezerwat biosfery „Jeziora Mazurskie”. W: M. Kunz, A. Nienartowicz (red.), Rezerwaty biosfery w Polsce. Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń: 58-73. (Monografia recenzowana dwujęzyczna pol.-ang.),
• Kruszelnicki J., Górski A. 2013. System ocen oddziaływania na środowisko. W: Biesiadka E., Nowakowski J.J. (red.), Ocena oddziaływania na środowisko i monitoring przyrodniczy. Podręcznik metodyczny, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn: 114-129,
• Kruszelnicki J., Górski A. 2013. Dokumenty Ocen Oddziaływania na Środowisko. W: Biesiadka E., Nowakowski J.J. (red.), Ocena oddziaływania na środowisko i monitoring przyrodniczy, Olsztyn: 163-166,
• Kruszelnicki J. 2013. Charakterystyka geobotaniczna Mazurskiego Parku Krajobrazowego. W: Ciecierska H., Hołdyński Cz. (red.), Dziedzictwo Przyrodnicze Warmii, Mazur i Powiśla, Olsztyn: 251-264,
• Kruszelnicki J. 2013. Rola polskich parków narodowych w ochronie przyrody. The role of the Polish national parks in the conservation of nature, Biuletyn Komitetu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, Vol. 3-4/2012-2013, Kraków: 7-18,
• Kruszelnicki J. 2013. Udział Komitetu Ochrony Przyrody PAN w Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zrównoważonego Rozwoju RIO+20; 20-22 czerwca 2012 r., Biuletyn Komitetu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, Vol. 3-4/2012-2013, Kraków: 105-110,
• Kruszelnicki J. 2013. Fundacja na Rzecz Ochrony Przyrody i Krajobrazu Mazurskiego Parku Krajobrazowego i Dorzecza Krutyni, Biuletyn Komitetu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, Vol. 3-4/2012-2013, Kraków: 103-104,
• Kruszelnicki J. 2011. Rezerwat Biosfery Jezioro Łuknajno na tle innych form ochrony przyrody – perspektywy, W: Breymeyer A. (red.), Międzynarodowe sieci obszarów chronionych w Polsce, Komitet Narodowy UNESCO MAB: 101-113,
• Kruszelnicki J., WAGNER G. 2011. Luknajno Lake – Poland, W: UNESCO, Paris: 313,
• Kruszelnicki J. 2010. Warmia i Mazury, Tekst w albumie W. Bzury, Biały Kruk, Kraków,
• Kruszelnicki J. 2010. Uwagi do wdrażania sieci Natura 2000 w Polsce, Biuletyn Komitetu Ochrony Przyrody PAN, Vol. 1/2010, Kraków: 5-9,
• Kruszelnicki J. 2009. 60 lat starań o utworzenie Mazurskiego Parku Narodowego. W: Andrzejewska A. (red.), Trwałość i efektywność ochrony przyrody w polskich parkach narodowych, Izabelin: 45-53,
• Kruszelnicki J. 2009. Naturkundliche Beobachtungen in Australien, NATURBLICK, Das Magazin für Natur und Naturfotografie, Ausgabe 1: 22-25, Düsseldorf,
• Kruszelnicki J. 2009. Ostoja Piska. W: Hołdyński Cz., Krupa M. (red.), Obszary Natura 2000 w województwie warmińsko-mazurskim, Olsztyn: 229-233,
• Kruszelnicki J. 2009. Torfowisko Zocie. W: Hołdyński Cz., Krupa M. (red.), Obszary Natura 2000 w województwie warmińsko-mazurskim, Olsztyn: 270-273,
• Kruszelnicki J. 2009. Tatarska Góra. W: Hołdyński Cz., Krupa M. (red.), Obszary Natura 2000 w województwie warmińsko-mazurskim, Olsztyn: 263-266,
• Kruszelnicki J. 2008. Stanowiska rzadszych roślin naczyniowych na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego, Fragm. Flor. Geobot. Polonica 15(1): 61-67,
• Kruszelnicki J. 2008. Nationalpark Masuren. Natur Blick. Magazin für Natur und Naturfotografie, Ausgabe 3: 6-12, Düsseldorf,
• Kruszelnicki J. 2007. Stan populacji rysia Lynx lynx na terenie Puszczy Piskiej, Ogólnopolski Kongres Zoologiczny, Wydz. Biologii UWM: 177-178,
• Kruszelnicki J. 2007. Dolina Rospudy. W: W. Bzura, P. Scherbuk, Biały Kruk, Kraków,
• Kruszelnicki J. 2007. Das Rospuda – Tal. Natur Blick. Magazin für Natur und Naturfotografie, Ausgabe 3: 38-45, Düsseldorf,
• Kruszelnicki J. 2007. Mazury. Skarby przyrody i architektury. Biały Kruk, Kraków,
• Kruszelnicki J. 2007. Masuren. Schatze der Natur und Architektur. Biały Kruk, Kraków,
• Kruszelnicki J., Hołdyński Cz., Pisarek W., Ciecierska H. 2005. Pilotażowy plan ochrony obszaru Natura 2000 „Ostoja Piska”, W: projekt „Opracowanie Planów Ochrony dla wybranych obszarów sieci Natura 2000 w Polsce”,
• Kruszelnicki J. 2004. Mazury cztery pory roku. W: album W. Bzury, Biały Kruk, Kraków,
• Kruszelnicki J. 2003. Walory przyrodnicze projektowanego rezerwatu biosfery „Jeziora Mazurskie”, Chrońmy Przyr. Ojcz. 59(6): 5-13,
• Kruszelnicki J. 2000. Przyroda Mazurskiego Parku Krajobrazowego, Chrońmy Przyr. Ojcz. 56(6): 71-87,
• Kruszelnicki J. 2000. Stanowisko chamedafne północnej w Mazurskim Parku Krajobrazowym, Chrońmy Przyr. Ojcz. 56(3): 100-103,
• Kruszelnicki J. 1998. Projekt Konwencji o obszarach górskich i innych istotnych dla ochrony wody oraz dzikiej przyrody, Chrońmy Przyr. Ojcz. 54(5): 7-24,
• Kruszelnicki J. 1996. Ekologiczne podstawy ochrony i kształtowania przyrody Mazurskiego Parku Krajobrazowego, Praca doktorska, Inst. Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków,
• Kruszelnicki J. 1992. Flora Polski, Rośliny Naczyniowe. Fagopyrum Mill. Gryka, Tom III, PAN Instytut Botaniki im. W. Szafera, Kraków,
• Kruszelnicki J. 1981. Przyroda projektowanego rezerwatu Krutynia im. Melchiora Wańkowicza na Mazurach, Chrońmy Przyrodę Ojczystą 37(6): 44-51, PWN Warszawa-Kraków.

