Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie

---

Historia

Według zapisków Jana Długosza, pierwszy murowany kościół w stylu romańskim został ufundowany przez biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża pomiędzy latami 1221 a 1222, w miejscu wcześniejszej drewnianej świątyni. Niestety, budowla ta szybko została zniszczona w wyniku najazdów tatarskich, które spustoszyły ziemie polskie.

W okresie od 1290 do 1300 roku zbudowano nowy wczesnogotycki kościół halowy, wykorzystując częściowo stare fundamenty. Konsekracja budowli miała miejsce około lat 1320-1321. Mimo to, prace nad kościołem trwały aż do trzeciej dekady XIV wieku, co świadczy o jego znaczeniu dla lokalnej społeczności.

W latach 1355-1365, dzięki fundacji Mikołaja Wierzynka, mieszkającego w Krakowie stolnika sandomierskiego, powstało obecne prezbiterium tego kościoła. Dalsze prace zlecone mistrzowi Mikołajowi Wernerowi miały miejsce w latach 1392-1397, kiedy to w celu lepszego doświetlenia wnętrza, obniżono mury naw bocznych i wprowadzono duże okna w murach magistralnych. Ta zmiana przekształciła halowy układ w bazylikowy.

Rok 1443 (lub 1442) jest pamiętny z powodu silnego trzęsienia ziemi, które spowodowało zniszczenia w postaci runięcia sklepienia. W pierwszej połowie XV wieku dobudowano kaplice boczne, z których wiele wykonał mistrz Franciszek Wiechoń z Kleparza. W tym czasie podwyższona została również wieża północna, która zyskała funkcję strażnicy miejskiej, a w 1478 roku cieśla Matias Heringkan pokrył wieżę hełmem. Korona w złotym kolorze została umieszczona na wieży w 1666 roku.

Na przełomie XV wieku kościół Mariacki wzbogacił się o jedno z najważniejszych dzieł późnego gotyku – Ołtarz Wielki, którego autorem był Wit Stwosz. Rozpoczął się również spór między polskimi rajcami a niemieckimi burmistrzami miasta Cipsar, Morsztynem, Ajchlerem i Szylingiem, o spolszczenie kościoła, który do tej pory pozostawał w rękach gminy niemieckiej Krakowa. Ostatecznie w 1537 roku sejm, pod wpływem szlachty, uznał edykt króla Zygmunta I, zmniejszający liczba porannych nabożeństw niemieckich.

W XVIII wieku, za sprawą archiprezbitera Jacka Augustyna Łopackiego, wnętrze kościoła przeszło gruntowną przeróbkę w stylu późnego baroku. Prace te, wykonane przez Francesco Placidi, obejmowały wymianę 26 ołtarzy, sprzętu liturgicznego oraz ozdobienie ścian polichromią autorstwa Andrzeja Radwańskiego. Z tego okresu pochodzi również późnobarokowa kruchta.

Na początku XIX wieku, w wyniku wprowadzenia przepisów sanitarnych przez Austriaków oraz porządkowania przestrzeni miejskiej, zlikwidowano przykościelny cmentarz. W ten sposób powstał plac Mariacki.

W latach 1887-1891, kierując się wizją Tadeusza Stryjeńskiego, wnętrze kościoła wzbogacono o nową polichromię oraz wystrój neogotycki. Prace nad wystrojem były efektem współpracy z wieloma artystami, w tym Janem Matejką, Stanisławem Wyspiańskim oraz Józefem Mehofferem, którzy stworzyli witraże w prezbiterium i nad organami głównymi.

Od początku lat 90. XX wieku prowadzono kompleksowe prace restauracyjne, przywracające kościołowi blask i świetność. Ostatnim etapem tych prac była wymiana pokrycia dachu, która miała miejsce w 2003 roku.

W dniu 18 kwietnia 2010 roku, w kościele Mariackim, odbyła się uroczystość pogrzebowa tragicznie zmarłego prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz jego żony Marii. Ich trumny zostały później złożone w jednej z krypt katedry na Wawelu.

