Biblioteka Instytutu Botaniki w Krakowie

---

Lokalizacja

W początkowych latach funkcjonowania Biblioteki, jej siedziba mieściła się w starym, dwukondygnacyjnym budynku, usytuowanym przy ul. Lubicz 46. W listopadzie 1955 roku nastąpiła zmiana lokalizacji, gdy biblioteka została przeniesiona do nowo dobudowanej części, gdzie zajmowała pierwsze piętro, które służyło także jako sala posiedzeń Instytutu Botaniki PAN, ówcześnie Zakładu Botaniki.

Dynamiczny rozwój wydawnictw, zwłaszcza ze strony Instytutu Botaniki PAN, skutkował szybko kurczącą się przestrzenią na ekspozycję zbiorów. W celu zaspokojenia rosnących potrzeb, konieczne stało się zagospodarowanie kolejnych pomieszczeń na magazyny. W 1968 roku Biblioteka zyskała nowy, pięciokondygnacyjny obiekt, zlokalizowany obok istniejącego budynku, w którym wygospodarowano przestronny magazyn na wszystkie czasopisma oraz część książek. Prace związane z porządkowaniem katalogu i zmianą sygnatur zakończono w 1969 roku.

Kolejny magazyn, zlokalizowany przy ul. Kopernika 27, został oddany do użytku dopiero w 1980 roku. Wymagał on starannej selekcji księgozbioru w kontekście jego przydatności dla czytelników. Ostatecznie w nowym magazynie umieszczono wybrane tytuły, najrzadziej wykorzystywane czasopisma oraz znaczne ilości broszur.

W styczniu 2002 roku Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego przekazał bibliotece wyremontowane pomieszczenie w obrębie ul. Kopernika 27. Magazyn ten został wyposażony w szafy kompaktowe, a obok wcześniej wytypowanych tytułów czasopism, znalazły tam miejsce wszystkie broszury i część książek.

Na przełomie lat 2001 i 2002, dzięki staraniom obecnego Dyrektora Instytutu Botaniki PAN, Prof. dr hab. Zbigniewa Mirka, biblioteka przeprowadziła się do nowego budynku, który został zbudowany na tyłach kompleksu przy ul. Lubicz 46. W nowej siedzibie, na dwóch piętrach, rozlokowano nowoczesną wypożyczalnię, czytelnię, katalogi, pomieszczenia dla personelu oraz nowoczesny magazyn zbiorów, również wyposażony w szafy kompaktowe. Zdecydowano również o opuszczeniu dotychczas zajmowanych pomieszczeń, pozostawiając tylko wybrane eksponaty w jednym z pomieszczeń, a w sali posiedzeń Instytutu utworzono księgozbiór podręczny, w którym znalazły się cenne florystyki, encyklopedie oraz słowniki przyrodnicze.

W pierwszej połowie lat sześćdziesiątych, w jednym z pomieszczeń, które pełniło rolę biura dla trzech pracowników, urządzono pierwszą wypożyczalnię. Wyposażono ją w półki na karty książek, drewniane regały na zamówione publikacje oraz ladę do obsługi czytelników. W takiej formie z modyfikacjami, wypożyczalnia funkcjonowała aż do marca 2002 roku.

Obecna, nowoczesna wypożyczalnia, znajdująca się w nowym kompleksie bibliotecznym, została wzbogacona o estetyczną ladę oraz komputerowe stanowisko dla bibliotekarza, a także windę do transportowania zbiorów z magazynu oraz ruchome półki, na których umieszczono karty książek, co znacząco ułatwia korzystanie z jej zasobów.

Profil księgozbioru

Biblioteka Instytutu Botaniki w Krakowie wyróżnia się swoim bogatym i zróżnicowanym księgozbiorem, który koncentruje się na szerokim zakresie piśmiennictwa związanym z botaniką oraz dziedzinami jej pokrewnymi. W skład kolekcji wchodzą między innymi prace z zakresu:

• paleobotaniki,
• mykologii,
• ekologii,
• ochrony przyrody,
• ochrony środowiska,
• dendrologii,
• leśnictwa,
• rolnictwa,
• ogrodnictwa,
• gleboznawstwa,
• geologii,
• archeologii,
• geografii.

