Feliks Gross

---

Życiorys

Feliks Gross, urodził się w rodzinie o bogatych tradycjach prawniczych. Jego ojciec, Adolf Gross, był uznawanym adwokatem oraz posłem w austriackim parlamencie. Warto również wspomnieć, że jego starszy brat, Zygmunt Gross, oraz bratankiem Feliksa jest Jan Tomasz Gross.

Feliks był uczniem gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego, gdzie miał sposobność nawiązać bliską znajomość z Karolem Estreicherem. Po ukończeniu nauki, w 1929 roku, z dumą zdał egzaminy na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a rok później obronił tytuł doktora.

Już od wczesnych lat studenckich, Feliks angażował się w działalność lewicową, odgrywając ważną rolę w Akademickim Związku Pacyfistów oraz w innych organizacjach, jak Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego czy Czerwone Harcerstwo TUR. W latach 1931-1934 studiował nauki polityczne w Paryżu, a od 1934 do 1938 roku pełnił obowiązki dyrektora Szkoły Nauk Społecznych przy TUR w Krakowie.

Po wrześniu 1939 roku zaangażował się w Organizację Socjalistyczno-Niepodległościową „Wolność”, która działała w okupowanym Wilnie, wchodząc w skład jej Komitetu Głównego. W 1940 roku, aby uniknąć prześladowań, podróżował przez Japonię do Stanów Zjednoczonych.

Będąc zwolennikiem federalizacji Europy Środkowo-Wschodniej, w 1942 roku sprawował funkcję sekretarza Rady Planowania Europy Środkowej i Wschodniej, która skupiała przedstawicieli rządów Czechosłowacji, Polski, Grecji i Jugosławii. Feliks był również długoletnim działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej na emigracji oraz publicystą w pismach takich jak „Robotnik” i „Światło”.

W Nowym Jorku pełnił rolę prezesa Polskiego Instytutu Naukowego oraz był członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Poza tym, przez lata był profesorem socjologii w Graduate School i Brooklyn College w City University of New York (CUNY), gdzie również piastował stanowisko honorowego prezydenta CUNY Academy for Humanities and Sciences, będąc uczniem Bronisława Malinowskiego.

W Polsce, w okresie PRL, nazwisko Feliksa Grossa podlegało cenzurze. Był umieszczony na specjalnej liście osób, którym zakazano publikacji. Jego ograniczenia spisał Tomasz Strzyżewski, a informacje na ten temat zostały opublikowane w jego książce dotyczącej cenzury w PRL. Wytyczne, jakie przekazano cenzorom, stwierdzały, że należy całkowicie eliminować jakiekolwiek wzmianki o jego działalności twórczej, co było podpisane: „(…) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości”.

Jego twórczość przybyła do Polski dopiero po roku 1989, kiedy to cenzura została zniesiona.

Twórczość

Feliks Gross to wybitna postać, której twórczość jest ogromnie różnorodna i obejmuje wiele dziedzin. Jego prace koncentrują się na socjologii, kulturze oraz polityce, co czyni je niezwykle istotnymi w kontekście analizy społecznej.

• socjologia partii politycznej (wraz z Zygmuntem Grossem), 1928 – 1946,
• proletariat i kultura. Warunki społeczne i gospodarcze kultury proletariatu, 1938 – 1986,
• robotnicy piszą (redaktor wraz z Z. Mysłakowskim), 1938,
• koczownictwo, 1936,
• crossroads of two continents. A democratic federation of east-central europe, 1945,
• socjalizm humanistyczny, 1946,
• foreign policy analysis, 1954,
• druga rewolucja przemysłowa, 1958,
• the seizure of political power in a century of revolutions, 1958,
• o wartościach społecznych, 1961,
• the revolutionary party, 1974,
• ethnics in a borderland, 1978,
• ideologies, goals, and values, 1985,
• wspomnienie o Adamie Ciołkoszu, 1987,
• tolerancja i pluralizm, 1992,
• federacje i konfederacje europejskie: rodowód i wizje, 1994,
• the civic and the tribal state, 1998,
• citizenship and ethnicity, 1999,
• wartości, nauka i świadectwa epoki, 2002.

Prace Feliksa Grossa przedstawiają głęboką refleksję nad wartościami społecznymi oraz złożonością relacji międzysocjalnych w kontekście przemian społecznych i politycznych. Jego książki wciąż pozostają inspiracją do dalszej analizy i dyskusji na temat dynamiki społecznej oraz polityki w Europie Środkowo-Wschodniej.

---

Oceń: Feliks Gross

---