Lena Zelwerowicz, znana również jako Helena Zelwerowicz-Orchoń, to niezwykła postać, która urodziła się 10 grudnia 1903 roku w Krakowie i odeszła 1 czerwca 1998 roku w Nowym Jorku. Była nie tylko zdolną lekkoatletką, ale także aktorką oraz pedagogiem, które miały znaczący wpływ na propagowanie kultury polskiej poza granicami naszego kraju.
Była córką Aleksandra Zelwerowicza, wybitnego aktora i pedagoga, który żył w latach 1877–1955. Swoje życie osobiste połączyła z aktorem Józefem Orchoniem, którego prawdziwe nazwisko brzmiało J. Nudela. Lena była osobą, która łączyła w sobie talent artystyczny z pasją edukacyjną, zostawiając po sobie ślad w polskiej kulturze.
Życiorys
Od 1923 do 1924 roku, Lena Zelwerowicz była aktywną lekkoatletką, reprezentującą Polonię Warszawa. W roku 1926 ukończyła Oddział Dramatyczny warszawskiego Konserwatorium Muzycznego, po dwóch latach studiów na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, w pracowni pod kierunkiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego. Po ukończeniu nauki w Polsce, postanowiła rozwijać swoje umiejętności artystyczne w Paryżu, gdzie uczyła się także technik dekoracji i kostiumów.
Po powrocie do kraju, z intencją zostania aktorką, Lena zadebiutowała w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Jej kariera obejmowała występy w różnych miastach, takich jak Wilno, Sosnowiec, Łódź oraz Warszawa. Ponadto, aby podnieść swoje kompetencje, brała udział w stażach ZASP-u w Niemczech i Francji. W ciągu swojej kariery artystycznej pełniła również rolę wykładowcy w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej.
Po zakończeniu II wojny światowej Lena osiedliła się na stałe w Londynie, a później w Nowym Jorku. Tam występowała na scenach Polskiego Instytutu Teatralnego oraz Teatru Polskiego, przyciągając uwagę publiczności nowymi interpretacjami klasycznych ról.
W czasach nazistowskiej okupacji, Lena oraz jej mąż Aleksander Zelwerowicz, ryzykowali swoje życie, ukrywając Żydów w swoim mieszkaniu, znajdującym się przy ul. Szczyglej 9 w Warszawie. Regularnie gościli tam również przyjaciółkę Leny, Helenę Caspari oraz jej 11-letnią córkę Hannę, a także innych uciekinierów, takich jak Dawid Epstein, Leon Feiner i Maria Nudel.
Od września 1942 roku, adres na Szczyglej stał się znany, jednak przedtem, Lena i Aleksander zapewnili schronienie i pomogli swoim gościom w znalezieniu innych, bezpieczniejszych miejsc.
W 1977 roku zarówno Lena, jak i jej ojciec Aleksander, otrzymali tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, przyznawany osobom, które ratowały Żydów podczas Holocaustu przez izraelski Instytut Pamięci Jad Waszem. Podczas ceremonii uhonorowania w maju 1979 roku, Helena, córka Aleksandra, wspominała: „Określał siebie sam jako […] przyjaciel człowieka. Miał zawsze otwarte serce i ramiona dla wszystkich uciśnionych i potrzebujących pomocy, a podczas […] okupacji Żydzi najbardziej tej pomocy potrzebowali”.
Zmarła 1 czerwca 1998 roku w Nowym Jorku, w wieku 94 lat. Po jej śmierci przez 16 lat urna z jej prochami znajdowała się w prywatnym mieszkaniu przyjaciółki Niny Polan. W 2014 roku, po zmarłej Ninie, Lena Zelwerowicz znalazła swoje miejsce spoczynku 10 września 2014 roku na cmentarzu w Skolimowie.
Przypisy
- Helena Zelwerowicz. wikipolonia.pl. [dostęp 27.10.2024 r.]
- Helena Zelwerowicz-Orchoń, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 09.04.2021 r.]
- Historia pomocy - Rodzina Zelwerowiczów [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 29.08.2019 r.]
- Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska. Tom II. Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009.
- Lena Zelwerowicz – kim była?. rdc.pl, 20.09.2014 r. [dostęp 29.03.2015 r.]
- Pogrzeb Leny Zelwerowicz-Orchoń w Skolimowie. zasp.pl [dostęp 29.03.2015 r.]
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Janusz Nowotarski | Michał Rusinek (1904–2001) | Teodora Matejko | Grzegorz Turnau | Aleksandra Ford-Sampolska | Janusz Orbitowski | Paweł Sanakiewicz | Tadeusz Byrski | Leon Wincenty Czechowski | Franz Dreadhunter | Jan Gomoła (fotograf) | Marcin Krzyształowicz | Maja Pankiewicz | Janusz Bogucki (historyk sztuki) | Tomasz Radziszewski (gitarzysta) | Rafał Zawierucha | Roman Stankiewicz (aktor) | Krzysztof Raynoch | Jan Włodzimierz Malik | Juliusz OsterwaOceń: Lena Zelwerowicz