Zygmunt Wdowiszewski

---

Życiorys

Urodziny Zygmunta Wdowiszewskiego miały miejsce w artystycznej rodzinie, której członkowie również wybitnie zapisali się w historii. Jego ojciec, Jan Kacper (1853–1904), był znanym architektem oraz dyrektorem Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie. Natomiast jego matka, Maria z domu Maurizio (1856–1942), to uzdolniona malarka. Młody Wdowiszewski uzyskał świadectwo dojrzałości w 1914 roku w krakowskim gimnazjum im. Jana III Sobieskiego.

Po wybuchu I wojny światowej, zdecydował się na służbę w Legionach Polskich, a w 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. W tej roli, jako porucznik, aktywnie uczestniczył w walkach aż do zakończenia konfliktu z bolszewikami. Po demobilizacji, zajął się studiowaniem filozofii, historii oraz prawa na Uniwersytecie Warszawskim. W styczniu 1923 roku rozpoczął pracę w Archiwum Głównym Akt Dawnych (AGAD) oraz w Archiwum Skarbowym.

W 1933 roku obronił pracę doktorską pod okiem Oskara Haleckiego, zdobywając stopień doktora filozofii ze specjalizacją w historii. Jego intencją było promowanie polskiej historiografii, a jego praca wyborcza wiązała się z Miesięcznikiem Heraldycznym, gdzie od 1930 roku pełnił rolę współredaktora. Również od 1936 roku był dyrektorem Biblioteki oraz Zbiorów Ordynacji Przeździeckich w Warszawie, specjalizując się w genealogii i heraldyce.

Po II wojnie światowej przeniósł się do Torunia, gdzie prowadził zajęcia związane z naukami pomocniczymi historii na UMK. W latach 1948–1954 zajął się kierowaniem działem numizmatycznym Muzeum Okręgowego w Toruniu, a następnie, w okresie 1954–1971, był kustoszem Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1957 roku, jako redaktor, pracował nad wydawaniem „Wiadomości Numizmatycznych”.

Zygmunt Wdowiszewski zmarł niespodziewanie w Nieborowie, a jego ostatni spoczynek znajduje się na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera M-płd-zach-gr. Wdowiszewskich). Osobę Wdowiszewskiego charakteryzowało skromne życie, nie pozostawił po sobie rodziny. Przed śmiercią wyraził chęć przekazania swojej obszernej biblioteki Katolickiemu Uniwersytetowi Lubelskiemu, a jego rękopisy oraz materiały archiwalne trafiły po jego śmierci do Archiwum PAN w Warszawie.

Wybrane publikacje

Oto zestawienie wybranych publikacji, które noszą ślady pracy Zygmunta Wdowiszewskiego, zasłużonego badacza w dziedzinie heraldyki. Jego wkład w tę dziedzinę jest niezwykle cenny, a prezentowane publikacje bogate w treści wykazują jego pasję i zaangażowanie w badania naukowe.

