Teresa Tyszkiewicz (1906–1992)

---

Malarstwo

Teresa Tyszkiewicz była artystką, która z pasją oddawała się malarstwu, które mocno nawiązywało do ekspresyjnej abstrakcji. W początkowych latach jej twórczości można dostrzec wpływy kubizmu, jednak z czasem zwróciła się ku innym kierunkom, takim jak sztuka gestu oraz taszyzm. Z biegiem lat artystka wypracowała unikalny styl, który charakteryzował się oszczędnością formy oraz dominującymi odcieniami czerni i bieli.

W swoich dziełach Tyszkiewicz dążyła do czystości malarskiego zapisu, a w niektórych przypadkach jej obrazy przywodziły na myśl czystą grafikę. Poprzez swoją sztukę, artystka starała się ukazać efekty głębokiej refleksji i zadumy nad otaczającym światem, pragnąc odkrywać uniwersalne prawdy.

Jednym z najważniejszych osiągnięć w jej dorobku artystycznym jest cykl „Ślepe drogi”, który powstawał od końca lat 60. do lat 90. XX wieku. Stanowi on doskonały przykład jej dojrzałej twórczości i można go porównać do podzielonego na segmenty poematu, który porusza temat zagubienia w życiu oraz zdziwienia dynamiką przemian cywilizacyjnych i kulturowych.

Rodzina

Teresa Tyszkiewicz, uznawana za znaczącą postać w polskiej kulturze, pochodziła z rodziny o złożonej tradycji religijnej. Jej ojciec, Ignacy Kazimierz Ledóchowski, był generałem dywizji Wojska Polskiego. To niezwykle interesujące, że artystka wywodziła się z dinastii hrabiowskiej, znanej jako „rodzina świętych”.

Wspaniałe członkinie rodziny, takie jak św. Urszula Ledóchowska, która była założycielką zakonu Urszulanek Szarych, oraz błogosławiona Maria Ledóchowska, stanowią świadectwo głęboko zakorzenionych wartości chrześcijańskich. Wujek Teresy, Włodzimierz Ledóchowski, piastował przez dziewięć lat stanowisko przełożonego generalnego Towarzystwa Jezusowego w Rzymie. Jej pokrewieństwo z kardynałem i prymasem Mieczysławem Ledóchowskim podkreśla dodatkowo prestiż tego rodu.

Nie tylko Teresa, ale także jej dwie siostry, Jadwiga i Józefina, zdecydowały się na życie zakonne, co obrazuje duchowe wpływy panujące w ich rodzinie. Po ślubie z arystokratą, Stanisławem Tyszkiewiczem, właścicielem majątku Lelechówka pod Lwowem, jej życie zmieniło się drastycznie, szczególnie po zakończeniu II wojny światowej, gdy cały rodzinny majątek został utracony.

Artystka zmarła w domu zakonnym sióstr urszulanek w Łodzi-Rudzie, pozostawiając za sobą bogaty dorobek artystyczny i duchowy. Została pochowana na cmentarzu parafii św. Józefa Oblubieńca NMP, który znajduje się przy ul. Mierzejowej 1 w Łodzi – Rudzie Pabianickiej.

Przyjaciele

Teresa Tyszkiewicz ceniła sobie kontakty z osobami z różnych środowisk, wśród których znajdują się dziennikarze, pisarze, duchowni oraz naukowcy. W początkowych latach swojej twórczości zacieśniła więzy przyjaźni z członkami Grupy Krakowskiej, w tym Tadeuszem Kantorem i Marią Jaremą. Ich relacja przyniosła owoce w postaci retrospektywnej wystawy artystki, zorganizowanej w Galerii Krzysztofory w 1989 roku.

Po przeprowadzce do Łodzi, w jej kręgu znajomych znaleźli się między innymi Stanisław Fijałkowski oraz Jerzy Nowosielski. Wspomnienia bliskich pokazują, że malarka potrafiła tworzyć wokół siebie niepowtarzalną aurę, przyciągając ludzi o różnych zainteresowaniach i pasjach. W latach 60. zainicjowane przez nią „spotkania katedry” przekształciły się w jeden z najbardziej znanych salonów artystycznych.

Wydarzenia te stały się przestrzenią do intelektualnych dyskusji na temat sztuki, która w Łodzi kształtowała oryginalny klimat, inspirujący artystów do poszukiwań własnej twórczej drogi. Rozmowy prowadzone w tym wyjątkowym towarzystwie miały istotny wpływ na twórczość takich artystów jak Antoni Starczewski, Ireneusz Pierzgalski, Andrzej Łobodziński oraz Lech Kunka.

