Józef Alojzy Reitzenheim

---

Życiorys

Józef Alojzy Reitzenheim urodził się w rodzinie wysokiego austriackiego urzędnika w Krakowie. Jego wychowanie miało miejsce w atmosferze ambiwalencji: z jednej strony w domu panowała wrogość wobec Polski, z drugiej zaś – w otoczeniu, w którym dorastał, akcentowano polski patriotyzm. Po pewnych trudnościach związanych z przemieszczeniem się ze Lwowa do Warszawy, a także z budowaniem zaufania u nowych towarzyszy broni, zdecydował się wziąć udział w powstaniu listopadowym, walcząc w 5 Pułku Ułanów Imienia Zamojskich.

Jego pierwsza bitwa miała miejsce w jednym z najkrwawszych epizodów powstania – w bitwie pod Grochowem. Od tego momentu, aż do zakończenia powstania, walczył dzielnie w licznych bitwach i potyczkach swojego pułku, w tym m.in.: w bitwach pod Ostrołęką, Mińskiem Mazowieckim oraz Międzyrzecem Podlaskim. Za swoje bohaterskie czyny został odznaczony złotym krzyżem wojskowym. Po zakończeniu powstania wyemigrował do Francji.

W Paryżu Reitzenheim aktywnie angażował się w działalność społeczną i patriotyczną. Był jednym z współzałożycieli Biblioteki Polskiej, a także prawdopodobnie członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego. Jego przyjaźń z Juliuszem Słowackim jest dobrze znana, a także uczestniczył w Wiośnie Ludów na ziemiach polskich.

Po powrocie do Paryża, zaangażował się w realizację niedokończonych planów Leona Stempowskiego, który zmarł w 1855 roku. Reitzenheim zainicjował działania mające na celu utworzenie kwatery dla wybitnych polskich emigrantów na cmentarzu Montmartre. Dzięki jego staraniom wiele prochów znanych polskich emigrantów udało się ocalić przed zapomnieniem. Powstały również liczne pomniki, ozdobione patriotycznymi symbolami oraz wykutymi polskimi nazwiskami.

Reitzenheim ponownie przybył do Polski w związku z wybuchem powstania styczniowego. W stopniu kapitana sztabu, mianowanym przez generała Józefa Wysockiego, walczył na Wołyniu. Ostatnie lata swojego życia spędził we Lwowie, gdzie zmarł 25 grudnia 1883 roku po krótkiej i ciężkiej chorobie. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim w tzw. kwaterze powstańców listopadowych, znanej jako „kwatera Żelaznej Kompanii”.

W 1862 roku Reitzenheim wydał w Paryżu biografię Juliusza Słowackiego w dwóch wersjach językowych: polskiej i francuskiej, pod tytułem „Monumenta polskie w Paryżu”. Na podstawie jego notatek z czasów powstania listopadowego powstała także w 1878 roku w Lwowie monografia zatytułowana „Udział piątego pułku ułanów wojsk polskich podczas kampanii roku 1831”.

W 1886 roku polskie społeczeństwo ufundowało mu tablicę pamiątkową, która została wmurowana w kościele Dominikanów we Lwowie. Napis na niej brzmiał:

Pamięci Józefa Reitzenheima
* 1807 w Krakowie + 25. grudnia 1883 we Lwowie
porucznika wojsk polskich z r. 1831 ozdobionego
krzyżem „virtuti militari”
opiekuna grobów polskich na wychodźtwie w Paryżu
kamień ten położyli rodacy
1886.

Tablicę wykonał artysta Leon Schimser.

---

Oceń: Józef Alojzy Reitzenheim

---