Muzeum Narodowe w Krakowie

---

Dzieje

Przed 1945

Muzeum Narodowe w Krakowie, które powstało w 1879 roku, ma swoje korzenie sięgające pierwszej połowy XIX wieku. Wśród kluczowych postaci zaangażowanych w jego utworzenie wyróżnia się prezydent Krakowa, Józef Dietl, który niestety nie dożył chwili otwarcia. Rozpoczęcie działalności muzeum miało miejsce w dniu, gdy twórca obrazu „Pochodnie Nerona”, Henryk Siemiradzki, przekazał swoje dzieło. Tego ważnego wydarzenia doświadczyliśmy 7 października 1879 roku.

Pierwszą siedzibą instytucji były pięknie odrestaurowane Sukiennice, gdzie na wyższych kondygnacjach utworzono sale wystawowe. Te szybko wypełniły się różnorodnymi dziełami sztuki, głównie darami od artystów oraz kolekcjonerów. Zgromadzone prace pochodziły głównie z polskiego malarstwa i rzeźby XIX wieku, z niewielkim udziałem dzieł europejskich. Jednak od początku XX wieku, zainteresowania muzealników w Krakowie zaczęły obejmować nowe obszary, co zaowocowało zakupami z zakresu rzemiosła artystycznego, militariów, numizmatyki oraz eksponatów o charakterze archeologicznym i etnograficznym, w tym także pamiątek historycznych, jak np. dokumenty i pieczęcie.

Pierwszym dyrektorem muzeum był Władysław Łuszczkiewicz, który jako malarz i historyk sztuki wzbogacił zbiory o tak ważne dzieła jak “Madonna z Krużlowej”. Był odpowiedzialny za organizację wielu wystaw, w tym poświęconych ważnym postaciom historii Polski, takim jak Tadeusz Kościuszko oraz Jan Kochanowski. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, pod kierownictwem Feliksa Kopery, dyrektora w latach 1900-1950, ilość zbiorów zwiększyła się do około 100 tysięcy eksponatów.

Podczas jego kadencji muzeum poszerzało swoje oddziały. W 1903 roku otwarto dla zwiedzających Zbiory Emeryka Hutten-Czapskiego, a w 1904 roku kolejny odział – Dom Jana Matejki. Przy współpracy Adama i Włodzimiera Szołayskich muzeum wzbogaciło się o kamienicę na pl. Szczepańskim oraz ul Szczepańskiej, w której mieściła się kolekcja rzemiosła artystycznego. Na początku XX wieku Muzeum zarządzało również Barbakanem, kościołem Mariackim i wieżą ratuszową. W posiadaniu muzeum znalazły się także całe Sukiennice (z wyjątkiem galerii na parterze). W 1934 roku, z powodu wzrostu zbiorów (około 300 tysięcy dzieł), rozpoczęto budowę Nowego Gmachu przy Alejach Trzech Wieszczów.

W 1939 roku, przed wybuchem II wojny światowej, muzeum podjęło poważne środki ochrony zbiorów od rabunków i zniszczeń. Na przykład, ukończono schrony zabezpieczające eksponaty przed agresją. W trakcie okupacji dokumentowano zbiory zrabowane przez Niemców. Zabezpieczone artefakty przetrwały w znacznej części, ponieważ Kraków, jako stolica Generalnego Gubernatorstwa, nie był celowo niszczony.

Po 1945

Po zakończeniu wojny, w 1950 roku, Muzeum Narodowe w Krakowie przyjęło strukturę Muzeum Książąt Czartoryskich, które jest najstarszym niepaństwowym muzeum otwartym dla publiczności w 1801 roku. Po upadku powstania listopadowego zostało przeniesione do Paryża, a następnie w 1876 roku do Krakowa. Dyrekcję objął Tadeusz Dobrowolski, za którego kadencji muzeum zostało całkowicie upaństwowione. Władze planowały przetransportować najcenniejsze eksponaty do Warszawy, w tym „Damę z gronostajem” Leonarda da Vinci, jednak dzięki determinacji Dobrowolskiego udało się je zatrzymać w Krakowie.

Pod rządami Adama Bochnaka stworzono nowy obiekt przy ul. św. Marka, gdzie zrealizowano projekt Biblioteki Czartoryskich. W tym czasie muzeum posiadało filie w Bochni, Nowym Sączu, Puławach, Rabce, Tarnowie oraz Żywcu. Międzynarodowe znaczenie Muzeum Narodowego w Krakowie podkreśliła wystawa w Gandawie pt. „Golden Eeuw van de Grote Steden” (Złoty wiek wielkich miast), gdzie zaprezentowano część zbiorów średniowiecznych i nowożytnych.