Architektura zewnętrzna

Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie przyciąga uwagę swoją bogatą historią i architekturą. Jego obecny charakter został ukształtowany w wyniku przebudowy na układ bazylikowy, która miała miejsce w latach 1392-1397.

Wieże

Fasada świątyni jest ozdobiona dwiema strzelistymi wieżami:

• wysoka wieża, zwana Hejnalicą, mierzy 82 metry,
• zbudowana na planie kwadratu, która na dziewiątej kondygnacji przechodzi w ośmiobok z ostrołukowymi wnękami,
• z wieży grany jest co godzinę Hejnał Mariacki, stanowiący symbol Krakowa.

Hełm wieży, wykonany przez mistrza Matiasa Heringkana w 1478 roku, jest gotycki i składa się z ośmiobocznej iglicy otoczonej wieńcem z ośmioma wieżyczkami. Na iglicy umieszczono złoconą koronę z 1666 roku, o średnicy 2,4 metra i wysokości 1,3 metra.

Pod wieżą znajduje się prostokątna przybudówka z kamiennymi schodami, które prowadzą do wnętrza wieży. W 1912 roku rozpoczęto restaurację wieży, która miała na celu przywrócenie jej pierwotnego blasku. Prace nadzorował inż. Rzymkowski, a restauracją zajmowała się krakowska firma H. Sztorca.

Jednym z elementów dekoracyjnych jest duża brązowa tablica przedstawiająca wjazd króla Jana III Sobieskiego, która została wykonana na podstawie projektu Piusa Welońskiego w 1883 roku. Na wieży znajduje się również dzwon zegarowy, datowany na 1530 rok.

W 2013 roku, z powodu złego stanu technicznego, wieża została zamknięta dla zwiedzających, a po remontach udostępniona ponownie w 2015 roku, kiedy to zainstalowano nową instalację elektryczną, grzewczą oraz wodno-kanalizacyjną.

Niższa wieża ma wysokość 69 metrów i spełnia funkcję dzwonnicy. Jej konstrukcja również opiera się na planie kwadratu, a jej renesansowa kaplica dedykowana jest Nawróceniu św. Pawła.

Elewacja zewnętrzna

Na wysmukłych murach prezbiterium znajdują się długie, ostrołukowe okna z bogatą dekoracją roślinną, przyozdobioną figuralnymi kluczami o znaczeniu symbolicznym. Wzdłuż krawędzi gzymsu betonowym muru umieszczono 21 rzeźb przedstawiających postacie religijne.

Na ścianie kaplicy pw. św. Jana Nepomucena umieszczono zegar słoneczny, wykonany w technice sgraffitowej przez Tadeusza Przypkowskiego w 1954 roku, który nadaje elewacji niepowtarzalny charakter.

Kruchta

Do świątyni prowadzi monumentalna kruchta, która powstała między 1750 a 1753 rokiem, według projektu architekta Franciszka Placidiego. Jej kształt wzorowany jest na architekturze Grobu Chrystusa, podkreślając duchowe znaczenie tego miejsca.

Wewnątrz kruchty znajdują się drewniane drzwi, które zostały ozdobione rzeźbami proroków, apostołów oraz polskich świętych, wykonanymi przez Karola Hukana w 1929 roku. Nad kruchtą wisi wielkie, ostrołukowe okno z witrażami, zaprojektowanymi przez Józefa Mehoffera oraz Stanisława Wyspiańskiego. Elaboracja okna miała miejsce w 1891 roku pod egidą Jana Matejki.

Kuna

Przy wejściu do bazyliki, od strony placu Mariackiego, umieszczona jest kuna, znana również jako obręcz pokutników, którą dawniej zakładano na głowy grzeszników. Jej umiejscowienie jest tak zaplanowane, by nie pozwalało skazanym ani się wyprostować, ani uklęknąć, co miało na celu potęgowanie cierpienia.

W ciągu lat, poziom płyty placu wzrósł, wobec czego obecnie obręcz znajduje się zaledwie kilka centymetrów nad ziemią, co stanowi ciekawe odniesienie do dawnych praktyk społecznych.