Publikacje Jerzego Kruszelnickiego pokazują jego zaangażowanie w ochronę środowiska i są nieocenionym źródłem wiedzy o polskiej przyrodzie.

Udział w konferencjach

Jerzy Kruszelnicki brał udział w wielu istotnych wydarzeniach na szczeblu międzynarodowym. Jego doświadczenie i zaangażowanie w kwestie ochrony środowiska oraz zmian klimatycznych zdobyło uznanie w kręgach akademickich i rządowych.

• W dniach 27-28 czerwca 2011 r. uczestniczył w konferencji UNESCO w Dreznie pod hasłem „For life, for the future. Biosfere reserves and climate change”, która była częścią obchodów 40-lecia programu MaB (Człowiek i Biosfera),
• W czerwcu 2012 r. wziął udział w Konferencji Zrównoważonego Rozwoju organizowanej z okazji Szczytu Ziemi Rio +20 w Rio de Janeiro,
• Jako autor zaprezentował opracowanie zatytułowane „Concept of Continental and Oceanic Protected Areas as a Key to Sustainable Development. Proposal for the Zero Draft Rio +20”, które zostało przyjęte jako oficjalna propozycja Komitetu Ochrony Przyrody PAN na Konferencję w Rio de Janeiro. Dokument został zamieszczony na stronie organizatorów ONZ w sekcji Major Groups.
• Jego zaangażowanie obejmuje także przygotowanie materiałów dotyczących zmian klimatycznych na Konferencję Klimatyczną COP 21, która odbyła się w Paryżu w listopadzie i grudniu 2015 r. W tym kontekście Kruszelnicki pracował nad koncepcją ochrony zasobów wód słodkich oraz zalesiania na poziomie globalnym.
• Ostatnio, w grudniu 2018 r. uczestniczył w Konferencji Klimatycznej COP 24 organizowanej przez UNFCCC w Katowicach,

Jego działania koncentrują się na poszukiwaniu rozwiązań problemów związanych ze zmianami klimatycznymi i ochroną ekosystemów, co czyni go ważną postacią w dziedzinie ekologii i zrównoważonego rozwoju.

---

Oceń: Jerzy Kruszelnicki

---