Parafia Ewangelicko-Augsburska w Krakowie

---

Historia

Pierwszy zbór

Pierwsze luteranizmowe kazania w Krakowie miały miejsce w latach 1545-1547, kiedy to zaczęto głosić nauki protestanckie w miejscowych kościołach. Od 1552 roku odbywały się także nabożeństwa domowe w Woli Justowskiej i Chełmie, gdzie gromadzili się ewangelicy z miasta. W 1556 roku liczba ewangelików w Krakowie oscylowała wokół 1000 osób, co stanowiło około 5% całkowitej liczby mieszkańców.

W drugiej połowie XVI wieku istniał także zbór kalwiński w Krakowie. Dnia 17 sierpnia 1557 roku powołano pierwszego duszpasterza – ks. Grzegorza Pawła, a pierwsze publiczne nabożeństwo odbyło się w ogrodzie Jana Bonera, zwolennika kalwinizmu. Pomocniczym duszpasterzem był ks. Stanisław Wiśniowski, a od 1558 roku nad niemieckimi wiernymi czuwał ks. Daniel Biliński.

W 1564 roku zainaugurowano działalność Gimnazjum Ewangelickiego, oferującego kształcenie w zakresie humanistyki i religii. W 1569 roku, przy Bramie Mikołajskiej, powstał ewangelicki cmentarz.

Dzięki decyzji króla Zygmunta II Augusta dnia 2 maja 1572 roku otwarto kościół przy ulicy św. Jana, potocznie nazywany brewiarzem, gdzie protestanci zyskali wolność religijną. 29 września 1573 Kraków był gospodarzem synodu generalnego, który przyjął ugodę sandomierską, w której uczestniczył m.in. wojewoda Jan Firlej.

Kościół doświadczył licznych ataków w czasie zamieszek antyprotestanckich, zwłaszcza po tumultach krakowskich, które miały miejsce po 1574 roku. Dnia 16 lipca 1575 roku katoliccy studenci dopuścili się profanacji ewangelickiego cmentarza, a w późniejszych latach sytuacja się powtarzała, na co wpływały kolejne zamachy na członków zboru oraz zbezczeszczanie zwłok ewangelików. Kolejne poważne zniszczenie nekropolii miało miejsce 21 czerwca 1577, a 19 września 1579 uczniowie szkół katolickich wybili okna w kościele ewangelickim.

Na święto Wniebowstąpienia Pańskiego, 8 maja 1587 roku, w wyniku nowego zamachu, doszło do zniszczenia oraz podpalenia wyremontowanej świątyni. Ostatecznie odbudowana świątynia została zburzona w 1591 roku, w świadectwie obecności króla Zygmunta III Wazy. W trosce o bezpieczeństwo, zbór przeniesiono do Aleksandrowic, gdzie jednak również dochodziło do aktów profanacji.

W Aleksandrowicach miały miejsce ataki na zbór oraz jego duchownych 14 kwietnia 1613. W wyniku tych incydentów, w 1614 roku przeniesiono miejsce sprawowania nabożeństw do Wielkanocy. Tutaj, pod przewodnictwem Stanisława Wielowiejskiego, powstał murowany kościół, który zyskał wieżę z trzema dzwonami oraz z cmentarzem i domem dla duszpasterza. Od 1616 roku wieś stała się zwyczajną siedzibą parafii ewangelickiej.

Nabożeństwa odbywały się także w majątku kalwińskiej rodziny Żeleńskich w Łuczanowicach. W 1615 roku zbór objął nie tylko wyznawców kalwinizmu, ale i luteranizmu, a w 1636 roku liczył 229 wiernych, głównie z niemieckiego, szkockiego i francuskiego mieszczaństwa. Nielicznie reprezentowani byli mieszczanie polscy, a luteranami stanowili głównie ludzie pochodzenia niemieckiego. W owym czasie nabożeństwa odbywały się sporadycznie w budynkach prywatnych oraz wynajmowanym lokalnie kościele św. Scholastyki.

Dnia 1626 roku w Łuczanowicach rozpoczęto budowę kaplicy ewangelickiej. Mimo trudności ze strony grup antyprotestanckich, kaplica została poświęcona w 1636 roku.

