Romana Czapik

---

Życiorys

Romana Czapik, urodzona 26 stycznia 1929 roku w Krakowie, była córką Piotra Czapika, pedagoga specjalizującego się w geografii. Swoją edukację rozpoczęła w lokalnej szkole podstawowej, a ze względu na wybuch II wojny światowej dostąpiła nauki w szkole handlowej.

W okresie powojennym kontynuowała kształcenie w IX Państwowym Liceum Ogólnokształcącym im. Józefa Hoene-Wrońskiego, zdobywając maturę z przedmiotów przyrodniczych. Następnie postanowiła podjąć studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z pasją angażowała się w działalność Koła Naukowego Studentów Botaniki, co zaowocowało uzyskaniem w 1952 roku tytułu magistra filozofii w tej dziedzinie. Praca magisterska, pt. „Badania cytoembriologiczne nad Centaurea scabiosa L.”, była pisana pod opieką profesor Marią Skalińską.

W 1953 roku rozpoczęła karierę zawodową jako nauczycielka biologii w V oraz VIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie. Po zaledwie kilku miesiącach została zatrudniona w Katedrze Botaniki Ogólnej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od grudnia 1955 roku pełniła rolę starszego asystenta. W 1961 roku obroniła doktorat na podstawie rozprawy pt. „Badania nad sposobem rozmnażania tetraploidalnych biotypów Potentilla crantzii (Cr.) Beck i Potentilla arenaria Borkh.” pod kierunkiem prof. Skalińskiej, co przyczyniło się do awansu na stanowisko adiunkta.

Za swoją pracę habilitacyjną, pt. „Cyto-embriologia i problemy różnicowania cytologicznego w obrębie triploidalnej populacji Ornithogalum umbellatum L.”, złożoną w 1968 roku, otrzymała prestiżową nagrodę od Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. W 1970 roku, jej zakład przeszedł reorganizację i stał się Zakładem Cytologii i Embriologii Roślin. W latach 1976–1981 pełniła ważną funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Botaniki. Po uzyskaniu tytułu profesora nadzwyczajnego w 1979 roku, a później w 1994 roku profesora zwyczajnego, stała się osobą wpływową w świecie nauk przyrodniczych.

W ramach programu Socrates-Erasmus, w latach 1992–1998, koordynowała kontakty naukowe oraz wymiany studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego z zagranicznymi instytucjami edukacyjnymi. Przeszła na emeryturę w 1999 roku.

Romana Czapik zmarła 21 lutego 2008 roku w Krakowie i została pochowana w rodzinnym grobie na Cmentarzu Rakowickim, w kwaterze XXXVII, rzędzie 12, grobie 11.

Działalność naukowa

Badania Romany Czapik skoncentrowały się głównie na embriologii, ale obejmowały również cytogenetykę oraz kariologię roślin. W szczególności jej badania dotyczyły zagadnień związanych z rozmnażaniem apomiktycznym roślin nasiennych, co dostarczyło jej dużej wiedzy i doświadczenia. Z czasem Czapik stała się uznawanym ekspertem w obszarze embriologii roślin oraz apomiksji, podnosząc standardy naukowe w tej dziedzinie.

Wyniki jej badań zostały uwzględnione w wielu podręcznikach akademickich, które stanowią nieodzowną część literatury z zakresu cytoembriologii. Jej współpraca z dr Ireną Novotną z Czechosłowackiej Akademii Nauk przyniosła owoce w postaci sześciu opublikowanych prac, koncentrujących się na embriologii roślin z kompleksu Arabis hirsuta. W latach 80. XX wieku współpracowała z M.J.P. Scannell z Ogrodu Botanicznego w Dublinie, zajmując się embriologią rodzaju Hydrilla verticillata.

Romana Czapik utrzymywała także kontakty naukowe z badaczami z Uniwersytetu w Tartu w Estonii oraz Uniwersytetu Agronomicznego w Stambule. Jej dorobek naukowy jest znaczący, obejmujący około 120 publikacji w dziedzinie cytologii i embriologii. Wśród tych prac znajduje się 64 publikacje oryginalne, 28 opracowań przeglądowych oraz monografii, 12 recenzji oraz sprawozdań z wydarzeń naukowych, a także szereg streszczeń referatów konferencyjnych.