Za dyrekcji Jerzego Banacha miała miejsce wystawa „Kraków 1350–1550” zorganizowana z okazji 600-lecia Akademii Krakowskiej w 1966 roku.

W czasie kadencji Tadeusza Chruścickiego (1974–1985 oraz 1989–2000) Muzeum wzbogaciło swoje zbiory o nowe oddziały, takie jak Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem (1974), Muzeum Stanisława Wyspiańskiego (1983), Dom Józefa Mehoffera (1986), oraz Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” (1994), które zbiera kolekcje sztuki japońskiej. W 1990 roku, podczas jego dyrekcji, przebudowano Gmach Główny, tworząc trzy galerie: sztuki polskiej XX wieku, rzemiosł artystycznych i militariów. Muzeum zorganizowało także wiele monumentalnych wystaw, jak np. „Polaków portret własny” z okazji stulecia śmierci Jana Matejki oraz „Romantyzm i romantyczność w sztuce polskiej XIX i XX wieku” czy również wystawy poświęcone Żydom i Ormianom polskim.

W 2006 roku, pod kierownictwem Zofii Gołubiew, zrealizowano po generalnym remoncie Pałac biskupa Erazma Ciołka przy ul. Kanoniczej, w którym umieszczono zbiory sztuki dawnej i cerkiewnej z Kamienicy Szołayskich (od średniowiecza do XVIII wieku). Jednocześnie, w trakcie dyrekcji Andrzeja Betleja, Muzeum Książąt Czartoryskich przeszło gruntowny remont i odnowienie. Wystawa „Wyspiański” zrealizowana przez Betleja w latach 2017–2019 przyciągnęła ogromną liczbę osób (ponad 440 tysięcy zwiedzających).

Dyrektorzy Muzeum

Lista dyrektorów Muzeum Narodowego w Krakowie pochodzi z szczegółowego opracowania dotyczącego historii tej instytucji.

• prof. Władysław Łuszczkiewicz (od 27 lipca 1883 do 23 maja 1900),
• prof. Feliks Kopera (od 27 kwietnia 1901 do 31 grudnia 1949),
• prof. Tadeusz Dobrowolski (od 1 stycznia 1950 do 31 grudnia 1956),
• prof. Adam Bochnak (od 1 października 1957 do 31 sierpnia 1962),
• prof. Jerzy Banach (od 1 maja 1963 do 31 marca 1974),
• mgr Tadeusz Chruścicki (od 1 września 1974 do 31 maja 1985),
• dr Janina Bezwińska (od 1 czerwca 1985 do 31 stycznia 1986),
• prof. Kazimierz Nowacki (od 1 lutego 1986 do 15 marca 1989),
• mgr Tadeusz Chruścicki (od 1 kwietnia 1989 do 31 marca 2000),
• mgr Zofia Gołubiew (od 1 kwietnia 2000 do 31 grudnia 2015),
• dr hab. Andrzej Betlej (od 1 stycznia 2016 do 2 stycznia 2020),
• dr hab. Andrzej Szczerski (od 3 stycznia 2020).

W dniu 6 sierpnia 2024 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które pełni rolę organizatora muzeum, zainicjowało proces związany z ogłoszeniem kolejnego konkursu na stanowisko dyrektora tej cenionej placówki.

Status prawny i struktura organizacyjna Muzeum

Centrum funkcjonuje zgodnie z ustawą o muzeach oraz przepisami dotyczącymi organizowania i prowadzenia działalności kulturalnej, a także zgodnie ze Statutem Muzeum Narodowego w Krakowie. Muzeum jest uznawane za państwową instytucję kultury, której przysługuje osobowość prawna. Organizatorami Muzeum są władze Ministerstwa Kultury. Ponadto, Muzeum pełni rolę placówki kulturalnej, naukowej oraz edukacyjnej, oferując różnego rodzaju warsztaty dla dzieci i młodzieży oraz wykłady skierowane do dorosłych.

