Plac Jana Matejki, położony w dzielnicy I Stare Miasto w Krakowie, jest otoczony ulicami Basztową oraz Warszawską na Kleparzu, pełniąc funkcje kulturalne i historyczne. Miejsce to ma bogatą historię, ponieważ w przeszłości stanowiło wschodnią część rynku kleparskiego, który powstał najprawdopodobniej w XIV wieku. Wówczas znajdował się tu ratusz oraz jatki, a cały teren wykorzystywano również jako przedpole do Barbakanu.
W 1791 roku Kleparz został włączony do granic Krakowa, co wpłynęło na jego rozwój. W XIX wieku, po podziale kleparskiego rynku, powstał główny budynek Akademii Sztuk Pięknych, a miejsce dawnego ratusza zajęła Dyrekcja Kolei, tworząc zachodnią pierzeję placu Matejki. Wówczas plac nosił nazwę plac Główny, a swoją obecną nazwę uzyskał w 1882 roku, kiedy to Jan Matejko został uhonorowany tytułem honorowego obywatela Krakowa.
W miarę upływu lat, drewniana zabudowa wzdłuż wschodniej pierzei została zastąpiona nowoczesnymi budynkami, w tym gmachami Narodowego Banku Polskiego oraz kamienicami. Warto wspomnieć, że w 1910 roku, z okazji 500. rocznicy zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem, na placu wzniesiono pomnik Grunwaldzki, którego finansowanie wsparł Ignacy Paderewski. Pomnik ten, niestety, został zniszczony w czasie II wojny światowej, ale w 1976 roku odbudowano go. Przed monumentem znajduje się marmurowa płyta Grobu Nieznanego Żołnierza.
Na północno-wschodnim narożniku placu, przy zbiegu ulic Warszawskiej i Kurniki, usytuowany jest kościół św. Floriana z XII wieku, który przeszedł liczne przebudowy. Z historycznego punktu widzenia, to właśnie z tego kościoła rozpoczynała się tzw. "Droga Królewska", prowadząca na Wawel.
Budynki
Na placu Jana Matejki w Krakowie znajdują się niezwykłe budynki, które reprezentują różnorodność architektury i historii tego miejsca. Oto lista najważniejszych obiektów, jakie można tam znaleźć:
- pl. J. Matejki 1–1a – Gmach Narodowego Banku Polskiego, zaprojektowany przez Kazimierza Wyczyńskiego i Teodora Hoffmanna w 1921 roku,
- pl. J. Matejki 2 – Kamienica czynszowa Fabryki Porcelany w Ćmielowie, według projektu Fryderyka Tadaniera z 1938 roku,
- pl. J. Matejki 6 – Kamienica czynszowa zaprojektowana przez Jozue Oberleder w 1918 roku,
- pl. J. Matejki 7 – Kamienica czynszowa stworzona przez Tadeusza Praussa w 1910 roku,
- pl. J. Matejki 8 (ul. Kurniki 1) – Hotel Matejko, który wcześniej był kamienicą czynszową, zaprojektowany przez Aleksandra Biborskiego w 1909 roku,
- pl. J. Matejki 11 – Szkoła Miejska, której projekt pochodzi z 1877 roku autorstwa Macieja Moraczewskiego,
- pl. J. Matejki 12 – Gmach Dyrekcji Kolei, projekt z Wiednia z 1888 roku,
- pl. J. Matejki 13 (ul. Basztowa 19) – Gmach Główny Akademii Sztuk Pięknych, zaprojektowany przez Macieja Moraczewskiego w 1877 roku.
Te obiekty stanowią ważne elementy krajobrazu miejskiego, świadcząc o bogatej historii oraz zmianach zachodzących w architekturze Krakowa na przestrzeni lat.
Źródła
Oto wybrane źródła, które dostarczają informacji na temat Placu Jana Matejki w Krakowie:
- Elżbieta Supranowicz, Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6,
- Praca zbiorowa, Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce, Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1,
- Praca zbiorowa, Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2.
Pozostałe obiekty w kategorii "Ulice i place":
Plac Na Groblach | Plac Nowy w Krakowie | Plac św. Ducha w Krakowie | Plac Wolnica w Krakowie | Rondo Grzegórzeckie w Krakowie | Rondo Piekarza Ochwata w Krakowie | Rondo Antoniego Matecznego w Krakowie | Rondo Grunwaldzkie w Krakowie | Rondo Hipokratesa w Krakowie | Rondo Mogilskie | Plac im. ojca Adama Studzińskiego w Krakowie | Plac gen. Władysława Sikorskiego w Krakowie | Plac Emila Serkowskiego w Krakowie | Rynek Podgórski w Krakowie | Rondo Kocmyrzowskie im. Józefa Gorzelanego w Krakowie | Mały Rynek w Krakowie | Bulwar Wołyński w Krakowie | Bulwar Rodła w Krakowie | Bulwar Kurlandzki w Krakowie | Aleja Róż w KrakowieOceń: Plac Jana Matejki w Krakowie