Ulica Biskupia w Krakowie

---

Historia

Ulica ma swoje korzenie sięgające czasów przedlokacyjnych, kiedy to obszar, na którym się znajduje, należał do biskupów krakowskich. Właściwie przed rokiem 1257, zwanego datą lokacyjną Krakowa, teren ten znalazł się pod jurysdykcją duchownych. W początkach XIV wieku biskup Jan Muskata dokonał zakupu kolejnych parceli, co doprowadziło do założenia osady, która wzięła swoją nazwę od statusu prawnego gruntu. Pierwotnie miejsce to mogło być folwarkiem, od którego z biegiem lat wykształciła się osada rzemieślnicza i ogrodnicza. W tej okolicy mieszkała służba Pałacu Biskupiego, jak również rzemieślnicy, w tym piekarze, którzy uzyskali zezwolenie na wypiek chleba oraz jego sprzedaż w Krakowie, a także ogrodnicy, krawcy i inne osoby zajmujące się różnymi rzemiosłami, w przeważającej części niezorganizowane w cechy, określane jako partacze.

Do końca XVIII wieku, termin „ulica Biskupia” funkcjonował odnosząc się do obecnej ulicy Krowoderskiej – głównego szlaku prowadzącego przez tę jurydykę. Nadano natomiast obecnej ulicy Biskupiej miano „plac Goły” bądź określano ją jako bezimienną drogę. Nazwa, którą posługujemy się dziś, zaczęła być używana od 1807 roku. W dziewiętnastym stuleciu stosowano ją także w kontekście ulicy Asnyka.

Począwszy od XXI wieku, na części tego obszaru funkcjonował nieuregulowany parking dla samochodów. Planowano, aby w tym rejonie zbudować parking podziemny, jednak po fali protestów społecznych, które się pojawiły, władze miejskie wycofały się z tych zamiarów. Ostatecznie zdecydowano się na rewitalizację placu Biskupiego, mając na celu przekształcenie go w zazieleniony skwer oraz przestrzeń miejską.

W sprawie rewitalizacji prac zaczęto w połowie 2019 roku. Pierwotnie planowano, że przedsięwzięcie zakończy się jeszcze w tym samym roku, lecz przez liczne trudności proceduralne termin ten uległ wydłużeniu. Na koniec roku 2020 miasto rozwiązało umowę z dotychczasowym wykonawcą i rozpisano nowy przetarg po przeprowadzeniu szczegółowej inwentaryzacji placu budowy.

Rewitalizacja ostatecznie dobiegała końca na początku lutego 2022 roku. Nowo zaaranżowana przestrzeń podzielona została na trzy strefy. Największa z nich, parkowa, znajduje się w zachodniej części placu, gdzie wprowadzono nowe nasadzenia oraz zamontowano małą architekturę, w tym ławki, kosze na śmieci i oświetlenie. Środkowa strefa obejmuje plac zabaw, w skład którego wchodzą m.in. trampoliny, ścianka do zabaw oraz miejsce do rysowania kredą i grania w klasy. Trzecia strefa, znajdująca się najbliżej ulicy Krowoderskiej, stanowi plac miejski wyposażony w ławki, dekoracyjne oświetlenie i fontannę. Dodatkowo, wykonano modernizację nawierzchni chodników oraz jezdni, gdzie wyznaczono miejsca parkingowe i zamontowano nowe stojaki na rowery. Całkowite koszty inwestycji wyniosły około 6,1 mln złotych.

W roku 2022, w wyniku inwazji Rosji na Ukrainę oraz lokalizacji w niedalekiej odległości od Konsulatu Generalnego Rosji, do Kancelarii Rady Miasta Krakowa wpłynął wniosek dotyczący zmiany nazwy ulicy Biskupiej na „ulicę Obrońców Ukrainy 2022 roku”. Projekt ten został odrzucony przez radnych. Zyskał natomiast aprobatę inny projekt, zakładający nadanie wschodniej części placu Biskupiego nazwy „Skwer Wolnej Ukrainy”, który otwarto 12 lipca 2022 roku.

Wcześniej, przed rozpoczęciem modernizacji, 4 lipca 2018 roku podjęto decyzję o nadaniu skwerowi w zachodniej części placu imienia Aleksandra Biborskiego, który był architektem i królem kurkowym w latach 1914–1919.

