Stanisław Samostrzelnik

---

Życiorys

Stanisław Samostrzelnik był przedstawicielem jednej z wielu znanych rodzin mieszczańskich w Krakowie, które dzieliły to samo nazwisko. Pochodzenie nazwiska można wiązać z jego rzemieślniczymi korzeniami, co wskazuje na specjalizację w wyrobie kusz i łuków w przeszłości. W związku z tym, przypuszcza się, że Stanisław był synem Piotra oraz Anny, którzy mieszkali w krakowskim dworcu opata Koprzywnicy.

Po zdobyciu potrzebnych kwalifikacji i zaliczeniu egzaminów, Samostrzelnik dołączył do zakonu cystersów w podkrakowskiej Mogile. Z uwagi na protekcję opata, szybko wspiął się po szczeblach hierarchii, zajmując wysokie stanowisko klasztornego iluminatora.

Po raz pierwszy udokumentowane są jego działania w 1506 roku, kiedy podjął się pracy związanej z dekorowaniem polichromiami sklepienia klasztornego. Od tego momentu przyjął nowe nazwisko, inspirowane klasycznym językiem, które nawiązywało do łacińskiego wyrazu “Clara Tumba” (Jasna Mogiła). Od tej pory podpisywał się jako Stanislaus Claratumbensis, co tłumaczy się jako Stanisław Jasnomogilski. W polskiej tradycji częściej stosowano średniowieczne formy, jak na przykład Stanisław z Mogiły.

W 1511 roku Samostrzelnik wyjechał do Szydłowca, gdzie rozpoczął współpracę z miejscowym właścicielem, Krzysztofem Szydłowieckim. Tam, wykonał liczne ilustracje, miniatury do księgi genealogicznej (Liber genesos illustris Familiae Shidlovicae) oraz pomniejsze zlecenia, w tym dekoracje kościoła farnego oraz zamku. W 1514 roku przeniósł się do Opatowa w towarzystwie Szydłowieckiego, a po jego odejściu w 1532 roku, wrócił do Mogiły.

Tuż po powrocie do Mogiły, Samostrzelnik stworzył ilustracje do Modlitewnika Olbrachta Gasztołda, datowanego na 1528. W tym czasie założył swoją pracownię w Krakowie i przyjmował zlecenia od burmistrzów, duchownych oraz dworu królewskiego, realizując między innymi Modlitewnik królowej Bony. Dla biskupa Piotra Tomickiego przygotował iluminacje do Katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich, mszału, ewangeliarza oraz pontyfikału wielkoczwartkowego. W jego twórczości znajdują się również ozdoby modlitewnika królowej Jadwigi, traktatu pokojowego z Turcją oraz chorągwi złożonej królowi polskiemu przez Albrechta Hohenzollerna podczas hołdu pruskiego w 1525 roku.

Stanisław Samostrzelnik jest także znany z polichromii w opactwie cystersów w Mogile, gdzie jego dzieła można podziwiać w kościele, krużgankach oraz bibliotece. Sporządził również portret biskupa Piotra Tomickiego w krużgankach klasztoru franciszkańskiego. W 2019 roku odkryto fragmenty polichromii, które są przypisywane jego twórczości, w budynku przeoratu oraz w domu opata klasztoru cystersów w Mogile.

Na zakończenie, warto dodać, że Stanisław Samostrzelnik zmarł w opactwie mogilskim, a jego imieniem nazwano ulicę w Nowej Hucie.

---

Oceń: Stanisław Samostrzelnik

---