• Nieznane zapiski heraldyczne, Kraków 1926 (Nadbitka: „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”),
• Polska bibljografia heraldyczno-genealogiczna za lata 1914–1921, Kraków: Polskie Towarzystwo Heraldyczne 1923 (Odbitka: „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, t. 6),
• Polska bibljografia heraldyczno-genealogiczna za lata 1922–1924, Kraków: Polskie Towarzystwo Heraldyczne 1926 (Odbitka: „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, t. 7),
• Ród Bogorjów w wiekach średnich, Kraków: Polskie Towarzystwo Heraldyczne 1928 (Odbitka w 100 egz. z 9 tomu „Rocznika Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”),
• Wiadomości o Archiwum Ostrowskich w Maluszynie, Warszawa 1929 (Odbitka: „Archeion” 5),
• Polska bibljografia heraldyczno-genealogiczna za lata 1925–1928, Kraków: Polskie Towarzystwo Heraldyczne 1930 (Odbitka: „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, t. 9),
• Pieczęcie panów litewskich przy drugim akcie Konfederacji Warszawskiej 1573 r., Warszawa 1930 (Nadbitka z „Miesięcznika Heraldycznego” 9 (1930), Nr 4),
• Archiwa szwajcarskie, Warszawa 1930 (Nadbitka: „Archeion” z. 6, s. 84–101),
• Antoni Biliński, Szlachta ziemi dobrzyńskiej za ostatnich Jagiellonów : studjum historyczno-heraldyczne, przejrz. i do dr. przygot. Zygmunt Wdowiszewski, Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego – Instytutu Popierania Nauki 1932,
• Inscriptiones clenodiales: zapiski liwskie z XV w, Warszawa 1932 (Nadbitka: „Miesięcznik Heraldyczny” 11 (1932), nr 1),
• Marek Ambroży z Nissy i jego „Arma Regni Poloniae” z 1562 r, Warszawa: Polskie Towarzystwo Heraldyczne 1934 (odbitka: „Miesięcznik Heraldyczny” 13 (1934), nr 11–12),
• Uposażenie ks. Wigunta Olgerdowicza przez Władysława Jagiełłę, Warszawa: skł. gł. „Libraria Nova” 1935 (Odbitka z Księgi ku czci Oskara Haleckiego wyd. w XXV-lecie jego pracy naukowej),
• Wiadomości o gdańskim kopjarjuszu urzędowym z XVII w. i o zawartych w nim nobilita, Warszawa: Polskie Towarzystwo Heraldyczne 1936 (odbitka: „Miesięcznik Heraldyczny” (1936), nr 1–3),
• Exlibris Tadeusza Ogińskiego, kasztelana trockiego, Warszawa 1938 (Odbitka: „Miesięcznik Heraldyczny” 17 (1938), nr 9),
• Genealogia domu Wazów w Polsce, Warszawa: Polskie Towarzystwo Heraldyczne 1938 (Osobne odbitki: „Miesięcznik Heraldyczny” 17 (1938), nr 6, 7–8; wyd. 2 – 2005),
• Nieznane dyplomy średniowieczne do dziejów Opactwa Cystersów w Wąchocku, Warszawa 1939 (Odbitka: „Archeion” (1938/1939), z. 16),
• Akta nadzoru budowlanego w Galicji 1772–1913; Akta szkół artystycznych krakowskich 1818–1900, referaty archiwalne oprac. Zygmunt Wdowiszewski, Warszawa: Państwowy Instytut Historii Sztuki i Inwentaryzacji Zabytków 1946,
• Ze studiów nad sfragistyką Kazimierza Jagiellończyka, Toruń: Towarzystwo Naukowe 1952 (Odbitka: Księga pamiątkowa 75-lecia Towarzystwa Naukowego w Toruniu),
• W sprawie herbu Szeliga w Kodeksie Behema, Warszawa 1955 (Nadbitka: „Biuletyn Historii Sztuki”, nr 1),
• Straty artystyczne i kulturalne zbiorów Przeździeckich w Warszawie, Warszawa 1958 (Odbitka: „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”),
• Jeszcze o skarbach z Dobiesławic i Karczmisk. Nowy brakteat z czasów Krzywoustego, Warszawa 1959 (Odbitka: „Wiadomości Numizmatyczne” 3 (1959), z. 1–2),
• Miasta polskie w tysiącleciu, t. 1–2, encyklopedia historyczna, red. Stanisław Pazyra, red. nauk. Mateusz Siuchniński, nauk. dokumentację herbów oprac. Marian Haisig i Zygmunt Wdowiszewski przy współudz. Mariana Gumowskiego, Wrocław: Zakł. Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo 1965,
• Tytuły polskie nadawane cudzoziemcom, Buenos Aires – Paryż 1966 (Odbitka z trzeciego tomu „Materiałów do biografii, genealogii i heraldyki polskiej”, Buenos Aires-Paryż 1966),
• Skarb monet z Sejn, Warszawa 1967 (Nadbitka: „Wiadomości Numizmatyczne” 11 (1967), z. 1),
• Genealogia Jagiellonów, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1968 (wyd. 2 2005),
• Regesty przywilejów indygenatu w Polsce (1519–1793), Buenos Aires – Paryż 1971 (Odb. z piątego tomu „Materiałów do biografii, genealogii i heraldyki polskiej”, Buenos Aires-Paryż, 1971),
• Andrzej Białkowski, Kolekcja generała Jerzego Węsierskiego. Katalog monet i medali, kat. oprac.: monety – przy współpr. Ewy Tarki, medale – Ewa Śliwińska, red. nauk.: monety – Stanisław Suchodolski, medale – Zygmunt Wdowiszewski, Warszawa: Muzeum Narodowe 1974,
• Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, wstęp Jan Tęgowski, Kraków: Wydawnictwo Awalon 2005 (Wyd. na podst.: Genealogia Jagiellonów, Warszawa 1968 oraz Genealogia Domu Wazów w Polsce, „Miesięcznik Heraldyczny” nr 6, 7–8 1938).

Publikacje Wdowiszewskiego to skarbnica wiedzy, która do dziś ma znaczenie w badaniach heraldycznych i genealogicznych. Jego solidna praca i dokładność w opracowaniach pozostają wzorem dla kolejnych pokoleń badaczy.

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych osiągnięć Zygmunta Wdowiszewskiego znajdują się ważne nagrody i odznaczenia, które podkreślają jego wkład w rozwój społeczny i kulturalny. Poniżej przedstawiony jest zestaw odznaczeń, które zdobył.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1962 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, który otrzymał 11 lipca 1955 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 19 stycznia 1955 roku.

---

Oceń: Zygmunt Wdowiszewski

---