Zabudowa

Zabudowa ulicy Biskupiej w Krakowie ma długą historię, sięgającą czasów średniowiecznych. Przez wieki dominowała tu konstrukcja drewniana, która wielokrotnie cierpiała z powodu zniszczeń. W rok 1528 przyniósł jej pierwsze zniszczenia, które powtórzyły się podczas oblężenia arcyksięcia Maksymiliana Habsburga w 1587 roku oraz w trakcie szwedzkiego potopu w 1655 roku. Po tej ostatniej katastrofie, jak pokazuje rewizja z 1659 roku, z 51 domów, które przed wybuchem działań wojennych były na Biskupiej, ocalały zaledwie 5.

Przez długi czas, aż do XIX wieku, ulica ta była pozbawiona istotniejszych form architektonicznych. Wyjątkiem był jedynie kościół św. Franciszka Salezego, wzniesiony pod koniec XVII wieku, oraz znajdujący się obok klasztor wizytek. W połowie XIX wieku zabudowa składała się głównie z parterowych domów, które przypominały dworki. Dopiero pod koniec tego stulecia zaczęły pojawiać się tu dwu- i trzypiętrowe kamienice czynszowe, zbudowane przeważnie w stylu historyzmu.

• ul. Biskupia 1 (ul. Asnyka 12, Łobzowska 9) – kamienica i zespół budynków Zakładu Energetycznego, w skład którego wchodzi także budynek dawnej podstacji elektrowni. Zaprojektował ją Jan Rzymkowski w 1908 roku.
• ul. Biskupia 2 (ul. Łobzowska 11) – obecnie funkcjonujący jako Jasny Dom, zaprojektowany przez Jana Zawieksiego w latach 1909-1910.
• ul. Biskupia 3 (ul. Asnyka 9) – kamienica w stylu neobarokowym, powstała około 1897 roku.
• ul. Biskupia 4 – Dom Nad Młynówką, zaprojektowany przez Romana Weindlinga w 1921 roku.
• ul. Biskupia 5 – kamienica w stylu neobarokowym, stworzona przez Beniamina Torbe w 1894 roku.
• ul. Biskupia 6 – kamienica w stylu wczesnego modernizmu, zaprojektowana przez Witolda Skwierzyńskiego jako jego dom w 1913 roku.
• ul. Biskupia 7 (ul. Fenn’a 1) – zabytkowa kamienica w stylu neobarokowym, w okresie międzywojennym siedziba Konsulatu Węgier, od lat 90. XX wieku mieści się tu Konsulat Generalny Rosji, zaprojektowana przez E. Zaklika w 1905 roku.
• ul. Biskupia 8 – kamienica w stylu wczesnego modernizmu, która powstała w latach 1913-1914, projektowana przez Teodora Hoffmanna dla siebie.
• ul. Biskupia 9–11 (ul. Fenn’a 2) – Kamienica Fabryki Ćmielów, zaprojektowana przez Fryderyka Tadaniera w latach 1937-1938.
• ul. Biskupia 10 – kamienica neobarokowa, która została zaprojektowana przez Władysława Grabowskiego w 1892 roku.
• ul. Biskupia 12 – kolejna neobarokowa kamienica, zaprojektowana przez Romualda Flasińskiego i Karola Janeckiego w 1892 roku.
• ul. Biskupia 14 – kamienica w stylu modernistycznym, zaprojektowana przez Sławomira Odrzywolskiego w 1933 roku.
• ul. Biskupia 16 – kamienica, w której mieści się Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Niepokalanego Poczęcia NMP. Godło przedstawia św. Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem.
• ul. Biskupia 18 – kamienica, która jest siedzibą Związku Inwalidów Wojennych.
• ul. Biskupia 19 (ul. Krowoderska 8) – gmach YMCA, zaprojektowany przez Wacława Krzyżanowskiego w latach 1925-1927.
• ul. Biskupia 20 – modernistyczna kamienica.
• ul. Biskupia 22 (ul. Krowoderska 16–18) – kościół św. Franciszka Salezego i klasztor ss. wizytek.

W zachodniej części placu, obecnie znanej jako Skwer Wolnej Ukrainy, do 1965 roku znajdował się drewniany barak, którego budowę datuje się na 1891 rok. Został on zaprojektowany przez Jana Sas-Zubrzyckiego. Przez wiele lat, od 1893 do 1956 roku, pełnił funkcję Szkoły Podstawowej im. św. Wojciecha. Później pomieszczenia baraku wykorzystywało X Liceum Ogólnokształcące. W obiekcie znajdowało się osiem sal lekcyjnych, kancelaria oraz mieszkanie woźnego. Warto wspomnieć, że szkoła ta została upamiętniona tablicą, która umieszczona jest w elewacji gmachu YMCA od strony ulicy Biskupiej.

---

Oceń: Ulica Biskupia w Krakowie

---