W ramach struktury organizacyjnej Muzeum znajdują się różne działy i oddziały, które spełniają różnorodne funkcje. W dolnej części tekstu przedstawiamy szczegółowy podział na sekcje oraz oddziały:

A. Sekcje zbiorów: Dział polskiego malarstwa i rzeźby do 1764 roku, Dział nowoczesnego polskiego malarstwa oraz rzeźby, Dział rycin, rysunków i akwarel, Dział rzemiosła artystycznego i kultury materialnej, Dział militariów, Dział sztuki Dalekiego Wschodu, Gabinet numizmatyczny, Dział starych druków oraz rękopisów, Zbiory Jana Matejki, Dział zbiorów „Atma”, Dział sztuki starożytnej, Dział malarstwa europejskiego, Dział europejskiego rzemiosła artystycznego, Dział „Zbrojownia”, Gabinet rycin i rysunków Czartoryskich, Księgozbiór Czartoryskich, Archiwum oraz zbiór rękopisów Czartoryskich, Dział sztuki cerkiewnej, Dział tkanin, Dział starej fotografii, Dział „Pracownia Ikonografii Krakowa”,

B. Sekcje: Biblioteka, Archiwum, Dział Głównego Inwentaryzatora, Dział Głównego Konserwatora, Dział Digitalizacji oraz Zarządzania Zasobami Cyfrowymi, Dział Edukacji, Dział Marketingu, Wydawnictwo MNK, Dział Obsługi Klienta, Dział Finansowo-Księgowy, Dział Spraw Pracowniczych, Dział Techniczny, Dział Eksploatacji, Wewnętrzna Służba Ochrony.

C. Oddziały: Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, Dom Jana Matejki, Kamienica Szołayskich (dawne Muzeum Stanisława Wyspiańskiego), Gmach Główny, Muzeum Książąt Czartoryskich, Biblioteka Książąt Czartoryskich, Muzeum Karola Szymanowskiego w willi ATMA w Zakopanem, Dom Józefa Mehoffera, Pałac biskupa Erazma Ciołka, Hotel „Cracovia”, Muzeum Stanisława Wyspiańskiego.

Nadzór nad Muzeum sprawuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przy Muzeum działa Rada Muzeum, składająca się z czternastu członków, których powołanie oraz odwołanie leży w gestii Ministra Kultury. Od 18 maja 1998 roku Muzeum jest zarejestrowane w Państwowym Rejestrze Muzeów, gdzie otrzymało numer DM-IV/PRM/2/98.

Oddziały Muzeum

Zbiory

Dzieła w Muzeum Narodowym w Krakowie (MNK) w 2019 roku przekraczały 900 tysięcy muzealiów, a wiele z nich można znaleźć w ekspozycjach dziesięciu działów. Kolekcja tego muzeum obejmuje obiekty z różnych epok, gdzie liczba artefaktów prehistorycznych jest stosunkowo niska, ponieważ muzeum nie gromadzi zabytków archeologicznych, poza klasycznymi przykładami z Bliskiego Wschodu, Egiptu, Grecji oraz Rzymu. W centrum zbiorów znajduje się sztuka polska, zwłaszcza z Krakowa, obejmująca malarstwo, rzeźbę oraz rzemiosło artystyczne od średniowiecza aż po dzieła współczesnych artystów. W Muzeum Czartoryskich można podziwiać najcenniejsze dzieła zachodnioeuropejskiej sztuki. W zakresie kultur wschodnich, szczególną uwagę przyciągają zabytki sztuki cerkiewnej oraz artefakty z Dalekiego Wschodu. Muzeum zbiera także zbiory biblioteczne, w tym stare druki, rękopisy, kartografię, a także wyroby numizmatyczne, dagerotypy oraz dawne fotografie. Pracownia Ikonografii Krakowa dokumentuje dawne widoki i zdjęcia stolicy Małopolski.

Muzeum przechowuje wiele dzieł, które zostały przekazane głównie w formie darowizn podczas zaborów oraz w okresie międzywojennym. Wśród tych bezcennych darów wyróżniają się kolekcje Feliksa Jasieńskiego, Emeryka hr. Hutten-Czapskiego, Erazma Barącza, Stanisława Ursyn-Rusieckiego, Wiktora Wittyga oraz Edwarda Goldsteina, Helany z Dąbczańskich Budzynowskiej oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Gmach Główny

Na temat Gmachu Głównego można przeczytać więcej w osobnym artykule: Gmach Główny Muzeum Narodowego w Krakowie. W jego trzech kondygnacjach znajdują się galerie: na piętrze występuje Galeria Rzemiosła Artystycznego, a na drugim piętrze, Galeria Sztuki Polskiej XX i XXI wieku (bez eksponatów z XXI wieku do 2021 roku).