Podczas potopu szwedzkiego, w 1655 roku, wojska Karola X Gustawa splądrowały kościół i mienie zborowe w Wielkanocy, a w lipcu 1656 roku miejscowość dotknęła fala podpaleni, lecz pozostałe dobra zostały później odbudowane.

Kaplica w Łuczanowicach została zamknięta dla publicznych nabożeństw w 1687 roku z powodu wyroku sądowego, który zakazywał tworzenia nowych zborów. Od tego momentu nabożeństwa odbywały się tylko dla członków rodziny Żeleńskich, a po pewnym czasie nowa kaplica została połączona z dworem łuczanowickim. W 1692 roku, pomimo zakazu, odbył się tam pogrzeb burgrabi Stanisława Żeleńskiego, w którym uczestniczyły znane krakowskie rodziny. Z tego powodu członkowie zboru zostali skazani na banicję za próbę reaktywacji miejscowego zboru.

20 kwietnia 1768 roku w kościele w Wielkanocy odbył się ślub Maurycego Beniowskiego i Anny Zuzanny Hönsch.

W 1787 roku właściciel Łuczanowic, Marcjan Żeleński, założył tam cmentarz ewangelicki, przenosząc szczątki członków rodziny Żeleńskich, które wcześniej spoczywały w miejscowej kaplicy.

Zbór w Podgórzu

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku, Kazimierz został zajęty przez Austriaków, którzy uznali jego granicę za wykreśloną według starego koryta Wisły. Maria Teresa Habsburg w 1774 roku wydała patent, zezwalający kolonistom niemieckim wyznania protestanckiego zakładać zbory w czterech miastach, w tym Kazimierzu. W 1775 roku, osiem rodzin protestanckich z Kazimierza zwróciło się do władz o przydzielenie miejsca na cmentarz.

W 1776 roku wojska austriackie musiały opuścić miasto, a aby temu zaradzić, założono Podgórze, gdzie na podstawie patentu tolerancyjnego z września 1781 roku oraz zezwolenia na założenie zboru protestanckiego, rozpoczęto działalność parafialną w 1790 roku, gdzie wzniesiono tymczasowy, drewniany kościół.

Zbór w Podgórzu zyskał charakter luterański, a parafia objęła opiekę duszpasterską nad społecznością ewangelicką w Lednicy Niemieckiej, zakładanej przez niemieckich kolonistów.

W zakresie struktur Kościoła ewangelickiego austriackiej Przedlitawii, zbór w Podgórzu stał się częścią superintendentury morawsko-śląsko-galicyjskiej w 1784 roku. W 1789 roku obszar Galicji został podzielony na dwa senioraty, a zbór podgórski włączono do senioratu bialski. W 1804 roku wszedł w skład nowo powstałej Superintendentury Galicji i Bukowiny.

W 1809 roku Podgórze stało się częścią Księstwa Warszawskiego, a w 1815 roku ponownie znalazło się w granicach Austrii. Sto lat później, w 1916 roku, Podgórze zostało włączone do Krakowa.

Na początku XIX wieku, w Krakowie mieszkało 243 ewangelików, w Podgórzu 92, a w Krzeszowicach 33. Dodatkowo w Wieliczce było zaledwie 6 wiernych, w Lednicy 58, w Myślenicach 10 oraz 4 w Niepołomicach. W największej liczbie ewangelików, bo razem 474, zamieszkiwało pięć innych, mniej znanych lokalizacji. Wśród członków parafii znajdowało się około 30 górników ewangelickich, którzy przybyli do pracy w kopalni siarki z Swoszowic. W skład luteranów wchodziło również około 25 Słowaków.

Parafia przy ul. Grodzkiej

Czasy pod panowaniem austriackim

Dnia 27 lipca 1816 roku Senat Wolnego Miasta Krakowa przekazał ewangelikom kościół św. Marcina, który był już nieużywany i zniszczony. W tym czasie zbór w Podgórzu został zlikwidowany, a dawny dom modlitwy został zamknięty. Wkrótce po tym, życie religijne ewangelików skupiło się wokół kościoła przy ul. Grodzkiej. Filiał w Lednicy Niemieckiej wszedł w skład parafii z Nowego Gawłowa, a pierwszym proboszczem przy ul. Grodzkiej został ks. Fryderyk Jakub Teichmann.