Droga twórcza

Działalność artystyczna Teresy Tyszkiewicz rozpoczęła się jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Na początku swojej drogi związała się z kapistami, a następnie coraz bliżej było jej do lewicującej awangardy, która znacząco wpływała na ówczesną sztukę. W 1937 roku miała swoją premierową wystawę, która odbyła się w Salonie Koterby w Warszawie.

Po zakończeniu wojny artystka tworzyła kompozycje czerpiące inspirację z kubizmu i abstrakcji, co doskonale wpisywało się w powojenne nurty artystyczne. W 1946 roku podjęła pracę na Łódzkiej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, gdzie prowadziła zajęcia. Z powodów politycznych musiała zrezygnować z pracy na stanowisku asystentki w pracowni malarstwa. Jednakże, objęła nowe wyzwanie w Wydziale Projektowania Przemysłowego, gdzie z zapałem stworzyła Katedrę Druku na Tkaninie, która kształciła przyszłych projektantów dla łódzkich zakładów włókienniczych.

W 1948 roku artystka miała okazję uczestniczyć w pierwszej wystawie Sztuki Współczesnej, która odbyła się w Krakowie. Jej prace regularnie pojawiały się również w Galerii Krzywego Koła w Warszawie, co potwierdza jej znaczącą obecność na artystycznej scenie.

W latach 1940-1983 Teresa Tyszkiewicz prowadziła zapiski w formie dzienników, które były wspaniałym świadectwem jej myśli i refleksji. W swych dziennikach szczegółowo omawiała problemy związane ze sztuką i religią, a także zastanawiała się nad nowymi odkryciami naukowymi. Interesowała się szczególnie koncepcją ewolucji przedstawioną przez Teilharda de Chardin, francuskiego filozofa i jezuitę, co ukazuje głębię jej intelektualnych poszukiwań.

W okresie od 1947 do 1958 roku artystka intensywnie produkowała ilustracje do książek i czasopism dziecięcych, co stanowiło także znaczące źródło dochodu. Jej rysunki regularnie ukazywały się w popularnym magazynie „Świerszczyk”. Warto również dodać, że jej prace były prezentowane na kilku międzynarodowych wystawach, między innymi w Holandii, Belgii oraz Jugosławii, co potwierdza ich wartości artystyczną na arenie międzynarodowej.

Nagrody i odznaczenia

Teresa Tyszkiewicz była artystką, która otrzymała wiele prestiżowych nagród i odznaczeń, świadczących o jej znaczącym wkładzie w świat sztuki. Wśród jej osiągnięć można wymienić:

• złoty Krzyż Zasługi,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Honorową Odznakę Miasta Łodzi,
• Nagrodę Miasta Łodzi w 1990 roku,
• Nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki przyznaną w 1978 roku.

Wystawy indywidualne

W ciągu swojej kariery artystycznej Tyszkiewicz prezentowała swoje dzieła na licznych wystawach indywidualnych. Oto lista niektórych z nich:

• 1937: Wystawa malarstwa, Warszawa, Salon Koterby,
• Wystawa malarstwa J. Hrynkowskiego i T. Tyszkiewicz, Lwów,
• 1938: Wystawa M. Berezowskiej i T. Tyszkiewicz, Warszawa, Kawiarnia „Zodiak”,
• Wystawa T. Tyszkiewiczowej i H. Krowickiej, Związek Zawodowy Artystów Plastyków, Lwów,
• 1958: Wystawa malarstwa, Warszawa, Salon Literatów,
• 1959: Wystawa malarstwa T. Tyszkiewicz i Z. Głowackiego, Łódź, Pracownia Sztuk Plastycznych,
• Wystawa malarstwa, Warszawa, Galeria Krzywe Koło,
• 1961: Wystawa malarstwa, Galeria Krzywe Koło,
• 1964: Wystawa malarstwa, Galeria Sztuki Nowoczesnej,
• 1966: Wystawa malarstwa, Łódź, Klub Studentów 77,
• 1976: Wystawa malarstwa, Warszawa, Galeria Zapiecek,
• 1979: Wystawa malarstwa, Łódź, Salon Sztuki Współczesnej,
• 1986: Wystawa malarstwa, Łódź, Galeria 86,
• 1989: Wystawa malarstwa, Kraków, Krzysztofory,
• 1996: Wystawa malarstwa, Poznań, Galeria Arsenał,
• 2004: Wystawa malarstwa, Poznań, Galeria R,
• 2006: Wystawa malarstwa, Poznań, Galeria Piekary.

---

Oceń: Teresa Tyszkiewicz (1906–1992)

---