Bazylika Bożego Ciała w Krakowie

---

Historia

Murowaną świątynię, która dzisiaj zachwyca turystów i wiernych, ufundował około 1340 roku Kazimierz Wielki. Budowę rozpoczęto w latach 40. XIV wieku, kiedy to nałożono fundamenty pod całą konstrukcję kościoła oraz wzniesiono mury prezbiterium do imponującej wysokości 12 metrów. Niestety, po 1348 roku prace budowlane zostały wstrzymane, co prawdopodobnie było spowodowane rozprzestrzeniającą się w Europie epidemią dżumy. Budowę wznowiono dopiero w 1369 roku, kiedy murator Cypser, pracujący na terenie Kazimierza, otrzymał zapłatę za swoje usługi.

W rachunkach dotyczących prac przy sklepeniu, zakrystii, filarach i murach pojawiają się nazwiska Jana Cypsera, jego syna Mikołaja oraz muratora Piotra. W 1376 roku zainaugurowano prace przy zakrystii, usytuowanej przy północnej ścianie prezbiterium. Konsekracja prezbiterium miała miejsce w 1401 roku, chociaż prace Cypserów w nawie odbywały się jeszcze do 1405 roku, kiedy to Władysław Jagiełło sprowadził z Kłodzka kanoników regularnych. Dla nich, w późniejszych latach, zbudowano przy kościele klasztor, a prace budowlane były kontynuowane aż do 1477 roku.

Ostateczne elementy budowli, takie jak szczyt fasady, dobudowane zostały około 1500 roku, a wieżę ukończono dopiero w latach 1566–1582. W 2005 roku papież Jan Paweł II dekretem Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów nadał kościołowi rangę bazyliki mniejszej. Obecnie bazylika jest istotnym elementem urbanistycznym rozległego kompleksu, który tworzy kościół orientowany oraz ufundowany w 1405 roku klasztor kanoników regularnych, połączony z nim przez przejście wspierane na eleganckich arkadach.

W budynku spoczywa również św. Stanisław Kazimierczyk, co podkreśla jego znaczenie religijne i kulturowe. Szczególnie wartym uwagi jest cmentarz pasyjny, który otaczał kościół w średniowieczu, gdzie przedstawienia Ogrójca, Góry Oliwnej oraz Golgoty ukazywały głębię duchową tego miejsca. Niestety, pozostałości tego cmentarza zostały zniszczone na skutek niwelacji terenu przeprowadzonej w latach 1938–1940.

Architektura i wnętrze

To wyjątkowa świątynia, charakteryzująca się orientacją oraz trzema nawami, nie posiadającą transeptu, z wyodrębnioną wieżą oraz sygnaturką.

Ołtarz główny

Główny ołtarz to monumentalna konstrukcja, która składa się z dwóch kondygnacji, a jego powstanie datuje się na pierwszą połowę XVII wieku. Ma on imponującą wysokość 21 m i na jego fasadzie możemy znaleźć napis zawiadamiający o roku jego budowy, 1634. Zrealizowany został w stylu późnego renesansu pod przewodnictwem prepozytury Marcina Kłoczyńskiego w latach 1636-1637. Ołtarz łączy elementy włoskiej architektury z niderlandzkimi motywami dekoracyjnymi.

W środkowej części ołtarza znajduje się niezwykle cenny obraz autorstwa Tomasza Dolabelli przedstawiający Pokłon Pasterzy. Na samej górze tego arcydzieła umiejscowiona jest figura Jana Chrzciciela. Z kolei w dolnej części ołtarza znajduje się barokowe tabernakulum z XVII wieku, które ma formę wielobocznej świątyni. Tym bardziej interesujące jest drewniane antepedium, które powstało dzięki rzeźbiarskim zdolnościom prof. Wojciecha Maciejowskiego w 1941 roku, ukazujące anielską adorację Hostii. Dodatkowo, na drzwiach prowadzących za ołtarz umieszczone są obrazy św. Krzysztofa i św. Józefa. Rzeźby proroków Starego Testamentu, takich jak Jeremiasz, Mojżesz, Dawid oraz Izajasz, są eksponowane na różnych kondygnacjach, a po prawej stronie dodatkowo znajdują się figury Ezechiela, Daniela, Zachariasza i Micheasza. Całość nastawy ołtarza jest bogato zdobiona główkami cherubinów, skomplikowanymi ornamentami oraz festonami.