W bibliotece można znaleźć różnorodne materiały, takie jak:

• czasopisma specjalistyczne,
• podręczniki naukowe,
• mapy,
• przezrocza,
• mikrofilmy i mikrofisze,
• atlasy botaniczne,
• słowniki oraz leksykony przyrodnicze i geograficzne,
• słowniki językowe,
• literatura popularnonaukowa.

W zbiorze znajdują się również specjalne kolekcje oraz zbiory starodruków. Te ostatnie to prawdziwe skarby wiedzy botanicznej, w tym prace uznawane za rarytasy, takie jak:

• Fries E. – Observationes Mycologicae, Havniae, 1815,
• De Lamarck J. B., De Candolle A. P. – Synopsis Plantarum in Flora Gallica Descriptarum, Paris, 1806,
• Linne C. – Systema Plantarum Europae […], T. I-III, Coloniae 1785,
• Lonicer Adam – Vollständiges Kräuter-Buch oder das Buch über der Reiche der Natur, Augsburg, 1793.

Wśród najcenniejszych zasobów znajdują się także herbarze, jako najstarsze drukowane księgi przyrodnicze oraz polonica botaniczne, które obejmują dzieła XVIII- i XIX-wiecznych twórców takich jak Feliksa Berdaua, W. S. J. G. Bessera, Krzysztofa Kluka, a także Józefa Jundziłła i Mariana Raciborskiego. Kolekcje zawierają również podręczniki botaniczne napisane przez znakomitych naukowców, takich jak Krzysztof Kluka i Karol Linneusz.

Jednym z najważniejszych elementów zbiorów jest flora Tatr, której autorem jest G. Wahlenberg, zatytułowana Flora Carpatorum Principalium exhibens plantas in Montibus Carpaticus inter flumina Waagum et Dunajetz (Göttingen, 1814). W bibliotece dostępne są także ilustrowane atlasy roślin, które zachwycają swoją estetyką, jak na przykład dzieło Schmidela D. Casimirus Christophorus – Icones plantarum et analyses partium aeri incisae atque vivis coloribus (Erlangae, 1793).

Sposoby powiększania i uzupełniania zbiorów

Biblioteka Instytutu Botaniki w Krakowie stosuje różnorodne metody, aby powiększać i uzupełniać swoje zbiory. Oto kluczowe sposoby:

• zakup książek z funduszy własnych biblioteki oraz grantów przyznawanych pracownikom naukowym,
• prenumerata czasopism zarówno krajowych, jak i zagranicznych,
• wymiana krajowa i międzynarodowa czasopism, książek oraz broszur,
• dary, które otrzymuje od czytelników oraz instytucji.

W tej chwili Biblioteka współpracuje z 43 krajowymi kontrahentami oraz 396 zagranicznymi partnerami z 59 krajów. W ramach wymiany zagranicznej, rokrocznie uzyskuje ona niemal 400 tytułów czasopism, podczas gdy z prenumeraty otrzymuje około 60 tytułów.

Do istotnych instytucji, z którymi Biblioteka prowadzi długoterminową wymianę, należą:

• Library of Congress – Washington,
• Royal Botanical Garden – Edinburgh,
• Bibliotheque Nationale de France – Paris,
• The Hattori Botanical Library (Japonia),
• Biblioteka Akademii Nauk Rosji – Sankt Petersburg,
• The Institute of Scientific Information, Academy of Sciences of Russia – Moskva.

Dodatkowym, niezwykle cennym źródłem wzbogacającym księgozbiór, są zakupione lub darowane przez uznanych botaników kolekcje. Wśród nich znajdują się zbiory m.in. Jadwigi Wołoszyńskiej, Władysława Szafera, Tadeusza Wilczyńskiego, Bogumiła Pawłowskiego, Andrzeja Środonia oraz Marii Reyman.