Spotkania krakowskich luteranów w nowym kościele były jednak obciążone nietolerancją religijną. Podczas ceremonii poświęcenia musieli być chronieni przez gwardię miejską z obawy przed katolickim tłumem. Ksiądz Feliks Jaroński z parafii Wszystkich Świętych domagał się dodatkowych wyjaśnień od Senatu związanych z przekazywaniem kościoła św. Marcina protestantom, a jego kazań wobec ewangelików były pełne nietolerancji. W efekcie tego, stracił prawo do wygłaszania kazań oraz został usunięty z pracy na uniwersytecie. Z powodu kolejnych antyprotestanckich wypowiedzi, usunięto go z miasta.

Budynek kościoła w Podgórzu został rozebrany na początku lat 20. i 30. XIX wieku, a życie parafialne zaczęło się prowadzić przy ul. Grodzkiej, gdzie natomiast trwały prace modernizacyjne dotychczasowych kamienic parafialnych oraz powstawały nowe budynki. A także zainicjowano działalność edukacyjną, w ramach której powstała szkoła pod kierownictwem Jerzego Samuela Bandtkiego. Szkoła zaczęła funkcjonować w 1826 roku. W 1829 roku stanowisko proboszcza objął ks. Karol Fryderyk Otremba.

W 1833 roku Senat przyznał zezwolenie na działalność Londyńskiego Towarzystwa Szerzenia Chrześcijaństwa wśród Żydów. W tym czasie do Krakowa przybył misjonarz Welmerskirch, a po nim kolejni, co spowodowało wzrost konwersji z judaizmu na ewangelicyzm. Większość nowych członków zboru pochodziło z wyższych sfer żydowskiego mieszczaństwa. Przy parafii powstało stanowisko kaznodziei dla misji żydowskiej.

Po 1846 roku, gdy Wolne Miasto Kraków weszło w skład Cesarstwa Austrii, podkreślona została dominacja Niemców. Mimo tego, relacje polsko-niemieckie pozostawały pozytywne. W każdą niedzielę odbywały się nabożeństwa w języku niemieckim, a polski miały miejsce co drugą niedzielę po południu.

W 1848 roku parafia ewangelicka w Wielkanocy została formalnie zlikwidowana, a kościół, który tam znajdował się, został zburzony. Grunt po nim wynajęto rodzinie Ciszewskich, natomiast domy zborowe zaczęły być używane przez dworską służbę.

Księgi oraz naczynia liturgiczne przeniesiono do parafii w Krakowie, a w elewacji kościoła św. Marcina wmurowano także dwie tablice nagrobne stamtąd. chrzcielnica ufundowana przez ewangelików pochodzenia szkockiego trafiła do rzymskokatolickiej parafii w Bydlinie, natomiast figura anioła z Wielkanocy znalazła swoje miejsce na cmentarzu katolickim w Nawarzycach.

W latach 1884-1885 zlikwidowane zostały wszystkie pozostałe zabudowania i działki parafii w Wielkanocy i sprzedane, a na tym terenie powstał drewniany dom. Jednak nagrobki i epitafia pozostały na cmentarzu, które przeniesiono do Sielca, ewangelickiej parafii reformowanej.

Przy cmentarzu w Wielkanocy pozostał jedynie krzyż nagrobny Joanny z Zeydlitzów Ciszewskiej, zmarłej 20 listopada 1842 roku.

Nowym proboszczem krakowskiej parafii został ks. Jerzy Gabryś. Dzięki jego znajomości z Henrykiem Siemiradzkim, w latach 80. XIX wieku artysta namalował dla zboru obraz „Chrystus uciszający burzę”, który ozdobił ołtarz kościoła św. Marcina. 14 października 1899 roku miała miejsce uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod nową szkołę, której otwarcie odbyło się 17 września 1900 roku. Wkrótce szkoła stała się jedną z najlepszych placówek edukacyjnych w mieście dzięki dwujęzycznemu programowi nauczania. W 1902 roku utworzono również schronisko prowadzone przez stowarzyszenie kobiet dla ubogich i niepełnosprawnych.