Nawa główna

W nawie głównej, po lewej stronie, znajduje się późnobarokowa ambona, która została wykonana w połowie XVIII wieku. Jej kształt przypomina żaglówkę z wiosłami oraz siecią. Baldachim nad amboną stanowi żagiel, a na burtach łodzi wyrzeźbione są symbole ewangelistów, które podtrzymują syreny i delfiny.

Obok tęczy, po lewej stronie, można dostrzec ołtarz z obrazem Chrystusa Salwatora oraz ołtarz z wizerunkiem Madonny po stronie prawej. Oba te dzieła powstały dzięki krytyemu malarzowi krakowskiemu Łukaszowi Porębskiemu w roku 1619.

Prezbiterium

Prezbiterium rozciąga się z równą szerokością nawy głównej. Wzdłuż ścian znajdują się manierystyczne stalle, które powstały w latach 1624-1632. Zawierają one figury świętych oraz obrazy przedstawiające historię zakonu, stworzone przez warsztat Tomasza Dolabelli. Ołtarz główny w prezbiterium, wzbogacony obrazami Dolabelli, jest wykonany z drewna i bogato złocony. Przypuszczalnie dzieło to sporządzone zostało w warsztacie Baltazara Kuncza i ukończono je w 1637 roku. Kluczowym elementem tej kompozycji jest obraz Narodzenia Chrystusa, a w zwieńczeniu można podziwiać Zdjęcie z Krzyża, także z warsztatu Dolabelli. Z kolei nad wejściem do zakrystii umieszczono pięć obrazów autorstwa Wojciecha Podkory, a po prawej stronie zyskujemy widok na posąg św. Stanisława Kazimierczyka.

Nawa północna (lewa)

W lewej nawie znajduje się manierystyczna konfesja Stanisława Kazimierczyka oraz neorenesansowa płyta dedykowana Bartłomiejowi Berrecciemu, który został pochowany w bazylice. Na jej ścianach możemy zauważyć m.in. obraz Sąd Piłata namalowany przez Łukasza Porębskiego w 1626 roku, a także dzieła przedstawiające Przemienienie Pańskie i Św. Augustyn stworzone przez Łukasza Orłowskiego.

Nawa południowa (prawa)

Po prawej stronie nawy przytula się kaplica poświęcona św. Annie, znajdująca się pod opieką Arcybractwa Najświętszego Sakramentu oraz Pięciu Ran Pana Jezusa. Tuż obok ołtarza z wizerunkiem Św. Anny, również dzieła Łukasza Porębskiego, odnajdujemy płytę nagrobną Bartłomieja Berecciego oraz zdobione malowidłami szafy brackie. W sąsiedztwie godna uwagi jest kaplica Zwiastowania, której monumentalny portal jest bogato zdobiony dekoracją stiukową w kopule oraz brązową chrzcielnicą pochodzącą z pierwszej połowy XV wieku. W ołtarzu umieszczono obraz Madonny z przełomu XVI wieku, a pod kaplicą znajduje się krypta.

Organy

 Istnieje również osobny artykuł na temat organów bazyliki Bożego Ciała w Krakowie. Organy te są największymi w Krakowie pod względem liczby głosów. Zbudowane z 5950 piszczałek, mają 83 głosy oraz 20 dzwonów. Kompozycja organów składa się z dwóch części, każda z własną klawiaturą, połączonych elektryczną trakturą:

• organy główne (63 głosy) zlokalizowane na chórze muzycznym,
• organy boczne (20 głosów) umieszczone w prezbiterium.