Wnętrze

Prezbiterium

W prezbiterium dostrzegamy imponujące sklepienie gwiaździste, którego autorem jest majster Czipser, tworząc ten doskonały element architektoniczny w 1442 roku. Na zwornikach żeber umieszczone zostały znaki heraldyczne: herby Polski, Krakowa, a także biskupa Iwo Odrowąża, który jest fundatorem historycznej świątyni Mariackiej. W niszach przyściennych można zobaczyć rzeźby proroków, takich jak Jeremiasz, Daniel, Dawid, Ezechiel, Jonasz oraz Izajasz. Te piękne dzieła przygotował krakowski artysta Zygmunt Langman w 1891 roku.

Ściany prezbiterium zdobi polichromia, której autorstwo przypisuje się Janowi Matejce. Istotną rolę w jej stworzeniu odegrali również jego uczniowie, wśród których były wielkie osobistości polskiego malarstwa, jak Antoni Gramatyka, Edward Lepszy, Stanisław Bańkiewicz, Józef Mehoffer oraz Stanisław Wyspiański. Rysunki techniczne, na podstawie których powstała polichromia, wykonał Tomasz Lisiewicz, a działania związane z pozłotnictwem zrealizował Michał Stojakowski. Witraże znajdujące się w tej części kościoła wykonali Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański oraz Tadeusz Dmochowski.

Po obu stronach prezbiterium umiejscowione są stalle, które nakryte są kunsztownymi baldachimami. Stale te powstały w 1586 roku, a ich uzupełnienia nastąpiły w 1635 roku, kiedy to zapleckami ozdobił je Fabian Möller w formie płaskorzeźb przedstawiających życie Chrystusa oraz Marii. Szczególnie efektowne są przedstawienia przedstawiane na stallach prawych, które obejmują między innymi: Drzewo Jessego, Narodzenie Marii, Ofiarowanie Marii oraz Zwiastowanie. Na stallach północnych umieszczono z kolei rzeźby ilustrujące Obrzezanie, Hołd Trzech Króli oraz inne biblijne sceny.

W chorze kościoła znajdują się 12-głosowe organy, które wznoszą się nad przestrzenią uniemożliwiającą zapomnienie o majestacie tego miejsca.

Całość kończy apsyda, odseparowana od reszty kościoła elegancką brązową balustradą, na której znajdują się ażurowe bramki. Na uchylnych drzwiczkach widnieją herby Krakowa oraz archiprezbiterów kościoła, Klośnika i Prawdzica. Witraże w absydzie pochodzą z lat 1370-1400, a ich autorem jest mistrz Mikołaj, znany jako vitreator de Cracovia, który stworzył dwa główne cykle tematyczne: Księgę Genesis według Starego i Nowego Testamentu oraz sceny związane z życiem Jezusa i Marii.

Ołtarz główny

Ołtarz główny jest dedykowany Marii i posiada spektakularne późnogotyckie retabulum, które zostało zrealizowane przez Wita Stwosza w latach 1477–1489. To dzieło jest uważane za arcydzieło artysty i jest ogromnym poliptykiem o wymiarach około 13 × 13 m. Tworzą go: główny korpus, który jest pełnoplastyczny, oraz ruchome i nieruchome skrzydła. Najważniejsze sceny, które można w nim zobaczyć, to Zaśnięcie oraz Wniebowzięcie Panny Marii, a korona z figurą NMP w asyście głównych patronów Polski – świętych Stanisława i Wojciecha należy do niezwykle istotnych elementów.

Na bocznych skrzydłach umieszczono płaskorzeźby przedstawiające dwa cykle z życia zarówno Matki Marii, jak i Jezusa Chrystusa, a podstawę ołtarza zdobi predella, która związana jest z wątkiem Drzewa Jessego.

Korpus nawowy

Korpus nawowy kościoła składa się z nawy głównej oraz dwóch naw bocznych, do których przylegają kaplice. Cała przestrzeń składa się z czterech przęseł, a wewnętrzna część jest nakryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym, z wyjątkiem późniejszych kaplic, które mają różne układy żeber w swoich sklepieniach.