Ks. Gabryś pełnił funkcję proboszcza aż do swojej śmierci w 1906 roku. Jego następcą był ks. Karol Michejda, który zaczął pracę w 1908 roku.

Na podstawie danych podanych przez superintendenta galicyjsko-bukowińskiego Hermanna Fritschego, w początkowych latach XX wieku parafia liczyła 721 wiernych, w tym 358 Polaków, 353 Niemców i 10 osób innej narodowości. Zgodnie z spisem ludności z 1910 roku, w Krakowie żyło 1089 ewangelików, w tym 65 wyznania reformowanego.

I wojna światowa i okres II Rzeczypospolitej

W trakcie I wojny światowej budynek szkolny przeznaczono na potrzeby wojskowe, a nauka odbywała się w kancelarii parafialnej. Kościół wynajmowano władzom do celebracji nabożeństw dla wojska.

Po wojnie, w grudniu 1918 roku, parafia krakowska postanowiła dołączyć do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, co zostało oficjalnie potwierdzone 2 kwietnia 1922 roku. Zbór stał się częścią superintendentury śląskiej, mimo że teren województwa krakowskiego podlegał jurysdykcji Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego i Helweckiego Wyznania w Małopolsce. W 1921 roku w Krakowie żyło 726 ewangelików, jednak wśród zborowników polsko- i niemieckojęzycznych zawiązał się konflikt. Zbór niemiecki, nie chcąc podporządkować się warszawskiemu konsystorzowi, ogłosił niezależność i w 23 lipca 1923 roku przeszedł do Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego i Helweckiego Wyznania w Małopolsce, wchodząc w skład jego senioratu zachodniego.

Proboszcz polskiego zboru, ks. Karol Michejda, pełnił tę funkcję aż do 1922 roku, a w 1923 roku przeszedł na Wydział Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego. Na stanowisko nowego proboszcza, z powodu braku skutecznych kandydatur, wysunięto propozycję dla ks. Karola Grycz-Śmiłowskiego, co jednak nie przyniosło rezultatu. Nowym proboszczem został natomiast wybrany ks. Wiktor Niemczyk w 1925 roku.

Obydwa zbiory korzystały z kościoła św. Marcina. W 1937 roku zbór niemiecki liczył 300 wiernych i prowadził szkołę, natomiast zbór polski tworzył wówczas 1600 członków oraz był właścicielem kościoła, trzech kamienic oraz hektara ziemi. Do polskiego zboru należał także filiał w Lednicy Niemieckiej, który od 1934 roku włączono w granice miasta Wieliczka, liczący około 100 wiernych. Krakowska szkoła ewangelicka była instytucją siedmioklasową, w której funkcjonowała biblioteka parafialna z czytelnią oraz siedziby działających stowarzyszeń ewangelickich.

W 1938 roku parafia nabyła cmentarz w Łuczanowicach jako darowiznę hrabiego Andrzeja Mycielskiego, będącego ówczesnym właścicielem tych terenów.

II wojna światowa i lata powojenne

Po rozpoczęciu II wojny światowej, nazistowska administracja przejęła kontrolę nad parafią, a dotychczasowi duchowni polscy zostali usunięci z życia kościelnego. Proboszcz Niemczyk był zmuszony przyjąć propozycję pracy jako nauczyciel języka niemieckiego i sekretarz w szkole rolniczej w Czernichowie.

W obliczu braku duchownych, Karol Grycz-Śmiłowski, były ewangelicki ksiądz oraz założyciel unitariańskiej Jednoty Braci Polskich został powołany przez radę parafialną, aby przejąć część obowiązków proboszcza. Ustalono, że nie powinien poruszać kwestii doktrynalnych w swoich kazaniach, a nabożeństwa miały się odbywać w krótszej formie bez Wyznania Wiary. Pozostałe obrzędy miały przebiegać zgodnie z porządkiem kościelnym, w odpowiednich strojach liturgicznych. Grycz-Śmiłowski zyskał także mandat do kontaktów z władzami okupacyjnymi na rzecz parafii.

