Edward Dusza

---

Życiorys

Edward Dusza to wybitna postać polskiej literatury, której debiut poetycki miał miejsce w 1970 roku na łamach Tygodnika Powszechnego, gdzie opublikował utwory „Madonna” oraz „Na śmierć ojca”. Niezależnie od tego, jego talent zadebiutował również na emigracji w londyńskich Wiadomościach. Warto zaznaczyć, że przez pewien czas po debiucie w Polsce nie publikował swoich prac.

Na obczyźnie stworzył wiele tomów poezji, w tym m.in. „Szlakiem Madonny” (1969), „Przez ciemność do światła” (1978, 1983), „Kolor klonowego liścia” (1981), „Wiatr mojej burzy” (1982, 1984), „Madonna z kołowrotkiem i inne wiersze” (1987) oraz „Popioły” (2005). Poza poezją, Dusza zyskał uznanie jako autor szkiców literackich, takich jak „Pieśniarz z pożogi” (1984), traktujący o K.K. Baczyńskim, oraz „O ludziach i książkach” (1985), w których zajął się twórczością autorów związanych z emigracją.

Jego prace były tłumaczone na szereg języków, w tym angielski, japoński, francuski oraz ukraiński. Dusza przez wiele lat pełnił rolę senior-editor oraz redaktora Gwiazdy Polarnej, najstarszego polskiego czasopisma emigracyjnego w Stanach Zjednoczonych. Jako wydawca, przyczynił się do publikacji dwóch książek Józefa Mackiewicza, „W cieniu krzyża” oraz „Miejmy nadzieję”, a także prowadził ponad sto innych wydawnictw w kilku językach.

Właściciel kilku wydawnictw, Dusza założył m.in. A.R. Poray Book Publishing z siedzibą w Nowym Jorku oraz Edward Dusza Publishing w Stevens Point. Jego działalność nie ograniczała się tylko do wydawnictw, bowiem był również współpracownikiem patriotycznego pisma Czesława Maliszewskiego „Listy do Polaków”, które cieszyło się ogromnym zainteresowaniem, jednak było prześladowane przez władze reżimu warszawskiego.

Edward Dusza jest członkiem International PEN-Club oraz Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie i znany jest jako laureat licznych nagród literackich. Dwa razy otrzymał Krzyże Zasługi – Srebrny w 1981 roku oraz Złoty w 1990 roku – przyznane przez Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie za jego znaczący wkład w działalność kulturalno-literacką oraz niepodległościową.

Dusza jest jednym z naocznych świadków życia polskiej emigracji patriotycznej, co dokumentuje w swoich książkach. Uczestniczył w narodzinach wielu inicjatyw emigracyjnych, takich jak Ruch Społeczno-Polityczny POMOST oraz Towarzystwo Krzewienia Nadziei. Był związany z Instytutem Józefa Piłsudskiego oraz Polskim Instytutem Naukowym w Nowym Jorku, a od 1969 roku współpracował z Polonijnymi Zakładami Naukowymi w Orchard Lake.

W latach 80-tych zorganizował wsparcie finansowe dla Józefa Mackiewicza, który przebywał w Monachium, a po jego śmierci w 1985 roku, zaangażował się w walkę o odzyskanie jego praw autorskich od Niny Karsov-Szechter.

Obecnie, Edward Dusza mieszka w Stevens Point, Wisconsin, USA, gdzie kontynuuje swoją pasję literacką oraz działalność na rzecz kultury polskiej na emigracji.

Twórczość

Twórczość Edwarda Duszy obejmuje liczne dzieła literackie, w których autor z sukcesem eksploruje różnorodne formy pisarskie. Jego wiersze można odnaleźć w wielu tomach, które zostały wydane na całym świecie, w tym w Nowym Jorku, Londynie oraz Chicago. Oto niektóre z nich:

• Szlakiem Madonny (Nowy Jork 1969),
• Groteska (Nowy Jork 1971),
• Losy wielokrotne (Rzym 1972),
• Wiersze wybrane (Londyn 1972),
• Przez ciemność do światła (Nowy Jork 1977, Nowy Jork 1978, Londyn 1983),
• Wiatr mojej burzy (Nowy Jork 1982, Nowy Jork 1984),
• Wybór wierszy (Paryż 1983, Nowy Jork 1985, Chicago 1986),
• Madonna z kołowrotkiem i inne wiersze (Chicago 1987, Winona 1987, Chicago 1988),
• Popioły (Toronto 2005),
• Topografia umarłego pejzażu (Chicago 2010),
• Strona milczenia (Wisconsin 2015).