Galeria Rzemiosła Artystycznego pokazuje wyroby z Polski i Europy od początków średniowiecza po epokę secesji. Wśród najcenniejszych eksponatów znajduje się przedromańska Czara włocławska z X wieku z cyklem scen z Księgi Sędziów oraz romański relikwiarz włocławski z XII wieku, który przypomina szkatułę. Zwiedzający mogą również zobaczyć cykl witraży pochodzący z dominikańskiego zespołu klasztornego w Krakowie, różnorodne fragmenty posadzek, kafle piecowe, stułę z opactwa w Tyńcu oraz piętnastowieczne ornaty.

Nowożytność jest reprezentowana przez srebra augsburskie, naczynia liturgiczne oraz zestawy stołowe. Do pamiątek po szlachcie i arystokracji należy wiele jedwabnych pasów kontuszowych, kontuszy czy żupanów, w tym strój Jana Potockiego z XVIII wieku. Zachowało się także wiele cennych zbiorów szkła, szczególnie barokowego pochodzącego z manufaktur w Lubaczowie oraz Urzeczu, a także zespół szkieł serwisowych z Polski, Czech i Niemiec. W obrębie ceramiki znajdują się kafle z pieca w pałacu biskupa w Krakowie, porcelana miśnieńska oraz z Sèvres. Ekspozycja secesyjna obejmuje m.in. serwis zaprojektowany przez Josefa Hoffmanna z 1900 roku oraz wazon autorstwa Jana Szczepkowskiego.

W Galerii znajduje się także wiele wyrobów konwisarstwa, ludwisarstwa, ślusarstwa oraz kowalstwa artystycznego. Można także zobaczyć bogaty zbiór mebli od średniowiecza po XIX wiek, z rekonstrukcjami sal w stylu gdańskim, a także w stylu empire oraz biedermeier. Ekspozycja obejmuje również zegary, w tym spektakularny zestaw XVII-wiecznych zegarów kaflowych, zegary stołowe oraz kominkowe. W galerii znajdują się także osobiste przedmioty po polskich osobistościach XIX wieku, jak Adam Mickiewicz oraz różnorodne judaika, w tym przedmioty liturgiczne z XVII i XVIII wieku, takie jak drewniany Aron-ha-kodesz do przechowywania zwojów Tory.

W Galerii Sztuki Polskiej XX i XXI wieku odwiedzający mogą zobaczyć dzieła od okresu Młodej Polski aż po czasy najnowsze. Ekspozycję otwierają dzieła secesyjne, w tym „Dziewczynka z chryzantemami” oraz „Bretonka” Olgi Boznańskiej, „Czesząca się” Władysława Ślewińskiego oraz rzeźba „Pochód na Wawel” Wacława Szymanowskiego. Znajdują się tam również kartony witrażowe Stanisława Wyspiańskiego, pejzaże Jana Stanisławskiego oraz jego uczniów.

W skład wystawy wchodzą obrazy i rzeźby mistrzów polskiej awangardy, w tym m.in. Zbigniewa Pronaszki, a także cykl obrazów Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wśród innych artystów należy wymienić Leona Chwistka, Tytusa Czyżewskiego oraz Stanisława Osostowicza. Koloryzm w twórczości reprezentują dzieła Jana Cybisa i jego żony Hanny Rudzkiej-Cybisowej, Artura Nacht-Samborskiego, Jana Szancenbacha oraz Piotra Potworowskiego.

W Galerii znajdują się również istotne dzieła sztuki powojennej, w tym obrazy, rzeźby i instalacje Grupy Krakowskiej, które powstały m.in. pod wpływem Tadeusza Kantora, Jonasza Sterna, Marii Jaremy, Jerzego Nowosielskiego. Wiele uwagi zwracają też prace grupy „Wprost”, a kwestie feminizmu zostały odzwierciedlone w dziełach takich artystek jak Katarzyna Kobro, Alina Szapocznikow oraz Katarzyna Kozyra. Najnowsze trendy prezentują tacy artyści jak Grzegorz Sztwiertnia, Rafał Bujnowski, Wilhelm Sasnal, Jadwiga Sawicka, jak również Leona Tarasewicza (Bez tytułu) oraz prace pedagogów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w tym Jana Tarasina.