Pierwsze organy w tej bazylice powstały w 1373 roku, jednakże spłonęły w wyniku pożaru w 1594 roku. Od 1606 roku były poddawane różnym odbudowom, renowacjom i modyfikacjom, z ostatnią z nich mającą miejsce w 2016 roku, kiedy to przeprowadzono renowację miecha głównego.

Dzwony

Na imponującej wieży, sięgającej 70 metrów, znajdują się pięć zabytkowych dzwonów, które rozbrzmiewają dźwiękami na cały krakowski Kazimierz oraz jego okolice. Te niezwykłe dzwony, które są częścią dziedzictwa kulturowego bazyliki Bożego Ciała, zostały umieszczone w wieży, a przed rokiem 2006 jednym z nich, Sygnaturką, wciąż dzwoniono z wieżyczki znajdującej się na dachu tej świątyni.

LP	Imię	Waga (kg)	Ton uderzeniowy	Średnica (cm)	Rok odlania	Uwagi
1	Stanisław	około 2500 kg	d’	150	1556	Brak uwag
2	Wawrzyniec	około 800 kg	f’	104	1938	Przelany z dzwonu Piotr
3	Południak	około 270 kg	c”	78	1539	Brak uwag
4	Augustyn	około 240 kg	d”	72	1556	Brak uwag
5	Brak imienia	około 70 kg	cis”’	Brak danych	Brak danych	Brak uwag

Legenda

W związku z tą świątynią krąży niezwykła opowieść o legendarnym zdarzeniu, które miało miejsce w Krakowie. W czasach, gdy ludzkość była wystawiona na pokusy materialne, grupa mieszkańców miasta, pod wpływem złotego chciwości, uległa złym wpływom. Zaintrygowani, postanowili w czasie oktawy Bożego Ciała, zakraść się do kościoła parafialnego Wszystkich Świętych. Tam, z narażeniem własnego bezpieczeństwa, skradli miedzianą monstrancję, bogato pozłacaną, która zachwycała kunsztem wykonania, przewyższającym wartość samego złota.

Kiedy sprawcy odkryli, że owa monstrancja jest z miedzi, ogarnął ich niepokój. W obawie przed surową karą, postanowili pozbyć się skarbu, wyrzucając ją do zarośniętego krzaczkami bagna Mate, znajdującego się w pobliżu kościoła św. Wawrzyńca, ówczesnej parafii przynależącej do kapituły krakowskiej wsi Bawół. Wkrótce później, w tym tajemniczym miejscu, zaczęły pojawiać się nieziemskie światła, które, zarówno w dzień, jak i w nocy, rozświetlały okolicę.

W miarę jak wieść o niezwykłych zjawiskach zaczęła się szerzyć, mieszkańcy zaczęli traktować to jako cud. Zgromadzeni ludzie postanowili powiadomić o tym biskupa krakowskiego Bodzęta oraz jego dostojną kapitułę. Cudowne światła dotarły również do uszu króla Kazimierza II, znanego z pobożności. Po przekonaniu się, że tak potężne zjawisko prawdopodobnie miało swoje przyczyny, zarządził procesję z udziałem całego miasta, w której towarzyszyły hymny, pieśni i chorągwie. Uczestnicy procesu udali się na bagno, by dokładnie zbadać źródło tajemniczego blasku.

Gdy na miejscu stwierdzili, że blask pochodził od skradzionej monstrancji, postanowili ją starannie odzyskać i przywrócić do kościoła Wszystkich Świętych. Władca, dostrzegając wyjątkowość tego cudu, przysiągł zbudować świątynię z cegły na czci Najświętszego Sakramentu, w miejscu, gdzie dokonano tego niezwykłego odkrycia.

---

Oceń: Bazylika Bożego Ciała w Krakowie

---