Nawa główna

Wysoka na 28 metrów nawa główna, pokryta jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym, a jej polichromię zrealizowali w latach 1890–1892 Jan Matejko, Józef Mehoffer oraz Stanisław Wyspiański, który również zaprojektował witraże. Dookoła, na obiegającym nawę gzymsie, umieszczono drewniane posągi świętych, w tym m.in.: św. Stefana, św. Kingi, św. Stanisława Kostki, św. Kazimierza, św. Jadwigę Andegaweńską, św. Urszulę, św. Jacka oraz św. Wojciecha, a także bł. Salomeę i bł. Bronisławę. Rzeźby te są dziełem Zygmunta Langmana z początku XX wieku.

Wzdłuż filarów, które oddzielają nawę główną od bocznych, znajduje się XVIII-wieczne, późnobarokowe ołtarze. Prace te zawierają obrazy znanej rzeczy, autorstwa Giovanni Battisty Pittoniego, Jakuba Martensa, Hansa Suessa z Kulmbachu, a także Łukasza Orłowskiego i innych artystów.

Obok głównego wejścia oraz obok ołtarzy umiejscowione są stalle radnych, ławników oraz syndyków, które pochodzą z XVII wieku. Przestrzeń między nawą główną a prezbiterium oddziela krucyfiks, umieszczony na tęczy, którego projektantem był Jan Matejko, wykonany przez uczniów Wita Stwosza.

Na wschodniej stronie korpusu nawowego znajduje się zestaw cennych dzieł sztuki, w tym cyborium Jana Marii Padovano oraz kilka ołtarzy. W górnej części zawieszony jest chór, na którym znajdują się zabytkowe organy, których dźwięki wypełniają świątynię.

Ambony

W nawie głównej można zobaczyć dwie ambony. Pierwsza z nich, barokowa, z 1676 roku, znajduje się przy pierwszym filarze międzynawowym po stronie południowej i została ufundowana przez ks. Stanisława Grodzkiego. Jej parapet ozdabiają płaskorzeźby przedstawiające czterech ewangelistów, a w zaplecku umieszczono postać Chrystusa. Na parapecie schodów znajdują się wizerunki Ojców Kościoła: św. Hieronima, św. Ambrożego, św. Augustyna oraz św. Grzegorza. Ambona wieńczona jest baldachimem o kształcie latarni, a na szczycie przedstawiona jest figura św. Jana Chrzciciela.

Druga ambona, neogotycka, powstała w 1898 roku, jest usytuowana przy trzecim filarze międzynawowym po stronie północnej i została zaprojektowana przez Walentego Wisza na zlecenie infułata Józefa Krzemińskiego. Korpus tej ambony zdobią figury Ewangelistów i Ojcowie Kościoła. Na ambonę prowadzą okrągłe schodki, a na ich balustradzie przedstawione są płaskorzeźby symbolizujące siedem grzechów głównych, ukazanych w postaciach zwierząt, takich jak żółw, smoki, wąż, czy paw.

Na tralkach ambony widnieją daty oraz podpisy, a całość zwieńczona jest bogato zdobionym baldachimem, w którym umieszczono rzeźbę Ducha Świętego w postaci gołębicy.

Nawa północna

W nawie północnej znajduje się barokowy ołtarz poświęcony św. Stanisławowi, datowany na drugą połowę XVII wieku, w którym umieszczono rzeźbioną scenę Wskrzeszenia Piotrowina. Została tu wmontowana gotycka mensa z około 1400 roku z płaskorzeźbną dekoracją. Kolejny barokowy ołtarz, zaprojektowany w 1725 roku przez Kacpra Bażankę, zawiera obraz Zwiastowania namalowany w 1740 roku przez Giovanni Battistę Pittoniego. Dekorację balustrady wieńczy herb Polski.

Naprzeciwko ołtarza znajduje się nagrobek rodziny Celarich, zrealizowany w 1616 roku, w którego wnękach widnieją popiersia fundatorów: Pawła i Małgorzaty Celarich oraz Andrzeja Celariego z żoną Małgorzatą z Mączyńskich. Na szczycie nagrobka umieszczono alegoryczne rzeźby symbolizujące Wiarę i Nadzieję.

