Kamienica Słowikowska w Krakowie

---

Historia

Kamienica Słowikowska, obiekt o bogatej historii, została wzniesiona w I połowie XIV wieku jako jednostronny budynek z murowanymi piwnicami, wykonanymi z kamienia łamanego. Już w II połowie XIV wieku nastąpiła znacząca przebudowa, polegająca na podziale piwnic na dwie osobne komory oraz wprowadzeniu nowych sklepień. W XV wieku budynek przeszedł kolejną rozbudowę, aneksując drugie piętro.

Pod koniec XV wieku, kamienica była już dwupiętrowa i jednostronna, z bocznymi oficynami i tylną częścią. Na parterze znajdowały się trzy odrębne pomieszczenia: sklepiona izba, sklepiona sień oraz izba z sufitem. Właścicielkami budynku były między innymi Urszula Kosteni, która była notowana w latach 1487 i 1492, Bartłomiej Kromfelt w 1532 roku, a później jego opiekunowie – Mikołaj Nonart i jego potomstwo.

W połowie XVI wieku przeprowadzono kolejne prace, w tym ponowne przesklepienie piwnic. W 1589 roku, kamienica otrzymała wsparcie szkarp od kupca Jana Nonhasta, co zwiększyło jej stabilność. W ciągu XVII wieku budynek zmieniał właścicieli, a w 1612 roku został zakupiony przez kuśnierza Stanisława Chodowicza. W 1627 budynek przeszedł w ręce Jakuba Sikory, natomiast w latach 1635–1655 należał do Jana Dreznera, który również zlecił jego renowację w 1636 roku, podczas której dokonano zmiany w oficynie.

W 1655 roku kamienica przeszła na własność jego syna, paulinów Kaspra Dreznera. Po jego śmierci w 1681 roku, nieruchomość stała się własnością klasztoru paulinów na Skałce. W 1696 roku budynek został sprzedany strzelcowi miejskiemu Sebastianowi Słowikowskiemu, któremu udało się wprowadzić liczne zmiany w budynku. W 1714 roku, przeszedł w ręce jego syna malarza Szymona Słowikowskiego.

W 1739 roku przeprowadzono rewizję urzędową, podczas której budynek został zakwalifikowany jako dwupiętrowy, z piwnicą oraz niewielkim podwórkiem, a także dwupiętrową oficyną tylną. W latach 40. XVIII wieku kamienica przeszła na własność malarza Andrzeja Cangiela, a w 1752 roku została zakupiona przez złotnika Ignacego Cechetmajera. Pod koniec XVIII wieku była w posiadaniu Walentego Zielińskiego, zaś Aleksander Redschitz sprzedał ją Franciszkowi Niedzielskiemu w 1808 roku. Wkrótce po tym, budynek całkowicie opustoszał.

W 1857 roku architekt Stanisław Gołębiowski otrzymał zlecenie na projekt renowacji, który jednak nie został wprowadzony w życie. Prace rozpoczęto na zlecenie Adolfa Opida w latach 1871-1873, kiedy to zrealizowano gruntowną przebudowę, przesuwając elewację północną w kierunku kościoła św. Jana. Wówczas usunięto oszkarpowania oraz zlikwidowano dziedziniec.

W 1893 roku nowymi właścicielami stali się Goetzowie-Okocimscy, a szczególnie Albina i jego syn Jan Albin. W 1897 roku kamienica została połączona z sąsiednią Kamienicą Goetzów. Na początku XX wieku planowali wydanie decyzji o wyburzeniu budynku i wzniesieniu w jego miejscu nowej konstrukcji. W 1912 roku Adam Czunko stworzył projekt nowego trzypiętrowego gmachu neobarokowego, który ostatecznie nie został zrealizowany.

W kolejnych latach, kompleksowo przebudowano poddasze w 1921 roku według projektu Karola Skawińskiego, a w 1924 roku dokonano przekształcenia parterowych okien w witryny wystawowe, również pod kierunkiem Adama Czunki. W 1940 roku pomieszczenia parterowe zostały zaadoptowane na biura i magazyny browaru okocimskiego. Kamienica ucierpiała w wyniku działań wojennych w 1945 roku, a w 1968 przeszła generalny remont, kiedy to wymieniono stropy, przemurowano ściany działowe, zmodernizowano stolarkę, więźbę dachową i przeorganizowano wnętrza. Budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków, co potwierdza jego wartość historyczną oraz architektoniczną.

Architektura

Kamienica Słowikowska to obiekt o imponującej architekturze, który składa się z dwóch pięter oraz jest częściowo podpiwniczony. Charakterystyczne dla budynku jest to, że nie posiada on własnej komunikacji pionowej, a dostęp do pięter uzyskuje się z głównej klatki schodowej Kamienicy Goetzów–Okocimskich. Całość wieńczy dwuspadowy dach kalenicowy.

Budynek odznacza się dwiema elewacjami frontowymi, które pokryte są tynkiem oraz wyróżniają się wydzielonym cokołem. Elewacja od strony ulicy św. Jana ma trójosiową konstrukcję na parterze, natomiast w górnej części pięter w układzie czteroosiowym. Strona od ulicy św. Tomasza również jest czteroosiowa, jednak z asymetrycznym układem. Zauważyć można ścięty narożnik w kształcie jednoosiowym.

W parterze budynku znajdują się prostokątne, bezstylowe otwory witryn, a także wejście do dawnej sieni w elewacji od ulicy św. Jana. Z kolei elewacja od strony ulicy św. Tomasza posiada szeroki, prostokątny otwór dawnego przejazdu umiejscowiony w pierwszej osi. Nad parterem zlokalizowany jest wąski gzyms kordonowy.

Okna na pierwszym piętrze mają prostokątny kształt, otoczone są profilem tynkowym, które schodzą w kierunku gzymsu kordonowego. Płyciny podokienne wzbogacone są o stiukową wicią roślinną z dużymi kwiatami w zakolach, natomiast ozdoby gzymsów nadokiennych przyjmują formę kimationu jońskiego. Okna na drugim piętrze również posiadają profilowane obramienia z tynku, a nad nimi wznoszą się parapetowe gzymsy osadzone na wolutowych konsolach. W narożniku okna zamykane są łukiem odcinkowym, otoczone pilastrami umieszczonymi na wysokich postumentach, o gładkich trzonach oraz toskańskich kapitelach zdobionych roślinnością, które wspierają belkowanie.

Fasada kończy się profilowanym gzymsem koronującym, wspartym na konsolach, a poniżej znajduje się fryz ozdobiony wicią roślinną z kolistymi okienkami strychowymi w osiach. Elewacje tylne są dwuosiowe oraz pozbawione szczególnego stylu, zwieńczone gzymsem koronującym.

Pod frontowym budynkiem umiejscowione są dwie piwnice z kamiennymi sklepieniami kolebkowymi, które datowane są na II połowę XIV wieku. Trzecia komora, z XVI-wiecznym sklepieniem kolebkowym wykonanym z cegły, znajduje się pod chodnikiem przy ulicy św. Tomasza. W przejściu do tego pomieszczenia zauważyć można półkoliście zwieńczony kamienny portal, pochodzący z XVI wieku. Natomiast pomieszczenia parteru charakteryzują się płaskimi stropami i stropami Kleina. W narożnym pomieszczeniu zachowała się natomiast ceramiczna posadzka z II połowy XIX wieku.

---

Oceń: Kamienica Słowikowska w Krakowie

---