W latach 1991-2023 w Gmachu Głównym miała miejsce ekspozycja „Broń i Barwa w Polsce”, przedstawiająca zabytki wojskowości od X wieku do II wojny światowej. Wśród najstarszych eksponatów wyróżniał się hełm szyszakowy z XI wieku oraz XVII-wieczne zbroje husarskie. W zbiorach zachowały się różne pamiątki wojskowe, w tym rząd koński Stefana Czarnieckiego, złoty buzdygan oraz zbroja karacenowa Stanisława Jabłonowskiego. W planach na 2023 rok przewidziano przeniesienie „Broni i Barwy w Polsce” do Muzeum Książąt Czartoryskich.

Pałac Biskupa Erazma Ciołka

Więcej informacji na temat tej siedziby można znaleźć w artykule: Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie. Pałac zbudowany przy ul. Kanoniczej powstał w latach 1503-1505 w stylu renesansowym, stanowiąc rezydencję biskupa płockiego Erazma Ciołka, który był humanistą, mecenasem sztuki oraz sekretarzem króla Aleksandra Jagiellończyka. Pałac był później siedzibą kolejnych biskupów Krakowa, a w 1805 roku przeszedł pod zarząd austriacki, co doprowadziło do jego stopniowej degradacji.

W 1996 roku zniszczony pałac został przekazany Muzeum Narodowemu, które w latach 1999-2006 przeprowadziło kompleksową rewaloryzację obiektu, przystosowując go na cele muzealne przy jednoczesnym zachowaniu części pierwotnego charakteru. W jego wnętrzach znajdują się dwie galerie: sztuki dawnej do XVIII wieku na piętrze oraz sztuki cerkiewnej na parterze.

Na wystawie „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek” można zobaczyć dzieła malarstwa, rzeźby oraz rzemiosła artystycznego, reprezentujące style od romańskiego po późny barok. Wśród kolekcji gotyckiego malarstwa tablicowego znajdują się wyjątkowe retabula, takie jak Ukrzyżowanie z Korzennej. Z wyróżniających się dzieł warto wymienić Tryptyk z Trzebuni (1400–1430), Epitafium Wierzbięty z Branic (przed 1425) oraz Poliptyk Augustiański (ok. 1468) i Trzy Marie u grobu (ok. 1470) przypisywane Mikołajowi Haberschrackowi.

W pałacu biskupa Ciołka ocalały także rzeźby, jak Madonna z Dzieciątkiem z Regulic, a także przykłady malarstwa ściennego, w tym strop z kościoła w Kozach koło Bielska. Z wyjątkiem dzieł Wita Stwosza, jego uczniów i naśladowców, w zbiorach znajdują się obrazy takie jak Chrystus w ogrodzie Oliwnym czy krucyfiks drewniany. Obrazy renesansowe i barokowe, a także dzieła związane z kontrreformacją, portrety osobistości szlachty w Sali Cnót oraz dzieła Tadeusza Kuntze (Cud św. Jana Kantego, 1767) uzupełniają bogaty zbiór eksponatów.

Parter pałacu to galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”, gdzie można podziwiać rzadkie zbiory malarstwa i rzemiosła artystycznego związane z Kościołem Wschodnim. Wiele z tych dzieł pochodzi z południowo-wschodnich rubieży dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Z cennych ikon można zobaczyć Świętą Paraskewę wielką męczennicę z jej scenami z życia oraz pasji (XV w.), Matkę Boską Hodegetrię z prorokami oraz Święty Jerzy walczący ze smokiem (XVII w.). Ikonę Trójcy Świętej (II poł. XVI w.) można oglądać w połączeniu z tradycją ikonograficzną. Na wystawie znajdują się również liczne staroruskie krzyże procesyjne, obrzędowe, tkaniny oraz paramenty liturgiczne.

Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach

Na Sukiennicach, graniczącym z Rynkiem Głównym, znajdują się pierwsza siedziba krakowskiego Muzeum Narodowego. Z uwagi na historyczną wartość, po utworzeniu oddziałów, w salach piętra pozostały dzieła sztuki polskiej z okresu stanisławowskiego oraz czasów zaborów.

W Sali Oświecenia (znanej również jako Sala Bacciarellego) można zobaczyć sceny historyczne, rodzajowe i portrety powstałe w drugiej połowie XVIII wieku, które ilustrują trendy klasycystyczne i preromantyczne. Wystawiane są tam także dzieła artystów działających na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego, jak Marcelego Bacciarellego, Per Krafft Starszy oraz Józef Grassi. Do twórczości polskiej należą również dzieła Aleksandra Orłowskiego oraz Franciszka Smuglewicza.

