Ruszcza (Kraków)

---

Historia

Pierwotne osadnictwo na terenie Ruszczy zostało odkryte dzięki badaniom archeologicznym, które ujawniły ślady osady ziemiankowej. Datowane na okres od X do XIII wieku, te znaleziska świadczą o bogatej historii miejscowości. Po raz pierwszy wieś pojawia się w dokumentach w 1222 roku, w których mowa o kapelanie Bernardzie z Ruszczy. Z czasem wieś stała się centrum majątku jednej z gałęzi potężnego rodu Świebodziców-Gryfitów, do którego należał m.in. Klemens z Ruszczy.

W następnych wiekach wieś znalazła się w rękach magnackiego rodu Branickich, którzy przejęli nazwisko od pobliskiej wsi Branic. W 1312 roku w Ruszczy została erygowana parafia, co sugeruje, że już wówczas istniał kościół w stylu romańskim, który został później przebudowany w 1420 roku. Przełomowym momentem dla miejscowości był rok 1373, kiedy to Elżbieta Łokietkówna dokonała przeniesienia wsi z prawa polskiego na prawo średzkie.

Od XV wieku ruszczańska społeczność miała dostęp do edukacji dzięki szkole parafialnej. Przełom XVIII i XIX wieku był czasem zmian, gdy po wymarciu rodu Branickich, wieś przeszła w ręce Badenich, a następnie Popielów. Na koniec XIX wieku miejscowość liczyła około 240 mieszkańców, stanowiąc około 40 domów, 2 karczmy oraz szkołę powszechną.

W 1951 roku, Ruszcza stała się częścią Krakowa, chociaż gmina Ruszcza istniała jeszcze do 1954 roku. W kolejnych latach przez miejscowość przeprowadzono linię kolejową Nowa Huta – Podłęże. Część terenów została zajęta pod budowę zaplecza Huty im. Lenina.

Szkoła gospodarcza dla dziewcząt

W latach 1916–1921 w Ruszczy powstała szkoła gospodarcza dla dziewcząt, która była zorganizowana oraz finansowana przez Sodalicję Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej. Prezydentką tej organizacji była Zofia Popiel, mająca na celu wspieranie lokalnych aktywności edukacyjnych. W ramach tej instytucji edukacyjnej mogło się uczyć jednocześnie 24 dziewczyny.

W celu zapewnienia odpowiednich zasobów oraz kadry edukacyjnej, Zofia Popiel zainicjowała współpracę z Towarzystwem Gospodarczym Wykształcenia Kobiet, które to zaangażowało cztery absolwentki z Seminarium w Snopkowie, znajdującym się w pobliżu Lwowa. Pierwszy kurs rozpoczął się w październiku 1916 roku i trwał do listopada 1917. Z całej grupy, 16 uczennic uzyskało pozytywne wyniki na zakończenie nauki.

29 września, tuż po nabożeństwie w lokalnym kościele, odbył się egzamin, który przeprowadziła komisja składująca się z Zofii Popiel jako przewodniczącej komitetu opiekuńczego, przedstawicieli duchowieństwa oraz księżnej Wandy Czartoryskiej z TGWK, w towarzystwie Janiny Karłowicz z seminarium w Snopkowie.

Wzrost zainteresowania nauką był na tyle widoczny, że w kolejnym roku nauki do szkoły przyjęto 25 dziewcząt, które uczestniczyły w czterech grupach zajęciowych, przeplatając je co dwa miesiące. Program kształcenia obejmował praktyczne umiejętności takie jak: gotowanie z uwzględnieniem rachunkowości i planowania zapasów na zimę, szycie oraz pranie, a także hodowlę bydła i prowadzenie ogrodu.

Kierowniczka szkoły, Maria Szwicówna, prowadziła zajęcia w siedzibie mieszczącej się w dworze w Ruszczy. Używano także przylegającego do obiektu ogrodu, a proboszcz Jan Puchała przekazał w ramach wsparcia 3 morgi pola ornego do użytku placówki.

W pierwszym roku działania szkoły, wsparcie finansowe wyniosło łącznie 1453 korony z Rady powiatowej krakowskiej, a Sodalicja Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej dostarczyła dodatkowo 3292 korony. Z kolei Zofia Popiel zaangażowała się zarówno finansowo, jak i rzeczowo, przekazując 20767 koron na rozwój tego edukacyjnego projektu.

Zabytki

W Ruszczy można odkryć różnorodne zabytki, które odzwierciedlają bogatą historię tego miejsca. Do najważniejszych obiektów należą:

• gotycki kościół pod wezwaniem św. Grzegorza Wielkiego, który charakteryzuje się obronnym stylem architektonicznym i został ufundowany na początku XV wieku przez Wierzbiętę z Branic, na miejscu starszej budowli romańskiej,
• neorenesansowy dwór Popielów, pochodzący z drugiej połowy XIX wieku, w otoczeniu pozostałości dawnego parku.

---

Oceń: Ruszcza (Kraków)

---