Nawa południowa

W nawie południowej zlokalizowany jest późnobarokowy ołtarz z 1735 roku, w którym umieszczony jest kamienny krucyfiks stworzony przez Wita Stwosza, wykonany na zlecenie królewskiego mincerza Jana Olbrachta – Henryka Slackera. Wizerunek Chrystusa wyróżnia się naturalizmem oraz silnym podkreśleniem cierpienia. Tło krzyża stanowi srebrna blacha z widokiem Jerozolimy, stworzona w 1723 roku przez Józefa Ceyplera.

Obok ołtarza umieszczone jest renesansowe cyborium, zaprojektowane w 1552 roku przez włoskiego rzeźbiarza i architekta Jana Marię Padovano, ufundowane przez krakowskich złotników, Andrzeja Mastelli i Jerzego Pipana. Ta architektonicznie bogata konstrukcja wykonana jest z kamienia piaskowego i wielobarwnych marmurów, oddzielona od naw przez tralkową balustradę oraz ażurowe bramki. Dodatnikami są herby Polski i Litwy, które w 1595 roku odlanе zostały przez Michała Otto.

Wnętrze kaplicy zdobią crème de la crème twórczości, a przy głównym wyjściu znajdziemy nagrobek rodziny Montelupich z warsztatu postgucciowskiego, posiadający marmurowe popiersia fundatorów.

Kaplice

Nawa północna (lewa)

Na lewym skrzydle znajduje się Kaplica św. Antoniego, która wcześniej nosiła wezwanie św. Stanisława. Kaplica ta była miejscem, gdzie przygotowywano skazanych na śmierć. Barokowy ołtarz, który możemy podziwiać, pochodzi z lat 1741-1742.

Kaplica Loretańska, wzniesiona pod koniec XVI wieku z fundacji ks. Pawła z Zatora, mieści w sobie ołtarz z drugiej połowy XVIII wieku, stworzony według projektu Franciszka Placidiego. W centralnej części można zobaczyć XVI-wieczny obraz Madonny z Dzieciątkiem, który został ubrany w srebrną sukienkę z XVII wieku. Na ścianach umieszczone są epitafia osób z rodu Szembeków.

Kaplica św. Jana Chrzciciela, zbudowana w 1446 roku, została objęta opieką rodu Bonerów od XVI wieku. W jej wnętrzu znajdują się płyty nagrobne Seweryna Bonera oraz jego żony Zofii z Betmanów, wykonane zapewne w warsztacie Piotra Vischera. W późnym baroku powstały także inne nagrobki, a ściany przyozdobione polichromią autorstwa Józefa Mehoffera z 1932 roku. Kaplica św. Wawrzyńca (Mazarakich), wybudowana w latach 1423-1441, posiada barokowe wyposażenie z XVIII wieku, a polichromię wykonał Jan Bukowski.

Z kolei Kaplica św. Michała Archanioła, powstała w 1443 roku, zawiera ołtarz z XVII wieku z wizerunkiem Matki Boskiej Różańcowej. Kaplica Przemienienia Pańskiego, ufundowana przez Jerzego Szwarcza w 1439 roku, zwraca uwagę barokowym ołtarzem z 1747 roku ukazującym panoramę. Na ścianach nagrobek gen. Henryka Ignacego Kamieńskiego, poległego w bitwie pod Ostrołęką.

Nawa południowa (prawa)

Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej, wzniesiona w XV wieku, mieści w sobie rzeźbę Chrystusa z ołtarzem bocznym. Nieopodal znajduje się główny ołtarz, w którym można zobaczyć kopię jasnogórskiego obrazu z 1638 roku, koronowaną przez kard. Stefana Wyszyńskiego. Kaplica św. Łazarza, założona wokół 1435 roku przez Jadwigę, jest zdobiona barokowym wizerunkiem Wskrzeszenia Łazarza.

Kaplica św. Walentego została wzniesiona w 1443 roku, a nad nią stoi epitafium nagrobne Jana Sebenwirta. W kaplicy znajdują się także kopie obrazów pędzla Rafała Hadziewicza oraz pomnik nagrobny Marcina Leśnowolskiego. Polichromię w 1898 roku wykonał według projektu Stanisława Wyspiańskiego Antoni Tuch.

