Brama Wazów to nie tylko najstarsza spośród trzech bram wjazdowych na wzgórze wawelskie, ale również istotny element architektoniczny Krakowa. Zlokalizowana pomiędzy budynkami kapitularza a Domem Katedralnym, brama ta ma znaczenie historyczne i estetyczne.
Jako fragment fortyfikacji Wawelu, Brama Wazów odzwierciedla architekturę obronną, która była kluczowa dla bezpieczeństwa tego miejsca. W przeszłości przed tym obiektem wznosiły się również: basteja, kolejna brama oraz dwie wieże obronne, które niestety zostały wyburzone w grudniu 1824 roku.
Historia
Bramę Wazów w Krakowie wybudowano w 1591 roku, z inicjatywy Zygmunta III Wazy, w miejscu wcześniejszej gotyckiej bramy. Na przestrzeni wieków była ona jedyną drogą prowadzącą na majestatyczne wzgórze Wawelskie.
Jednakże, sytuacja zmieniła się w połowie XIX wieku, kiedy to dobudowano dodatkowe bramy, które rozszerzyły dostęp do wzgórza. W przeszłości, jej obronność wspierała kolejna brama, która była flankowana przez niską basteję oraz okrągłą gotycką wieżę znaną jako „turris minor”.
Adam przylegająca do „domu sepnego”, czyli domu Rorantystów, była również częścią kompleksu. Niestety, wszystkie te elementy architektoniczne uległy zagładzie w grudniu 1824 roku, na mocy decyzji senatorów Wolnego Miasta Krakowa.
W 1827 roku Bramę Wazów poddano renowacji, polegającej na usunięciu górnej elewacji oraz dodaniu loggi z trzema oknami, co znacząco zmieniło jej wygląd. Przebudowę upamiętniono specjalną tablicą. Ostatnia większa renowacja miała miejsce około 1890 roku, kiedy to brama znów zyskała na atrakcyjności i funkcjonalności.
Architektura
Brama Wazów, z imponującą trójkondygnacyjną strukturą od strony miasta, zdobiona jest eleganckim boniowaniem, które podkreśla jej walory estetyczne. Poziom wyżej, nad przejściem bramy, możemy zauważyć tablicę z inskrypcją w języku łacińskim: SENATUS POPULUSQUE CRACOVIENSIS RESTITUIT MDCCCXXVII. Tłumacząc ten tekst, odkrywamy, że oznacza on: Senat i Lud Krakowa odnowił 1827.
Przyjrzyjmy się zadaszonej loggii, która również pochodzi z 1827 roku. Wnętrze bramy, zlokalizowane w strefie wewnętrznej zamku, zwieńczone jest attyką. Z pewnością warto zwrócić uwagę na portal, który udekorowany jest herbami Polski oraz Wazów, co nadaje mu unikalnego charakteru.
Dodatkowym elementem architektonicznym są trzy zniszczone płyty nagrobne, wmurowane w ściany sieni bramy, w tym jedna poświęcona biskupowi Pawłowi Dębskiemu. Na uwagę zasługują także tarcze herbowe, w tym Orzeł Polski oraz Odrowąż, datowane na koniec XV wieku, które dekorowały szczyt budynku skarbca katedralnego do 1895 roku.
Przypisy
- Redakcja Miejskiej Platformy Internetowej "Magiczny Kraków": Brama Wazów na oficjalnej stronie Krakowa.
- Zbigniew Pianowski, Wawel obronny, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, Biblioteka Wawelska, Kraków 1991 r., s.122
- Leszek Ludwikowski: Kraków i okolice. Przewodnik. Wydanie 3 uzup. Warszawa 1991 r. ISBN 83-217-2823-5
- Jerzy Banach, Ikonografia Wawelu, tom 1, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, Kraków 1977 r., s.102
Pozostałe obiekty w kategorii "Bramy":
Brama Herbowa na Wawelu | Brama Bartłomieja Berrecciego na Wawelu | Ostrogi bramne 3A i 3B | Brama Tyniecka | Brama Bernardyńska na Wawelu | Brama Floriańska w Krakowie | Rogatka na Zakrzówku w Krakowie | Rogatka Pod Kasarnią w KrakowieOceń: Brama Wazów na Wawelu