Dom „Pod Globusem” w Krakowie

---

Historia

W latach 1904–1906 powstał budynek, który zaprojektowali Franciszek Mączyński oraz Tadeusz Stryjeński. Służy on jako siedziba Izby Przemysłowo-Handlowej. Jest to jeden z interesujących przykładów secesyjnej architektury, wzniesiony w stylu dwupiętrowym, zaś jego ceglana konstrukcja wyróżnia się narożną wieżą zegarową z podświetlanym czasomierzem, zwieńczoną ostrosłupowym hełmem, na którego szczycie zainstalowano ażurowy, metalowy globus. Ostatnie prace konserwacyjne, które dotyczyły tego globusa, zostały sfinansowane przez Wydawnictwo Literackie, co znalazło odzwierciedlenie w napisach umieszczonych na obręczy globusa.

Portal wejściowy, który znajduje się od strony ulicy Długiej, ozdobiony jest płaskorzeźbami, które wizualizują alegorie handlu i przemysłu, a także sową, będącą symbolem mądrości. Rzeźby te zostały wykonane przez Konstantego Laszczkę. Warto również wspomnieć o kutych bramach oraz o żaglowcu z godłem Izby Handlowo-Przemysłowej, który umieszczono na szczycie fasady, a jego wykonanie miało miejsce w 1905 roku. We wnętrzu mieści się hall oraz klatka schodowa, które są bogato zdobione stiukami. Witraże w tych przestrzeniach przedstawiają elementy związane z przemysłem oraz handlem, takie jak lokomotywa parowa, słup telegraficzny i fabryka, które zaprojektowane zostały przez Franciszka Mączyńskiego w Zakładzie Witraży Władysława Ekielskiego i Antoniego Tucha.

W latach 1926–1928 budynek przeszedł proces restauracji, która została przeprowadzona pod nadzorem Józefa Mehoffera. Po zakończeniu II wojny światowej, w obiekcie ulokowano sklep papierniczy. Po likwidacji Izby Handlowo-Przemysłowej w 1950 roku, dom był zajmowany przez komitet powiatowy PZPR oraz hurtownię Centrali Spożywców. Działalność tych instytucji doprowadziła do znacznego zniszczenia budynku oraz jego wnętrza. W roku 1953, w trakcie rewitalizacji linii tramwajowej, przebito podcienia, aby umożliwić ruch pieszy.Obecnie gmach mieści Wydawnictwo Literackie. W latach 1986–1990 przeprowadzono kompleksową konserwację, mającą na celu przywrócenie oryginalnego wyposażenia, które tylko częściowo zostało zrekonstruowane.

W miejscu, gdzie znajdował się sklep papierniczy, już od kwietnia 2006 roku działała Księgarnia Pod Globusem, prowadzona przez firmę Akrybia. Zadanie to zostało przejęte w 2010 roku przez spółkę Liberglob, która kontynuuje tradycje księgarskie w tym niezwykłym obiekcie.

Księgarnia pod Globusem

Księgarnia pod Globusem to ważne miejsce w Krakowie, które od lat przyciąga miłośników literatury w różnych przedziałach wiekowych. Ta unikalna przestrzeń, zaprojektowana przez Romualda Loeglera w 2010 roku, oferuje wyjątkowe wnętrze sprzyjające odkrywaniu literackich skarbów.

W księgarni szczególnie popularne są warsztaty dla dzieci, które odbywają się regularnie, a także spotkania z autorami i twórcami, które przyciągają rzesze zainteresowanych. Warto zaznaczyć, że w tym miejscu gościły wybitne osobistości takie jak: Sławomir Mrożek, ks. Adam Boniecki, Andrzej Stasiuk, Roma Ligocka, Jerzy Stuhr, oraz Michał Rusinek.

To miejsce ma swoją duszę, a jego oferta zarówno dla dzieci, jak i dorosłych sprawia, że każdego dnia przyciąga nowych gości, stając się ważnym punktem na literackiej mapie miasta.

Sala Mehofferowska

Na pierwszym piętrze budynku znajduje się przestrzeń, której sufit jest przykryty żelbetonowym stropem, jednym z pierwszych takich projektów wdrożonych w Krakowie. Początkowy projekt wystroju tej sali powierzono Stanisławowi Wyspiańskiemu. Mimo że jego wizja spotkała się z pozytywnym odbiorem, artysta postanowił zrezygnować z pracy nad tym projektem. Powody były zarówno ideowo-artystyczne — artysta nie zgodził się na dodanie do już spójnej koncepcji wizerunku cesarza Franciszka Józefa — jak i związane z pogarszającym się stanem jego zdrowia.

Ostatecznie dekorację sali zrealizował Józef Mehoffer, który podzielił ściany na trzy sferyczne segmenty. Dolna część ścian pokryta została jasną boazerią ozdobioną wachlarzykowatymi wzorami, co współtworzy mosiężne akcenty z nutą folkloru. Poziomo oddzielone jednostronicowym pasem, średnia i górna sfera są wypełnione geometrycznymi oraz kwiatowymi motywami. Dominujący kolor w wystroju to blada zieleń, z dodatkami żółcieni i czerwieni kwiatów.

Wspaniały plafon zdobi malowidło, na którym widoczne są osiem węży wijących się wśród jakby pawich piór. Na ścianie prezydialnej umieszczono słynne płótno zatytułowane „Poskromienie żywiołów”, które ukazuje ludzkiego geniusza w postaci nagiego młodzieńca, panującego nad personifikacjami ziemskiego i żywiołowego świata (symbolizującymi Ziemię, Ogień, Wodę oraz Powietrze). Nawiązanie do postępu i rozwoju jest w tym obrazie wyjątkowo wyraźne i zgodne z sugestiami zleceniodawców.

Dodatkowo, kinkiety oraz zestaw mebli prezydialnych i foteli audytorium są także dziełem Mehoffera. W 1918 roku, w miejscu, gdzie wcześniej znajdowało się popiersie cesarza Franciszka Józefa I, umieszczono płaskorzeźbę Orła Polskiego. Sala, zazwyczaj niedostępna dla zwiedzających, została otwarta dla publiczności podczas V Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego w 2003 roku.

---

Oceń: Dom „Pod Globusem” w Krakowie

---