Rodzaje katalogów bibliotecznych

W literaturze bibliotecznej można wyróżnić różne rodzaje katalogów, które spełniają istotne funkcje w organizacji zbiorów bibliotecznych. Do katalogów tradycyjnych należą:

• katalogi alfabetyczne – podzielone według rodzajów dokumentów, jak książki, broszury i czasopisma,
• katalogi działowe – odpowiadające kluczowym dziedzinom botaniki oraz pokrewnym obszarom, zapewniające podział na książki i broszury,
• specjalistyczne katalogi – skupiające się na wąskich zagadnieniach botanicznych, takich jak katalog geograficzny flor czy katalog systematyczny roślin.

Oprócz tradycyjnych formatów, istnieją także katalogi zautomatyzowane, które w znaczącym stopniu poprawiają dostępność zbiorów. Wśród nich można wymienić:

• NUKAT (Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny polskich bibliotek naukowych) – umiejscowiony na serwerze Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Biblioteka ma bezpośredni dostęp do tego katalogu i aktywnie uczestniczy w jego tworzeniu, dokonując opracowań druków zwartych przy użyciu nowoczesnego systemu zintegrowanego VIRTUA,
• lokalne bazy danych książek i broszur – stworzone w systemie Micro CDS/ISIS, które po zakończeniu działalności tego systemu w 1996 roku zostały zaadoptowane do wersji CDS/ISIS 1.31,
• lokalny katalog w systemie KOHA – posadowiony na serwerze Instytutu Botaniki PAN.

Proces automatyzacji katalogów bibliotecznych zainicjowano w 1987 roku, kiedy to zainstalowano pierwszy komputer w Bibliotece. Od tego momentu rozpoczęto intensywne działania mające na celu utworzenie komputerowych baz danych. W tym celu nawiązano współpracę z Pracownią Informacji Naukowej mieszczącą się w Krakowie, która jest częścią Ośrodka Informacji Naukowej PAN w Warszawie. Efektem tej współpracy było stworzenie czterech baz danych w systemie Micro CDS/ISIS, który był bezpłatnie udostępniany przez UNESCO. Wśród baz znajdowały się m.in. baza ewidencji wypożyczeń oraz bazy opracowania bibliograficznego dla książek, broszur i czasopism. Baza dotycząca broszur obejmowała również opisy katalogowe artykułów z czasopism, co stanowiło kontynuację kartoteki przeziernej.

Prace nad opisami książek i broszur trwały aż do roku 1996, kiedy to zamknięto dotychczasowe bazy w związku z переходem na nowoczesny zintegrowany system biblioteczny VTLS, który znalazł zastosowanie w większości naukowych bibliotek w Polsce.

Od lipca 2002 roku Biblioteka uzyskała pełne uprawnienia do aktywnego uczestnictwa w tworzeniu centralnego katalogu bibliotek naukowych w Polsce (NUKAT) z wykorzystaniem systemu VIRTUA.

Udostępnianie księgozbioru

Biblioteka Instytutu Botaniki w Krakowie oferuje różnorodne formy korzystania z zasobów bibliotecznych, które są dostosowane do potrzeb różnych użytkowników.

• prezentacyjne – co dwa tygodnie, w czasie roku akademickiego, odbywają się wystawy nowych nabytków. Są one dostępne dla wszystkich czytelników,
• udostępnianie na miejscu – wszyscy użytkownicy, w tym uczniowie różnych poziomów edukacyjnych, olimpijczycy, studenci z innych wydziałów Uniwersytetu Jagiellońskiego, jak również z innych krajowych i zagranicznych uczelni oraz pracownicy urzędów, szpitali i firm, mają możliwość korzystania z zestawów bibliotecznych,
• wypożyczenia na zewnątrz – działania te są skierowane głównie do pracowników naukowych, doktorantów z obu Instytutów oraz studentów Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi oraz Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego,
• wypożyczenia międzybiblioteczne krajowe i zagraniczne – oferta obejmuje również pracowników naukowych szkół wyższych oraz instytucji badawczych z całej Polski i innych krajów.

---

Oceń: Biblioteka Instytutu Botaniki w Krakowie

---