Stefania Zahorska

---

Życiorys

Stefania Zahorska przyszła na świat w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Jej ojciec, Leon (Lejbel), był przedsiębiorcą budowlanym, natomiast matka, Amalia (Malka) z domu Deutscher, zajmowała się prowadzeniem domu. W domu Zahorskich dorastała z trzema siostrami: Anną (ur. 1873), Heleną (ur. 1876) oraz Rozalią (ur. 1878). Rodzinny dramat dopełnił brat Maks, który zmarł w niemowlęctwie. Rodzina zamieszkiwała na krakowskim Kazimierzu, początkowo przy ulicy Pustej 4, a później przy Mostowej 6.

Na etapie edukacji Zahorska uczęszczała do Gimnazjum Ludowego w Krakowie, a maturę zdała w 1907 roku w Budapeszcie. Po powrocie do rodzinnego miasta przez dwa lat studiowała medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednak później zdecydowała się na przeniesienie na Wydział Filozoficzny. Ukończyła Uniwersytet Jagielloński z zakresu historii sztuki oraz filozofii. Kontynuowała swoje kształcenie w miastach takich jak Budapeszt, Berlin i Paryż.

W 1919 roku obroniła dysertację doktorską zatytułowaną „Przyczynek do dziejów pierwszych śladów stylu Odrodzenia w Polsce”, a następnie przeprowadziła się do Warszawy. Tam objęła stanowisko docenta w Wolnej Wszechnicy Polskiej, stając się jedną z pionierek krytyki artystycznej w Polsce. W latach 1924-1925 piastowała funkcję kierowniczki działu sztuki w „Przeglądzie Warszawskim”, a także była stałą współpracowniczką tygodnika „Wiadomości Literackie”. W 1936 roku publikowała artykuły w dwutygodniku „Oblicze Dnia”. W 1934 roku odwiedziła Niemcy i ZSRR, gdzie relacjonowała warunki życia w tych krajach w cyklu reportaży zatytułowanym „Listy z Niemiec” i „Listy z Nowego Wschodu” ogłoszonych na łamach „Wiadomości Literackich”. Poza tym, w latach 30. XX wieku, pełniła również funkcję tłumacza przysięgłego języka węgierskiego przy Sądzie Okręgowym w Warszawie.

W 1937 roku zadebiutowała autobiograficzną powieścią „Korzenie”. Po wybuchu II wojny światowej, udało jej się uciec najpierw do Francji, a następnie w 1940 roku do Londynu, gdzie mieszkała aż do swojej śmierci. W Londynie uczestniczyła w tworzeniu Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i publikowała liczne dzieła dotyczące sztuki, powieści oraz sztuki teatralne.

Zahorska współpracowała również z „Wiadomościami Londyńskimi” Mieczysława Grydzewskiego. Na emigracji wydała m.in. „Stację Abbesses” (1952), „Ofiarę” (1955) oraz „Ziemię pojoną gniewem” (1961). W 1945 roku stworzyła dramat „Smocza 13”, który poruszał temat zagłady warszawskiego getta. Po jej śmierci ukazała się powieść „Warszawa-Lwów 1939” (1964), oparta na jej dziennikowych zapisach. W 1956 roku została laureatką Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie.

Życie prywatne

W 1914 roku Stefania Zahorska zawarła związek małżeński z Bohdanem Ostoją-Zahorskim. Niestety, ich małżeństwo nie trwało długo, ponieważ mąż postanowił odejść do innej kobiety. Choć życie prywatne Zahorskiej nie było łatwe, to podczas ciężkiej choroby męża, który cierpiał na chorobę Parkinsona, okazała mu wsparcie. Razem z nową partnerką Bohdana, Stefania towarzyszyła mu w trudnych chwilach, aż do jego tragicznego odejścia w 1929 roku.

Jednak jej życie nie było tylko pasmem smutków. Długoletnim partnerem Zahorskiej był Adam Pragier, który przeżył ją i zmarł w 1976 roku. Chociaż Adam miał żonę, Eugenię Pragierową, która była bliską współpracownicą Bolesława Bieruta, nigdy się z nią nie rozwiódł, co dodaje kolejną warstwę złożoności do życia osobistego tej pary.

Stefania została pochowana na cmentarzu West Hampstead, a obok niej, w 1976 roku, znalazł spoczynek również Adam Pragier. Ich wspólna historia jest przykładem niezwykłych więzi, które mogą istnieć w trudnych okolicznościach życia.

Twórczość pisarska

Stefania Zahorska, znana jako utalentowana pisarka, pozostawiła po sobie bogaty dorobek literacki, który obejmuje różnorodne dzieła. Poniżej znajduje się lista niektórych z jej najważniejszych publikacji:

• Matejko, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1925,
• Dzieje malarstwa polskiego, Warszawa: „Wiedza o Polsce”, 1932,
• Ofiara, rys. Feliksa Topolskiego, Londyn: Społeczność Akademicka U.S.B., 1955,
• Smocza 13: dramat w 3 aktach, Londyn: „Nowa Polska”, 1945,
• Warszawa – Lwów 1939: powieść, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna, 1964,
• Stacja Abbesses, rys. Feliksa Topolskiego, Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy, 1952,
• Ziemia pojona gniewem, Londyn: B. Świderski, 1961,
• Szkice o literaturze i sztuce, Warszawa: „Twój Styl”, 1995, ISBN 83-85443-92-4,
• „Wybór pism, reportaże, publicystyka, eseje”, wstęp i opracowanie Anna Nasiłowska, IBL 2010, ISBN 978-83-61750-06-2.

Każde z tych dzieł odzwierciedla niezwykły talent Zahorskiej oraz jej głębokie zrozumienie sztuki i literatury, a także nieprzemijający wpływ, jaki wywarła na polską kulturę. Jej twórczość zajmuje istotne miejsce w historii literatury i pokazuje różnorodność tematów oraz stylów, w jakich się poruszała.

---

Oceń: Stefania Zahorska

---