Jego twórczość prozatorska również zasługuje na uwagę. Wśród ważnych dzieł prozatorskich wyróżniają się:

• Kolor klonowego liścia (Londyn 1980),
• Cory syn Ewy (Chicago 1993),
• Jontek z Archeru (Chicago 1994),
• Na Skokach (Chicago 1995),
• Ze Skoków do Sulejówka (Chicago 1995),
• Zapiski z Jackowa i okolic (Chicago 1995),
• Pamiętnik pani Danieli t. 1 (Wisconsin 2021).

Edward Dusza to także autor wielu szkiców i studiów literackich, które wzbogacają polską literaturę o istotne tematy. Do najważniejszych należą:

• Poets of Warsaw Aflame (Madison 1977, Londyn 1978) [o poetach Warszawy],
• Odeszli z różą w sercu (Londyn 1979) [o poetach Warszawy],
• Malarz zapomnianego pejzażu (Londyn 1981) [o malarstwie Vlastimila Hofmana],
• Pieśniarz z pożogi (Londyn 1984) [o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim],
• O ludziach i książkach (Stevens Point 1985) [szkice o pisarzach emigracyjnych],
• O ludziach i książkach [wydanie II, poszerzone] (Stevens Point 2016).

Dodatkowo jego prace znalazły miejsce w ważniejszych antologiach oraz czasopismach, takich jak:

• Biografia byłych więźniów politycznych niemieckich obozów, aut. Antoni Gładysz (Philadelphia 1974),
• Poeta płonącej Warszawy /w:/ Wiadomości (Londyn, 1976),
• Seven poems /w:/ Polish Review (USA), Winter-Spring 1976,
• Le Menestrel de L’Incendie /w:/ Letters to Poles (USA), New Britain, February1977,
• La litérature polonaise en exil 1945-1979 /w:/ Cahiers de L’Est Revue Trimestrielle 1979,
• Ziemia i słowo, oprac. Róża Nowotarska (Nowy Jork 1979).

Nie można pominąć również jego ważniejszych prac redakcyjnych, które miały istotne znaczenie dla polskiej kultury literackiej, w tym:

• Wacław Iwaniuk „Lustro” (Nowy Jork 1971, 1986),
• Zbigniew Chałko Strofy staromiejskie i wiersze inne (Nowy Jork 1977),
• Józef Mackiewicz In the Shadow of the Cross [W cieniu krzyża] (Nowy Jork 1973),
• Józef Mackiewicz Miejmy nadzieję… [wyd. pol. i ang.] (Nowy Jork 1983),
• Leszek Zieliński Ogień i lęk (Nowy Jork 1981),
• Maria Rodziewiczówna Florian w leśnej głuszy (Chicago 1986).

Wreszcie, jego wkład w kalendarze polonijne również jest znaczący, a prace redakcyjne obejmują szereg wydania kalendarzy na różne lata od 1987 do 2019.

Nagrody

Edward Dusza, jako osoba o bogatej karierze literackiej i niepodległościowej, zyskał uznanie w wielu kręgach. Otrzymał liczne nagrody oraz odznaczenia, które potwierdzają jego znaczący wkład w kulturę polską.

• Dwukrotnie wyróżniony Krzyżem Zasługi przez Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie w Londynie, za działalność literacką oraz niepodległościową.
• W 1981 roku uhonorowany Srebrnym Krzyżem Zasługi przez prezydenta RP Edwarda Raczyńskiego – nagroda ta dotyczyła zasług w pracy społecznej i kulturalnej.
• W 1990 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi za działalność społeczną i dziennikarską z rąk prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego.
• W 1984 roku zdobył Nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie.
• W 1993 roku został laureatem Nagrody Literackiej im. Aleksandra Janty (Houston 1993).
• W 2008 roku otrzymał Nagrodę Literacką Stulecia Gwiazdy Polarnej (Stevens Point).
• W 2010 roku został uhonorowany Medalem Paderewskiego przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce.
• W 2023 roku otrzymał Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

---

Oceń: Edward Dusza

---