Kaplica Aniołów Stróżów, ulokowana na piętrze nad kruchtą, oraz kaplica św. Jana Nepomucena z XVII wieku dopełniają bogactwo tej części kościoła. W podziemiach odnajdziemy groby znanego rodu księżków oświęcimskich, zatorskich oraz Piastów śląskich. Historia na ziemiach Słowian zdobiona została przez polichromię według dzieła Jana Bukowskiego oraz Włodzimierza Tetmajera, przedstawiającą dzieje chrześcijaństwa.

Zakrystia

Zakrystia, zbudowana w XV wieku, pokryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami, a jej dekoracje wykonane w XVIII wieku przez Piotra Franciszka Molitora przedstawiają zwycięstwo wiary chrześcijańskiej. Malowanie ścian z XIX wieku zawiera symbole siedmiu sakramentów oraz wizerunki świętych i błogosławionych. Barokowy portal pochodzi z XVII wieku, a całe wyposażenie jest głównie barokowe.

Skarbiec

Renesansowy skarbiec, zbudowany w XVI wieku, pomieścił wiele cennych wartości. Można tam znaleźć szafy, komody oraz ołtarz z końca XVII wieku. W jego wnętrzu znajdują się bogato zdobione naczynia liturgiczne, relikwiarze, kielichy, pateny oraz wiele innych cennych obiektów, które są arcydziełami złotnictwa europejskiego od XIV do XVIII wieku. Wartością bezcenną jest także bogato zdobiona kolekcja szat liturgicznych, które pokazują rozwój stylów od gotyckich do klasycystycznych. Część z tych skarbów można podziwiać w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie.

Organy

Historia organów w Kościele Mariackim sięga już końca XIV wieku, co potwierdza najstarsza znana wzmianka z 1399 roku. Obecnie wykonane organy główne są następstwem wielu przekształceń, zaczynając od instrumentu stworzonego w 1800 roku przez krakowskiego organmistrza Ignacego Ziernickiego.

W 1908 roku, firma Aleksandra Żebrowskiego, być może najważniejsza w dziejach krakowskich organów, przeprowadziła znaczną modyfikację. Ich romantyczna aranżacja sprawiła, że powstał jeden z największych i najnowocześniejszych instrumentów w całej ówczesnej Galicji. Obejmował on 46 głosów, podzielonych na 3 manuały oraz pedał.

Między 1952 a 1973 rokiem nastąpiła stopniowa rozbudowa głównych organów, w ramach której modyfikowano trakturę oraz integrację z organami znajdującymi się w prezbiterium oraz nawie południowej. Finalnie, kontuar główny uzyskał 4 manuały i aż 92 głosy, co świadczy o wyjątkowej wielkości instrumentu.

W latach 1987–1989 popełniono kolejne zmiany, wynikające z decyzji o usunięciu dużej części organów Żebrowskiego, co owocowało znacznie mniejszym instrumentem z 56 głosami, 3 manuałami oraz pedałem, połączonym z organami w prezbiterium. Prace, prowadzone pod okiem prof. Jana Jargon’a, zrealizowała firma organmistrzowska Włodzimierza Truszczyńskiego z Warszawy.

Choć obecne organy główne odbiegają od romantycznego brzmienia, zrealizowane na nich wykonania barokowe czy współczesne mogą budzić pewne trudności. Dodatkowo, do instrumentu dodano nowy pozytyw balustradowy, co zaburzyło stylistyczną jedność chóru muzycznego. Efekty tej kontrowersyjnej przebudowy są nadal przedmiotem dyskusji.

Oprócz głównych organów, w bazylice znajdują się jeszcze dwa interesujące instrumenty, które cechują się typowym romantycznym stylem brzmieniowym:

• organy Kazimierza Żebrowskiego w prezbiterium (12 głosów, z 1912),
• organy Tomasza Falla w nawie południowej (7 głosów, z 1898).