Pierwsze nabożeństwo w okresie wojny odbyło się 17 września 1939 roku w kościele św. Marcina i poprowadził je Karol Grycz-Śmiłowski, którego kazanie przyciągnęło dużą liczbę wiernych.

Powstała szkoła, kierowana przez Alicję Obraczajównę, jednak szybko została zamknięta przez administrację okupacyjną 24 listopada 1939. Istniała także katechetka Paulina Niemczyk, żona dotychczasowego proboszcza, która pełniła religijną edukację.

W swoich kazaniach Grycz-Śmiłowski głosił patriotyczne przesłanie oraz niósł książę przywrócenia nadziei. Ostatnie nabożeństwo prowadzone przez niego miało miejsce 31 grudnia 1939 roku. Na skutek represji Gestapo przestał pełnić funkcję proboszcza zastępczego i opuścił miasto, kierując się w okolice Proszowic, gdzie zajął się pracą w fabryce tytoniowej.

Następnie księdzem w Krakowie został ks. Willibald Hartmann, który pełnił obowiązki proboszcza od stycznia do marca 1940 roku.

Kościół św. Marcina w czasie II wojny światowej stał się kościołem garnizonowym dla armii niemieckiej, prowadząc nabożeństwa wyłącznie w języku niemieckim dla wiernych z obywatelstwem Rzeszy. Duszpasterzem niemieckiego zboru został ks. superintendent Emil Oskar Ladenberger, przedwojenny pastor w Stryju, a z jego pomocą prowadzili także duszpasterstwo dla niemieckich ewangelików ks. Oskar Daum i wikariusz Siegfried Pisarski. Dzięki pełnej uprzejmości sup. Ladenbergera, na stanowisko proboszcza powołano ks. Emila Kowalę, który zastąpił Willibalda Hartmanna, który 31 marca 1940 roku zrezygnował, podpisał niemiecką listę narodowościową i wyjechał na studia do Lipska, kończąc w międzyczasie na stanowisku wikariusza w Radomiu, gdzie zginął na froncie wschodnim.

Polscy członkowie zboru zostali usunięci z kościoła, a nabożeństwa dla nich przeniesiono do kościoła rzymskokatolickiego św. Agnieszki, co było możliwe na zgodę kardynała Adama Stefana Sapiehy. W kościele św. Agnieszki, członkowie zboru przystosowali liturgię luterańską, a pierwsze ewangelickie nabożeństwo miało miejsce w Niedzielę Palmową, 23 marca 1942 roku. Administracja kościelna odbywała się w mieszkaniach prywatnych. Ta sytuacja trwała do stycznia 1945 roku, kiedy to 25 stycznia miało miejsce pierwsze powojenne nabożeństwo w kościele św. Marcina.

Zarządzenie okręgowe skutkowało zniszczeniem ksiąg parafialnych, biblioteki oraz epitafiów, w tym Mikołaja Reja oraz 30 polskich tablic nagrobnych, które zniknęły również w przestrzeni kościoła.

W 1944 roku, parafia w Sielcu przestała istnieć wskutek opuszczenia przez wiernych, którzy dobrze pamiętali niemiecką historię zamieszku, a następnie w wyniku zajęcia tego terenu przez Armię Czerwoną. Cmentarz parafialny opustoszał, a znane nagrobki sprzed lat zaginęły, nadając obszarowi stan ruiny.

W 1945 roku ks. Emil Kowala wyjechał do Cieszyna. Już w styczniu tego samego roku powrócił do pracy ks. proboszcz Wiktor Niemczyk, a po pięciu miesiącach został także powołany na Pełnomocnika Konsystorza na Dolny Śląsk. Po wojnie duszpasterski obowiązki w Kościele prowadził również Karol Grycz-Śmiłowski. Ksiądz Niemczyk, uzyskując jednocześnie tytuł profesora nadzwyczajnego Wydziału Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego, 6 listopada 1946 roku zrezygnował z dotychczasowych funkcji, by poświęcić się działalności naukowej. Na miejsce powołano ks. Karola Kubisza, a jego małżonka Janina zajmowała się prowadzeniem szkółki niedzielnej. W skład parafii wówczas wchodziły placówki religijne w Jarosławiu, Jaworznie, Nowym Sączu, Wieliczce oraz Zakopanem.