Sala Michałowskiego, poświęcona malarzowi romantyzmu, prezentuje obrazy takie jak „Somosierra”, „Seńko” oraz „Oddział Krakusów”, a także rzeźbiony w brązie portret konny Napoleona I. W tym samym pomieszczeniu można zobaczyć dzieła Artura Grottgera, Józefa Simmlera, Wojciecha Stattlera oraz Henryka Rodakowskiego.

Sala Siemiradzkiego koncentruje się na dziełach z okresu pozytywizmu, obejmując malarstwo akademickie, realistyczne i historyczne. Prezentowane są tam obrazy takie jak „Wernyhora” Jana Matejki oraz „Śmierć Ellenai” Jacka Malczewskiego, a także „Pochodnie Nerona” Henryka Siemiradzkiego i dzieła Wojciecha Gersona, Maksymiliana Antoniego Piotrowskiego i Kazimierza Alchimowicza.

W Sali Chełmońskiego wystawione są dzieła malarstwa realizmu, impresjonizmu i wczesnego symbolizmu, przede wszystkim pejzaże Józefa Szermentowskiego, Stanisława Masłowskiego oraz prace Józefa Chełmońskiego (w tym „Czwórka” oraz „Burza”). Sala pokazuje także realistyczne kompozycje Aleksandra Gierymskiego (takie jak „Trąbki” i „Wieczór nad Sekwaną”) oraz dzieła Adama Chmielowskiego i kompozycje impresjonistyczne Leona Wyczółkowskiego oraz Jana Stanisławskiego.

W tej galerii znajdują się także dzieła, które niosą ze sobą aspekt symboliczny, takie jak „Introdukcja” Malczewskiego oraz „Szał uniesień” Władysława Podkowińskiego.

Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach eksponuje również rzeźby takich artystów jak Jakub Tatarkiewicz, Pius Weloński oraz Antoni Kurzawa.

Dom Jana Matejki

Więcej na temat tego miejsca można przeczytać w artykule: Dom Jana Matejki w Krakowie. Kamienica, zlokalizowana przy ul. Floriańskiej 41, jest miejscem narodzin i życia artysty (1838-1893), który był nie tylko malarzem, ale także pasjonatem kolekcjonowania dzieł sztuki. Po jego śmierci powstało Towarzystwo im. Jana Matejki, które zainicjowało utworzenie muzeum biograficznego, otwartego w 1898 roku, a w 1904 roku wpisano je w struktury MNK.

Muzeum prezentuje zarówno pamiątki pozostawione przez Matejkę, jak i jego rodzinę, w tym żonę Teodorę, dzieci Tadeusza, Helenę, Beatę, Jerzego oraz Reginę. Można tam znaleźć liczne szkice, zarówno rysunkowe jak i olejne, a także mniejsze obrazy, w tym wiele mających swoje źródło w okresie późniejszym, na przykład „Jan III Sobieski wręcza kanonikowi Denhoffowi list do papieża z wiadomością o zwycięstwie pod Wiedniem w 1683 roku” oraz inne, takie jak „Autoportret” czy portret Mikołaja Kopernika.

W zbiorach znajdują się również zakupy dokonane przez samego artystę, w tym dwie późnogotyckie tryptyki oraz dzieła współczesne, jak portret Cziczerina autorstwa Ilji Riepina. Bardzo ciekawe są także kartony do polichromii krakowskiego kościoła NMP.

W zasobach Matejki znajduje się również rzeźba, gobeliny, militaria oraz bogaty zbiór narzędzi tortur, które pierwotnie należały do krakowskiego ratusza. Muzeum przechowuje także biblioteczkę artysty, ozdobioną starodrukami z XVI-XVIII wieku, a także liczne listy do niego, w tym z podpisami Władysława Czartoryskiego, Henryka Sienkiewicza oraz Stanisława Tarnowskiego. Obszerną dokumentację artystyczną dopełniają dagerotypy oraz liczne zdjęcia z życia rodzinnego i artystycznego.

Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego

Skierowane informacje można znaleźć w artykule: Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego, która ma metrykę sięgającą XVII wieku. Od 1904 roku jako część Muzeum Narodowego, z biegiem lat zmieniały się galerie. Początkowo nosiła nazwę Oddziału im. Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego, a od 2003 roku po remoncie, stała się siedzibą Muzeum Stanisława Wyspiańskiego, które wcześniej znajdowało się przy ul. Kanoniczej 9. W ostatnich latach kamienica stała się miejscem ekspozycji zmiennych, prezentujących różnorodne dzieła sztuki.