W maju 2015 roku Archidiecezjalna Komisja Muzyki Kościelnej przeprowadziła ocenę stanu organów w bazylice. W wyniku tych prac zdecydowano się na gruntowny remont wszystkich instrumentów, a konkurs wygrała renomowana firma Rieger Orgelbau. 15 grudnia 2018 roku, a poświęcenie organów nastąpiło z rąk arcybiskupa Marka Jędraszewskiego. W trakcie remontu, instrument został wzbogacony o 2 głosy, a dyspozycja została rozdzielona na 2 manuały, przy jednoczesnej renowacji wszystkich kluczowych elementów.

Firma Rieger odpowiada również za budowę nowych organów w nawie głównej, które według projektu mają obejmować 62 głosy, z 4 manuałami i pedałem. Z planu wynika, że 7 zabytkowych głosów ma pochodzić ze starego instrumentu, a zakończenie wszystkich prac przewidywane jest na 2021 rok. Główne organy mają być podłączone do instrumentu w prezbiterium.

Dzwony

W dolnej kondygnacji wieży archiprezbiterialnego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie znajduje się pięć dzwonów liturgicznych, które są uznawane za jeden z największych oraz najstarszych zespołów dzwonów średniowiecznych w Polsce. Ich historia oraz znaczenie są niezwykle istotne dla lokalnej kultury oraz tradycji religijnej. Dzwony te są źródłem dźwięków, które towarzyszą mieszkańcom i pielgrzymom przez wiele lat.

LP	Nazwa	Ton	Rok produkcji	Odlewnia	Masa (kg)	Średnica (cm)
1	Campana Antiqua (Mieszczański)	a	1320	nieznana*	około 950 kg	108 cm
2	Misjonał	f	1387	Jan Weygel, Nowa Wieś Spiska	około 1800 kg	134 cm
3	Tenebrat	c	1388		około 4100 kg	175 cm
4	Półzygmunt	cis	1438	Jan Freudental	około 4800 kg	180 cm
5	Józef z Nazaretu	g	2019	Odlewnia dzwonów Jana Felczyńskiego, Przemyśl	około 700 kg	103 cm

Dzwony pełnią określone funkcje i dzwonią w różnych porach, dostosowanych do rytmu życia parafii. Oto ich rozkład:

• Półzygmunt – codziennie o 21:05 oraz w piątki o 15:04,
• Tenebrat – niedziele i święta o 9:50,
• Misjonał – codziennie o 18:25,
• Mieszczański – codziennie o 7:55,
• Józef z Nazaretu – codziennie o 12:04.

Od strony rynku na murze dzwonnicy, na wysokości 14 metrów, zawieszono dzwonek za konających. Odlano go w 1736 roku w wrocławskiej ludwisarni Kacpra Koerbera, a fundatorem był krakowski ławnik Krystian Jeingling. Dzwonek ten ma średnicę 22 cm, waży 7,5 kg, a jego ton uderzeniowy to ais. W latarni hełmu wieży umieszczono także gong zegarowy, który odlany został w 1564 roku przez ludwisarza Andrzeja. Jego średnica wynosi 140 cm, waga to około 1700 kg, a ton uderzeniowy to cis. Ten gong bije co 15 minut od 6:00 do 22:00.

Drugi gong, umieszczony w dolnej części iglicy hełmu hejnalicy, pochodzi z 1530 roku, a jego fundatorem był krakowski magistrat. Posiada średnicę 165 cm, waży 3500 kg, a jego ton uderzeniowy to d. Dzwoni on co pełną godzinę, oznajmiając upływ czasu zarówno mieszkańcom, jak i odwiedzającym.

Upamiętnienia

W dniu 22 maja 2020 roku Narodowy Bank Polski zdecydował się na wypuszczenie do obiegu dwóch monet, które stanowią hołd dla kościoła Mariackiego w Krakowie.

Wśród tych monet znajduje się srebrna kolekcjonerska o nominale 50 złotych oraz okolicznościowa pięciozłotówka z serii „Odkryj Polskę”, która w sposób szczególny honoruje ten wyjątkowy zabytek.

---

Oceń: Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie

---