Okres Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i po 1989

W 1952 roku teren parafii wszedł w skład diecezji katowickiej. W tym samym roku ks. Kubisz uruchomił filiał w Tarnowie, gdzie zgromadziła się większość ewangelików pochodzących z terenu Śląska Cieszyńskiego. Dwa razy w miesiącu organizowane były nabożeństwa domowe oraz lekcje religii. W okresie PRL założono również filiał w Rabce-Zdroju, aby objąć opieką duszpasterską ewangelickie rodziny przeprowadzające się z powodów zdrowotnych. Nabożeństwa w Rabce miały miejsce co miesiąc, odbywając się w prywatnym domu.

Proboszcz Kubisz działał na rzecz ekumenizmu, współpracując z duchownymi innych wyznań, w tym biskupem Karolem Wojtyłą. W 1962 roku, na mocy decyzji Synodu, został wybrany przedstawicielem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w PRL w Polskiej Radzie Ekumenicznej. Spisał nie tylko wiele artykułów z dziedziny teologii, które zyskały publikację „Zwiastuna Ewangelickiego”, ale także współautorstwa opracowania „400 lat reformacji pod Wawelem”. Obdarzony był wpływami w ramach Kościelnych komisji, a jego aktywności w tolmui współpracy z Zakładami Opiekuńczymi w Miechowicach były również szczególne.

W 1969 roku, za wybitne zasługi, Fidel Kubisz został odznaczony złotym Krzyżem Zasługi, a w 1979 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 1977 roku ks. Roman Mikler podjął pracę duszpasterską, a w 1983 roku został wybrany na proboszcza, nawiązując kontakty z parafią ewangelicko-reformowaną w Roden w Holandii. Kontynuował również relacje ekumeniczne, która były kultywowane przez jego poprzednika.

W II połowie lat 80. XX wieku siedem tablic epitafijnych oraz trzy nagrobki pochodzące z cmentarza w Wielkanocy, zostały przekazane do lapidarium ewangelicko-reformowanego w Żychlinie. Do lapidarium w Żychlinie przeniesiono również krzyż cmentarny pozostały w Wielkanocy, a w jego miejsce powstał nowy katolicki.

Od 1982 roku parafia ewangelicka prowadziła bezpłatną aptekę oraz zajmowała się pośrednictwem w charytatywnej pomocy dla miejskich szpitali i domów opieki. Dwa lata później utworzono koło Diakonii, które angażowało się w odwiedziny osób chorych i samotnych. W 1991 roku Rada Parafialna powołała fundusz diakonijny dla osób potrzebujących wsparcia.

W 1993 roku nastąpiła renowacja cmentarza ewangelickiego w Łuczanowicach, a w 1998 roku parafia Nowy Sącz-Stadło uzyskała niezależność, wcześniej administrowana przez Kraków.

1 lipca 1998 roku do pracy duszpasterskiej w parafii dołączyła magister teologii Agnieszka Godfrejów, wspierając na tej drodze zadania księdza Miklera. W nowej służbie ks. Krystian Borkowski, rozpoczął urzędowanie 1 września 2002 roku, na mocy decyzji Konsystorza z 22 marca 2002 roku.

1 grudnia 2002 roku obchodzono 445-lecie parafii w Krakowie, w którym udział wzięli, m.in. Biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP ks. Janusz Jagucki, a wśród gości ekumenicznych znalazł się ks. Jan Hause, ks. Włodzimierz Nast oraz diakonise z Diakonatu Eben-Ezer pod przewodnictwem ks. Emila Gajdacza.

12 września 2005 roku, z powodu walki o zdrowie, ks. Mikler zrezygnował z urzędowania na stanowisku proboszcza parafii. W związku z tym, 29 stycznia 2006 roku nowym proboszczem został ks. Roman Pracki, a instalacja na tym stanowisku miała miejsce 19 marca 2006 roku. Oficjalne przekazanie parafii nowemu proboszczowi odbyło się 3 lipca 2006 roku.

1 lipca 2006 roku, wikariusz ks. Krystian Borkowski rozpoczął pracę w parafii w Giżycku, gdzie został wybrany na proboszcza 8 czerwca 2008 roku.