W budynku po remoncie stworzono centrum informacji, sklep muzealny oraz kawiarnię, co znacznie ułatwia wizyty. W dniu 1 lutego 2013 roku, w pierwszą rocznicę śmierci Wisławy Szymborskiej, w Kamienicy Szołayskich została otwarta wystawa „Szuflada Szymborskiej”.

Dom Józefa Mehoffera

Więcej na temat tego muzeum można odkryć w artykule: Dom Józefa Mehoffera w Krakowie oraz w kontekście Ogród Józefa Mehoffera. Dwukondygnacyjny dom, znajdujący się przy ul. Krupniczej 26, mieści muzeum o charakterze monograficznym, które poświęcone jest Józefowi Mehofferowi (1869–1946). Artysta, który przez długi czas był związany z Janem Matejką, był również przyjacielem Stanisława Wyspiańskiego i wybitnym malarzem oraz witrażystą epoki Młodej Polski oraz modernizmu. W 1932 roku nabył dom, urządzając go w swoim stylu, a w 1986 roku rodzina przekazała go Muzeum Narodowemu.

W muzeum zgromadzono dzieła artysty oraz rekonstrukcje jego wnętrz. Po remoncie otwarto muzeum dla zwiedzających w 1996 roku. Dom Mehoffera to nie tylko galeria obrazów, jak „Portret żony” czy „Wisła pod Niepołomicami”, ale także cenny zbiór witraży oraz kartony do polichromii. Uzupełnieniem kolekcji jest także ogród, który zaprojektował artysta i który został zrekonstruowany w 2004 roku.

Muzeum Karola Szymanowskiego

Osobne informacje dotyczące muzeum można znaleźć w artykule: Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanem. Muzeum o charakterze biograficznym ma swoją siedzibę w willi „Atma” przy ul. Kasprusie 19, zbudowanej ok. 1890 roku przez Józefa Kasprusia-Stocha w charakterystycznym stylu zakopiańskim. Karol Szymanowski (1882–1937) mieszkał tam i tworzył w latach 1930–1935. Odnowiona willa została zaadaptowana do celów muzealnych w latach 1975-1976, a następnie podarowano Muzeum Narodowemu bogate dziedzictwo kompozytora, w tym jego strój koncertowy, zapisy nutowe oraz inne osobiste rzeczy.

Dzięki inicjatywie siostrzenicy Szymanowskiego, Krystyny Dąbrowskiej, można podziwiać trzy portrety kompozytora namalowane przez Witkacego, jak również zrekonstruowany wystrój wnętrza willi, w tym pracownię artysty oraz jego bibliotekę. Muzeum organizuje liczne koncerty, w tym Dni Muzyki Karola Szymanowskiego oraz „Wieczory w Atmie” – kameralne wystawy muzyczne.

Muzeum im. Emeryka Hutten Czapskiego

Na temat muzeum można przeczytać w artykule: Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. Siedzibą oddziału jest pałacyk, zaprojektowany przez Leonarda Marconiego, zbudowany w latach 1883-1884. Antoni Krasiński zamieszkiwał ten obiekt, który dziesięć lat później został wykupiony przez Emeryka Hutten-Czapskiego (1828–1896), znane kolekcjonera sztuki. Obecnie pałaci przechodzi generalny remont, a w sąsiedniej kamienicy znajdują się ważne instytucje muzealne.

Wśród zbiorów wyróżniają się antyczne monety, w tym denar Bolesława Chrobrego, dukaty Władysława Łokietka oraz starożytne monety greckie, rzymskie i celtyckie. Oprócz nich, wiele zabytków z tzw. fałszerstwa, jak stemple do produkcji niestandardowych monet, które były używane w warszawskiej mennicy, a także bogaty zbiór numizmatów z Polski i innych krajów europejskich.

Muzeum Książąt Czartoryskich

W artykule: Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie można poznać historię tej najstarszej placówki muzealnej w Polsce. Po rozbiorach, księżna Izabela z Flemingów Czartoryska z dbałością o narodowe dziedzictwo zgromadziła bogaty zestaw dzieł sztuki oraz pamiątek po znanych Polakach. Udał się jej także zbiór wielu europejskich dzieł sztuki, które ulokowano w Pałacu Czartoryskich w Puławach oraz w świątyni Sybilli oraz Domu Gotyckim.