Od 1993 roku była aktywną członkinią Komitetu Redakcyjnego Acta Biologica Cracoviensia oraz Wiadomości Botanicznych. Zainicjowała i redagowała specjalny tom serii Botanical Guidebooks zatytułowany „Past, Present, Future in Plant Embryology”, który został wydany na przełomie XX i XXI wieku. Oprócz prac naukowych, Czapik udostępniła także wiele publikacji popularnonaukowych, między innymi w czasopiśmie Chrońmy Przyrodę Ojczystą oraz w serii Nauka dla wszystkich.

Członkostwo

Romana Czapik miała zaszczyt być członkinią wielu renomowanych organizacji. W tym czasie jej zaangażowanie i pasja do botanik były widoczne w licznych członkostwach, które stanowiły ważny element jej kariery naukowej.

• Polskie Towarzystwo Botaniczne, gdzie pełniła funkcję skarbnika w Oddziale Krakowskim w latach 1965–1966 oraz była aktywną członkinią Sekcji Historii Botaniki,
• Komisja Biologiczna Krakowskiego Oddziału Polskiej Akademii Nauk,
• Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika,
• International Association for Plant Taxonomy,
• International Organization of Plant Biosystematics,
• International Association of Sexual Plant Reproduction Researchers,
• Stowarzyszenie Absolwentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w latach 1999–2004 pełniła rolę członkini Zarządu, a także była Prezesem w latach 2001–2004.

Jej uczestnictwo w tych organizacjach świadczy o ogromnej wiedzy oraz zaangażowaniu w dziedzinie botaniki.

Wybrane publikacje

Oto wybór publikacji autorstwa Romany Czapik, które dokumentują jej wkład w badania botaniczne oraz cyto-embriologiczne:

• RomanaR. Czapik RomanaR., Badania cyto-embriologiczne nad Centaurea scabiosa L. (Cytological and embryological studies in Centaurea scabiosa L.), „Acta Soc. Bot. Pol.”, 23, 1954, s. 175–194,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Badania kariologiczne nad polskimi gatunkami rodzaju Cirsium Mill em. Scop. (Karyological studies in species of Cirsium Mill em. Scop. occurring in Poland), „Acta Soc. Bot. Pol.”, 27, 1958, s. 483–489,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Binucleate pollen mother cells in Potentilla alba L., „Acta Biol. Cracov., Ser. Bot.”, 4, 1961, s. 43–47,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Karyotype analysis of Ornithogalum umbellatum L. and O. Gussonei Ten., „Acta Biol. Cracov., Ser. Bot.”, 8, 1965, s. 21–34,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Problem of cytological differentiation within wild populations of Ornithogalum umbellatum L., „Genet. Polon.”, 8, 1967, s. 173–175,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Chromosome numbers of Ornithogalum umbellatum L. from three localities in England, „Watsonia”, 6, 1968, s. 345–349,
• RomanaR. Czapik RomanaR., I.I. Novotná I.I., Notes on meiosis in Arabis hirsuta s.str., A. sagittata and their hybrids, „Acta Biol. Cracov., Ser. Bot.”, 14, 1971, s. 11–26,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Elementary apomictic processes in Rubus L., „Acta Soc. Bot. Pol.”, 50, 1981, s. 201–204,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Secondary nucleus in Rosoideae, [w:] M.T.M. Willemse, J.L. Van Went (red.), Sexual plant reproduction in seed plants, fern and mosses, Pudoc, Wageningen, 1984, s. 150–152,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Reduced parthenogenesis in diploid Sibbaldia procumbens L., „Apomixis Newslett.”, 2, 1990, s. 47–49,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Morphological variability of suspensor in Agrimonia L. (Rosaceae), „Acta Biol. Cracov., Ser. Bot.”, 37, 1995, s. 19–24,
• RomanaR. Czapik RomanaR., Embriologia traw, [w:] L.L. Frey (red.), Księga Polskich Traw, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2007, s. 129–144.

Odznaczenia

Romana Czapik osiągnęła wiele znaczących wyróżnień w swoim dotychczasowym życiu zawodowym oraz naukowym. Jej dokonania zostały uhonorowane następującymi medalami i odznaczeniami:

• złotym Krzyżem Zasługi,
• Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski,
• Medalem Komisji Edukacji Narodowej,
• Medalem S. G. Navashina, przyznanym na Międzynarodowym Kongresie Embriologicznym w Leningradzie w 1990 roku,
• Medalem Doktora L’udevita Holuby’ego, który otrzymała od Słowackiego Towarzystwa Botanicznego.

---

Oceń: Romana Czapik

---