Marian Gotkiewicz, znany również jako „Marian Łagoń”, to postać, która pozostawiła trwały ślad w polskiej nauce oraz kulturze. Urodził się 7 lipca 1901 roku w Krakowie, a zmarł 11 września 1972 roku w tym samym mieście.
Był etnografem, geografem oraz pedagogiem, a jego prace koncentrowały się na badaniach górali czadeckich. Jego zaangażowanie w życie społeczne obejmowało również działalność na Spiszu i Orawie, gdzie aktywnie uczestniczył w różnorodnych inicjatywach społecznych.
Życiorys
Marian Gotkiewicz wychował się w rodzinie związanej z edukacją, będąc synem Mieczysława i Władysławy z domu Łagońskiej. Od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie przyrodą, a szczególnie fascynowały go góry, co odegrało znaczącą rolę w jego przyszłym życiu.
Ukończył gimnazjum oraz szkołę powszechną w Krakowie, gdzie aktywnie brał udział w działalności komitetu plebiscytowego w Jabłonce.
W początkowych latach dwudziestych XX wieku, z pasją zaangażował się w młodzieżowy ruch krajoznawczy, który rozwijał L. Węgrzynowicz. Był również członkiem Komisji Kół Krajoznawczych Młodzieży Szkolnej. W tym okresie przyczynił się do współredagowania „Orlego Lotu”, gdzie publikował swoje artykuły i materiały dotyczące krajoznawstwa.
Studiował geografię na Uniwersytecie Jagiellońskim, a jego nauczycielami byli znani profesorowie L. Sawicki oraz J. Smoleński. W 1931 roku obronił pracę doktorską na temat „Dyluwialne i predyluwialne poziomy rzeczne na Orawie”.
Dr Marian Gotkiewicz był znany z organizacji licznych wycieczek dla nauczycieli, które prowadził w sposób przejrzysty i efektywny, dzieląc się swoimi bogatymi doświadczeniami metodycznymi. Wiele z tras wycieczkowych dokładnie opracował i opublikował w „Geografii w Szkole”. Stworzył także podręcznik zatytułowany „Nauczanie geografii w szkole podstawowej”. Ponadto, wspólnie z prof. Władysławem Szaferem, napisał pracę „Ojcowski Park Narodowy”, w której ukazano wartości przyrodnicze i turystyczne tego wyjątkowego obszaru.
W 1938 roku, Marian Gotkiewicz został powołany do komisji delimitacyjnej, która miała za zadanie opracowanie korekty granicy na odcinku polsko-słowackim.
Życie osobiste Gotkiewicza również miało swoje dramaty. Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwsza żona, Ewa, tragicznie zmarła w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Z drugą żoną, Julią z d. Meus, doczekał się dwóch synów – Marka, który został etnografem, oraz Andrzeja, który wybrał karierę ekonomisty.
Marian Gotkiewicz zmarł 11 września 1972 roku, a jego miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Praca zawodowa
Marian Gotkiewicz rozpoczął swoją karierę zawodową w 1920 roku, kiedy to przyjął posadę nauczyciela w Podsarniu, a następnie kontynuował swoją działalność w Głodówce na Orawie. Po ukończeniu studiów, związał się z pedagogiką, ucząc w szkołach średnich, a od 1937 roku pełnił funkcję inspektora przedmiotowego.
W latach trzydziestych poświęcił się badaniom etnograficznym, które prowadził wśród polskich górali w regionie Czadcy na Słowacji. Jego zainteresowania obejmowały także analizowanie migracji tej grupy etnicznej, podczas których odkrył ich osady w rumuńskiej Bukowinie.
W trakcie II wojny światowej, w obliczu okupacji, zaangażował się w tajne nauczanie, dzieląc się wiedzą w ukryciu. Po wojnie powrócił do pracy pedagogicznej, nauczał w liceum oraz w studium nauczycielskim. W latach 1950–1961 pełnił rolę wykładowcy w Wyższej Szkole Pedagogicznej oraz Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie.
Był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK) oraz Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Otrzymał także Medal im. Aleksandra Janowskiego, co było ukoronowaniem jego wkładu w dziedzinie geografii. W 1968 roku wstąpił do Komisji Nauk Geograficznych oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Ordery i odznaczenia
Marian Gotkiewicz został uhonorowany w swoim życiu licznymi odznaczeniami, które świadczą o jego zasługach i poświęceniu dla kraju.
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
- Srebrny Krzyż Zasługi (11 listopada 1934).
Publikacje
Dorobek autorski Mariana Gotkiewicza to imponująca kolekcja ponad 200 publikacji, które łączą w sobie zarówno aspekty naukowe, jak i popularnonaukowe. Jego prace w sposób doskonały odzwierciedlają szerokie zainteresowania badawcze, obejmujące takie dziedziny jak geologia, geografia fizyczna i historyczna, a także ochrona przyrody.
W ostatnich latach badał także problemy osadnicze, demograficzne i narodowościowo-wyznaniowe, nie zapominając o kulturze ludowej oraz folklorze. Z tego bogatego dorobku warto wyróżnić kilka z jego najważniejszych publikacji:
- Gdy Tatry „Dunaj” oblewał dokoła („Wierchy” 1951),
- Z biegiem Orawicy i Orawy („Wierchy” 1962),
- Atlas geograficzny dla szkół powszechnych i I kl. gimnazjum, 1945. (skrypt łącznie z S Milatową),
- O Polakach w okręgu Czadeckim, 1938. „Wiadomości geograficzne”. T. XII, z. 4, 1938. Czas. geogr.,
- Z biegiem Orawicy i Orawy, 1962. „Wierchy”, s. 159–171,
- Migracje ludności polskiej na południową stronę Karpat, 1962. „Rocznik naukowo-dydaktyczny”. WSP, Kraków z. 10,
- Od Dunaju po Tatry, 1937. Słowacja i Słowacy, praca zbiorowa pod red. Wł. Semkowicza T. I. Kraj i ludzie, Kraków.
Przypisy
- Tadeusz T. Gaweł, Dr Marian Gotkiewicz – nauczyciel i badacz, „Rocznik naukowo-dydaktyczny. Prace Geograficzne”, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1974, ISSN 0209-1453 [dostęp 25.06.2019 r.]
- Bednarska-Gryniewicz, Kowalska-Lewicka i Spiss 2002, s. 135.
- Bednarska-Gryniewicz, Kowalska-Lewicka i Spiss 2002, s. 134.
- M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 340 „za zasługi na polu pracy oświatowej, wychowawczej i społecznej”.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Felicja Wysocka | Zdzisława Wójcik | Andrzej Wyrobisz | Marcin Ośliński | Alicja Kuna-Iżowska | Wanda Pindlowa | Jerzy Kruszelnicki | Feliks Gross | Beata Fudalej | Rafał Łatka | Rudolf Jamka | Marek Graniczny | Andrzej Roman Małecki | Tomasz Gąsowski | Antoni Korczyński | Jerzy Banach | Witold Zuchiewicz | Otton Beiersdorf | Józef Czech (matematyk) | Michał RożekOceń: Marian Gotkiewicz