Do 1876 roku, siedzibą muzeum były Sieniawa i Paryż, a jego zbiory ulokowano w Krakowie, w dawnych budynkach arsenału oraz klasztoru Pijarów. W roku 1991 Adam Karol Czartoryski przekazał zbiory narodowi, tworząc Fundację Książąt Czartoryskich dla opieki nad muzealiami. Obecnie, Muzeum Książąt Czartoryskich obejmuje pięć głównych działów: Sztuki Starożytnej, Malarstwa Europejskiego, Rzeźby, Europejskiego Rzemiosła Artystycznego oraz Gabinetu Rycin i Rysunków.

Starożytne zbiory obejmują przykłady sztuki z basenu Morza Śródziemnego oraz Bliskiego Wschodu. Kolekcja Egiptu reprezentowana jest przez stele, sarkofagi z mumifikowanymi ciałami, figury kultowe i wiele innych.

Kolekcja Malarstwa Europejskiego jest jedną z największych tego typu w kraju. Starożytne malarstwo artistskie, a także gotyckie i renesansowe znajduje w zbiorach odzwierciedlenie w dziełach wielkich mistrzów, w tym Rembrandta van Rijn, którego obraz „Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem” jest jednym z najcenniejszych.

Zyryta europejskiego rzemiosła artystycznego świadczą o głębokim zaangażowaniu Czartoryskich w historię sztuki oraz rozwoju narodu polskiego poprzez różne relikwie związane z ważnymi osobistościami z historii Polski i świata. Pamiątki po wybitnych Polakach oraz zabytki sztuki średniowiecznej i nowożytnej uzupełniają zbiór. To także znakomite przykłady sztuki orientalnej.

Biblioteka Czartoryskich

Informacje szczegółowe są dostępne w artykule: Biblioteka Książąt Czartoryskich. Jest integralną częścią zbiorów Czartoryskich, której tworzenie nawiązuje do biblioteki rodowej Adama Kazimierza oraz Izabeli z Flemingów Czartoryskich. Realizacja planu rozwoju bibliotek o charakterze narodowym zaczęła się od Adama Jerzego Czartoryskiego. Przed konfiskatą przez Rosjan w 1831 roku biblioteka zawierała 70 tys. druków i 3 tys. rękopisów. Zbiory były ewakuowane do Paryża, Sieniawy i Kórnika.

W 1874 roku książę Władysław zakupił w Paryżu wiele cennych rękopisów i ulokował je w dawnym Arsenale Miejskim w Krakowie. W 1950 roku Muzeum Narodowe przejęło księgozbiór, a w 1961 roku wybudowano mu nowy gmach przy ul. św. Marka.

Obecnie biblioteka dzieli się na dwa działy: Księgozbiór Czartoryskich oraz Archiwum i Zbiór Rękopisów Czartoryskich, łącznie licząc około 13 tysięcy jednostek inwentarzowych. Znajdują się tu cenne historyczne dokumenty, w tym akta koronnych władców Polski, unikalne copie dzieł Elżbiety I oraz znane czasopisma i musykalia.

W skład biblioteki wchodzi archiwum rodu Czartoryskich, w tym korespondencja oraz dokumentacja dotycząca biblioteki, a także katalogi i rejestry czytelników.

Muzeum Stanisława Wyspiańskiego

O zbiorach Muzeum Stanisława Wyspiańskiego można przeczytać w artykule: stary spichlerz w Krakowie oraz w kontekście Ośrodka Kultury Europejskiej „Europeum”, gdzie prezentowano dzieła sztuki europejskiej, w tym malarstwa i rzeźby. Muzeum Narodowe w Krakowie zrealizowało tam około 1700 zabytków, większość z nich była do tej pory prezentowana w Muzeum Czartoryskich.

Zbiory obejmują zarówno dzieła dawne, głównie włoskie, niderlandzkie, niemieckie, francuskie, jak i hiszpańskie, od XIV do XVIII wieku, a także nowoczesne dzieła sztuki. Kolekcja gotyńska zawiera między innymi madonny z Katalonii oraz instrukcje artystyczne z wielorakich epok.

Sztuka nowożytna doskonale reprezentuje wersje gotyku, renesansu i baroku, a także dzieła znaczących twórców, w tym obrazy Maurice’a Vlamincka. Muzeum jest przestrzenią spotkań artystycznych, koncertów, wystaw oraz wydarzeń mających na celu promocję sztuki.

---

Oceń: Muzeum Narodowe w Krakowie

---