Stanisław Kulczyński

---

Życiorys

Stanisław Kulczyński miał swoje początki w rodzinie Władysława, specjalisty od pajęczaków oraz profesora na Uniwersytecie Jagiellońskim, oraz Anny z Chełmeckich. Jego edukacja miała miejsce na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uczył się pod okiem takich autorytetów jak Marian Raciborski i Władysław Szafer.

Kulczyński uzyskał tytuł wykładowcy botaniki na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1924 roku założył Katedrę Systematyki i Morfologii Roślin, początkowo jako profesor nadzwyczajny, a od 1930 jako profesor zwyczajny. W 1935 roku przyjęto go w poczet członków korespondentów Polskiej Akademii Umiejętności.

W latach akademickich 1936/1937 oraz 1937/1938 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Jana Kazimierza. Jego rezygnacja z tego stanowiska w styczniu 1938 roku była wyrazem protestu przeciwko wprowadzeniu na uczelni getta ławkowego.

Kulczyński, jako członek korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, a później również jako członek rzeczywisty, odegrał istotną rolę w polskiej nauce. W 1945 roku był współzałożycielem Polskiej Akademii Nauk. W czasach II wojny światowej, po inwazji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku, został prezesem Związku Zawodowego Pracowników Uniwersytetu, popularnie znanego jako „Profspilka”, do którego przynależność była obowiązkowa.

W okresie radzieckiej okupacji Lwowa Kulczyński kontynuował swoją działalność naukową. W sierpniu 1940 roku odwiedził Wszechzwiązkowy Komitet ds. Nauki ZSRR w Moskwie. Po wojnie, w 1941 roku, osiedlił się w Krakowie, skąd prowadził tajne nauczanie na Uniwersytecie Jagiellońskim. W dniu 10 maja 1945 roku przybył do Wrocławia w celu odbudowy uniwersytetu.

Pełnił funkcję pierwszego rektora połączonych Uniwersytetu oraz Politechniki w latach 1945–1951. W dniu 9 lipca 1946 roku wojewoda wrocławski mianował go tymczasowym opiekunem zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, gdzie zainicjował wiele kluczowych działań związanych z organizacją i zabezpieczeniem zbiorów lwowskich.

W 1946 roku założył Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum we Wrocławiu, którym kierował aż do 1949 roku. Był także aktywnie zaangażowany w działania na rzecz pokoju, uczestnicząc w Kongresie Obrońców Pokoju w Paryżu w 1949 roku. W szeregu ważnych wydarzeń znalazł się również udział w inauguracji obchodów 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika w 1968 roku.

Stanisław Kulczyński zmarł w Warszawie, a jego ostatnia droga zakończyła się 17 lipca 1975 roku, kiedy to został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. W uroczystościach pogrzebowych uczestniczyli m.in. prof. Henryk Jabłoński, Stanisław Gucwa oraz Andrzej Benesz, który wygłosił przemówienie żałobne.

Kariera naukowa

– w latach 1918–1924 pełnił funkcję pracownika naukowego na Uniwersytecie Jagiellońskim,

– od 1924 do 1939 roku był profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, obejmując także stanowisko rektora w latach 1936–1938; w czasie pierwszej okupacji sowieckiej w latach 1939–1941 pracował jako profesor na Uniwersytecie im. I. Franki w Lwowie,

– w 1941 roku osiedlił się w Krakowie, gdzie działał jako rzeczoznawca przy Izbie Rolniczej,

– od 1945 do 1969 roku był profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego,

– w latach 1945–1952 piastował stanowisko rektora Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu.

W swoich badaniach naukowych koncentrował się na systematyce roślin, ekologii, fitosocjologii, szczególnie w odniesieniu do Tatr i Pienin, oraz paleobotanice. Jest autorem m.in. dzieła „Torfowiska Polesia” (tom I–II, 1939–1940) oraz współautorem (wspólnie z Władysławem Szaferem i Bogumiłem Pawłowskim) klucza do identyfikacji polskich roślin naczyniowych zatytułowanego „Rośliny polskie” (1924).

Działalność polityczna

Stanisław Kulczyński, znany z bogatej działalności politycznej, rozpoczął swoją karierę w 1938 roku, kiedy to dołączył do Klubów Demokratycznych. Zaledwie rok później stał się członkiem Stronnictwa Demokratycznego, gdzie szybko zyskał znaczącą pozycję w kierownictwie partii. W latach 1949–1969 brał udział w pracy Centralnego Komitetu, a jego rola w latach 1949–1954 obejmowała także Komitet Polityczny CK.

W latach 1954–1969 pełnił obowiązki członka Prezydium CK, a jego zaangażowanie w partie STR. Demokratyczne uwidaczniało się również poprzez funkcję wiceprzewodniczącego Rady Naczelnej, którą sprawował w latach 1946–1954. Jako przewodniczący CK w latach 1956–1969, Kulczyński znacząco wpłynął na kształt polityki partii. Po 1969 roku otrzymał tytuł honorowego prezesa SD, co podkreśla jego wieloletnie zasługi.

