Tadeusz Byrski

---

Życiorys

Tadeusz Byrski przyszedł na świat w rodzinie, w której na pierwszym planie wyróżniały się postacie jego rodziców, Stanisława i Karoliny Byrskich. Jako brat Stanisława Romana, który zasłynął jako scenograf, dyrektor teatru oraz malarz, wprowadził się w świat sztuki już od najmłodszych lat.

W latach 1923–1929 podejmował naukę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Zaledwie w rok po rozpoczęciu studiów, w 1924 roku, stał się studentem szkoły aktorskiej przy Teatrze Reduta, a od sezonu 1925/1926 wcielał się w role na deskach tego teatru. Sukcesywnie, w 1926 roku, zdobył eksternistyczny egzamin aktorski, co otworzyło mu drzwi do występów na warszawskich scenach aż do 1929 roku.

W kolejnych latach przeniósł się do Wilna, gdzie podjął pracę w Rozgłośni Polskiego Radia. Pełnił tam wiele funkcji, w tym sekretarza i kierownika programu, oraz odgrywał kluczową rolę w tworzeniu teatru radiowego. Jego kariera w radiu dobiegła końca w wyniku konfliktu z wojewodą wileńskim Ludwikiem Bociańskim w chwili, gdy pełnił funkcję głównego reżysera w latach 1937–1939.

Okres II wojny światowej przyniósł mu różne wyzwania. Tadeusz pracował fizycznie, ale równocześnie angażował się w podziemne życie kulturalne, organizując nielegalne spektakle. Pełnił także obowiązki w referacie literackim Sekcji Polskiego Radia Delegatury Rządu na Kraj. Po wojnie, w latach 1945–1946, objął kierownictwo Instytutu Artystycznego w Kazimierzu Dolnym, gdzie kształcono wiejskich działaczy kulturalnych.

W późniejszym okresie, w latach 1946–1948, pracował w domu dziecka jako wychowawca, a następnie rozpoczął wykłady w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie oraz warszawskiej rozgłośni Polskiego Radia. W późniejszych latach zajął się kierowaniem Sceną Opolską Teatrów Śląsko-Dąbrowskiej i Teatrem Polskiego Radia. W sezonie 1951/1952 został kierownikiem artystycznym Sceny Toruńskiej Teatrów Ziemi Pomorskiej.

W latach 1952–1958 pracował jako dyrektor Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, który w tym czasie uznawany był za jeden z przykładów wysokiej jakości w teatrze lokalnym. W latach 1958/1959 zajmował się również teatrami w Poznaniu — Polskim i Nowym. W latach 1962–1966 był reżyserem w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie jego żona pełniła funkcję dyrektora, a w latach 1966–1971 reżyserował w Teatrze Nowym w Łodzi.

Po przejściu na emeryturę w 1971 roku, Tadeusz Byrski sporadycznie reżyserował w różnych teatrach w Polsce, w tym po raz ostatni w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku w 1986 roku. Jego działalność artystyczna przejawiała się również w aktywnym zaangażowaniu w ochronę praw kultury, będąc członkiem Klubu Krzywego Koła oraz jego zarządu. W 1975 roku podpisał List 59, a 23 sierpnia 1980 roku wsparł apel 64 naukowców, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie rozmów z protestującymi robotnikami.

W 1976 roku zadebiutował publikacją swojej książki „Teatr-radio. Wspomnienia”, która później, w 2015 roku, ukazała się w pełnej, nieocenzurowanej wersji jako „W pogoni za teatrem”. Prywatnie był mężem aktorki i reżyserki Ireny Byrskiej, z którą współpracował przez większość kariery artystycznej. Mieli troje dzieci: Marię Krzysztofa, Agnieszkę i Katarzynę.

Tadeusz Byrski zmarł w Warszawie, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 163-3-33).

Ordery i odznaczenia

Tadeusz Byrski był uhonorowany wieloma odznaczeniami za swoje zasługi. Do jego wyróżnień należą:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 15 lipca 1954 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 28 lutego 1955 roku.

Nagrody

Tadeusz Byrski, uznany twórca, zdobył szereg prestiżowych nagród w swojej karierze artystycznej, które potwierdzają jego wkład w kulturę i sztukę. Poniżej przedstawiono osiągnięcia, które wyróżniają jego dokonania:

• wyróżnienie zespołowe przyznane przez Podkomitet Literatury i Sztuki Nagrody Państwowej dla Byrskiego i jego żony Ireny za działalność artystyczną w teatrach Kielce – Radom w roku 1955,
• nagroda artystyczna przyznana przez Prezydium Władz Rejonowych w Kielcach w 1957 roku,
• nagroda miasta Kielce za działalność artystyczną, która miała miejsce w 1958 roku,
• wyróżnienie otrzymane na I KST w Kaliszu za reżyserię przedstawienia „Hamlet” w Teatrze im. W. Bogusławskiego w Kaliszu w roku 1961.

Te nagrody podkreślają nie tylko talent Byrskiego jako artysty, ale również jego zaangażowanie w rozwój teatru w Polsce.

---

Oceń: Tadeusz Byrski

---