Kulczyński był również aktywny w innych aspektach życia politycznego. W latach 1952–1956 pełnił funkcję wicemarszałka Sejmu, a od 1956 do 1969 roku był zastępcą przewodniczącego Rady Państwa. Jego działalność parlamentarnej przypadła na lata 1946–1972, podczas których był posłem do Krajowej Rady Narodowej oraz do Sejmu Ustawodawczego, a także uczestniczył w Sejmie PRL przez pięć kolejnych kadencji.

W ramach swoich obowiązków w Sejmie, Kulczyński przewodniczył Komisji Spraw Zagranicznych w latach 1952–1956 oraz 1961–1969, a także Komisji Nadzwyczajnej Ziem Zachodnich w latach 1957–1961. Jego wpływ na rozwój kontaktów z Polonią był również widoczny jako przewodniczący Rady Naczelnej Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia” w latach 1955–1967.

Dodatkowo, w latach 1957–1971 Kulczyński kierował Radą Naczelną Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, a w latach 1958–1975 pełnił funkcje wiceprzewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W latach 1958–1973 był przewodniczącym Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju, co również potwierdza jego zaangażowanie w inicjatywy o charakterze społecznym i politycznym.

Rodzina

Stanisław Kulczyński był mężem Marii Kulczyńskiej, która angażowała się w działalność społeczną oraz polityczną. Para doczekała się dwojga dzieci: córki oraz syna Jana, który jest znanym reżyserem i pełnił funkcję dziekana Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej.

W rodzinie Kulczyńskich wyróżniały się także inne postacie. Jego brat, Władysław junior (1890–1923), był zapalonym taternikiem, co świadczy o zamiłowaniu rodziny do górskich wędrówek. Z kolei jego siostra, Wanda (1893–1968), angażowała się w działalność na rzecz ochrony przyrody, podkreślając w ten sposób jej wrażliwość na kwestie ekologiczne.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Kulczyński był osobą, która odznaczała się wieloma wyróżnieniami za swoją działalność. W ciągu swojej kariery otrzymał szereg prestiżowych nagród oraz odznaczeń, które świadczą o jego zaangażowaniu i wkładzie w rozwój kraju.

• Order Budowniczych Polski Ludowej, nadany w 1964 roku,
• Order Sztandaru Pracy I klasy, otrzymany 22 lipca 1949 roku,
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1959 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 11 listopada 1937 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 19 sierpnia 1946 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, wydany 14 stycznia 1955 roku,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego, przyznana w 1963 roku,
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Warmii i Mazur”, otrzymana w 1960 roku,
• Krzyż Wielkiego Oficera Orderu Zasługi Republiki Włoskiej, nadany w 1965 roku (Włochy),
• Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina”, przyznany w 1970 roku w ZSRR,
• Złoty Medal Pokoju im. F. Joliot-Curie, nadany przez Światową Radę Pokoju w 1964 roku.

Te wyróżnienia nie tylko podkreślają jego osiągnięcia, ale także znaczenie jego pracy w kontekście historycznym i społecznym Polski oraz współpracy międzynarodowej.

Nagrody i wyróżnienia

Stanisław Kulczyński, znany ze swoich znaczących osiągnięć, został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami oraz wyróżnieniami, które świadczą o jego oddaniu i wkładzie w badania naukowe. W 1952 roku zdobył Nagrodę Państwową II stopnia za wybitne osiągnięcia w dziedzinie badań nad torfowiskami.

W ciągu swojej kariery, otrzymał również tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego w 1963 roku oraz Politechniki Wrocławskiej w 1965 roku. Te zaszczyty potwierdzają jego znaczącą rolę w środowisku akademickim i naukowym.

Pośmiertnie, w 2018 roku, Kulczyński został uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Wrocławia, co jest wyrazem szacunku i pamięci o jego wkładzie w rozwój miasta oraz nauki.

Upamiętnienie

Stanisław Kulczyński jest osobą, której pamięć uhonorowano w różnorodny sposób. Jego imię nosi Wrocławska Drukarnię Naukową PAN, a także jeden z wrocławskich bulwarów. Wrocław uczcił go również poprzez nadanie imienia lokalnej szkole podstawowej oraz statkowi MS Stanisław Kulczyński, który został zwodowany w stoczni im. Adolfa Warskiego. Dodatkowo, w Jeleniej Górze wzniesiono pomnik, który jest symbolem jego dziedzictwa.

W 2017 roku, Instytut Pamięci Narodowej postanowił umieścić jego nazwisko na liście osób symbolizujących komunizm. To działanie wywołało kontrowersje oraz sprzeciw wrocławskiego środowiska akademickiego, w tym Uniwersytetu Wrocławskiego, które broniło honoru Kulczyńskiego.

Na cześć Stanisława Kulczyńskiego nazwano także jego gatunek – przywrotnik Kulczyńskiego (Alchemilla kulczynskii Pawł.), będący endemitem tatrzańskim. Tego rodzaju upamiętnienie podkreśla znaczenie, jakie miał w polskiej nauce oraz historii.

---

Oceń: Stanisław Kulczyński

---