We wrześniu 2006 roku praktykę kandydacką w parafii rozpoczął Waldemar Wunsz, a 9 marca 2008 roku został wyświęcony na księdza. Wliturgicznym nabożeństwie, które odbyło się, wzięli udział również ks. Janusz Jagucki oraz hierarchowie Kościoła.

19 sierpnia 2007 roku miało miejsce nabożeństwo z okazji 450-lecia założenia parafii. Wskazując na proboszcza, prowadził je również Biskup Kościoła ks. Janusz Jagucki oraz biskup diecezji katowickiej ks. Tadeusz Szurman.

We wrześniu 2007 roku rozpoczęła praktykę wikariusz Karol Niedoba. Po ordynacji w 28 grudnia 2009 roku, objął funkcję wikariusza do 31 sierpnia 2011 roku. Następnie, z dniem 1 września 2012 roku, na wikariusza mianowano ks. Dawida Barona i sprawował tę rolę do końca czerwca 2019 roku.

W latach 2014-2017 parafia prowadziła swoje czasopismo „Ewangelicy w Krakowie”.

5 stycznia 2019 roku, ordynację na diakona sprawowała dk. Wiktoria Matloch.

W związku z urlopem ks. Prackiego, 1 listopada 2020 roku proboszcza-administratorem krakowskiej parafii został ks. bp. Marian Niemiec z parafii w Katowicach. 30 czerwca 2021 roku proboszcz Roman Pracki złożył rezygnację z pełnionego stanowiska. Na zgromadzeniu parafialnym, które miało miejsce 10 października 2021, dokonano wyboru nowego proboszcza, którym stał się ks. Łukasz Ostruszka. Uroczystość wprowadzenia do urzędowania miała miejsce 18 grudnia 2021 roku.

7 maja 2022 roku diakon Wiktoria Matloch została wyświęcona na księdza, a wieczorem rozpoczęła posługi wikariusza w parafii, pełniąc ją do 31 sierpnia 2022 roku. Od 1 września 2022 roku podjęła pracę w parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie.

1 września 2022 roku rozpoczął praktykę kandydacką Filip Lipiński.

W styczniu 2023 roku wprowadzono regularne dodatkowe nabożeństwa w języku angielskim, odbywające się w pierwszą niedzielę miesiąca.

Dnia 27 kwietnia 2024 roku w kościele Świętej Trójcy w Warszawie odbyła się ordynacja Filipa Lipińskiego na księdza, w uroczystości brały udział m.in. przedstawiciele krakowskiej Rady Parafialnej, a także chór parafialny z Krakowa.

Proboszczowie (lista niepełna)

• 1816–1828 – ks. Fryderyk Jakub Teichmann,
• 1829–1876 – ks. Karol Fryderyk Otremba,
• 1876–1906 – ks. Jerzy Gabryś,
• 1908–1922 – ks. Karol Michejda,
• 1925–1939, 1945 – ks. Wiktor Niemczyk,
• 1950–1981 – ks. Karol Bronisław Kubisz,
• 1983–2005 – ks. Roman Mikler,
• 2006–2021 – ks. dr Roman Pracki,
• 2021–obecnie – ks. Łukasz Ostruszka.

Współczesność

Nabożeństwa w kościele św. Marcina odbywają się regularnie w każdą niedzielę oraz w czasie świąt. W okresie adwentu oraz w czasie pasji, wierni mają możliwość uczestnictwa w dodatkowych nabożeństwach tygodniowych. Warto zaznaczyć, że prowadzone są transmisje internetowe tych nabożeństw, co umożliwia szerszemu kręgowi ludzi wzięcie w nich udziału.

Do parafii przynależy filiał w Wieliczce, w którym odbywają się regularne nabożeństwa, podobnie jak w Krakowie, każdy tydzień oraz w dniach świątecznych. Równocześnie z główną liturgią, odbywa się szkółka niedzielna dla dzieci, co jest ważnym elementem edukacji religijnej najmłodszych.

W ramach działalności edukacyjnej prowadzone są także lekcje religii w Międzyszkolnym Punkcie Katechetycznym, a także w Prywatnej Szkole Podstawowej im. Mikołaja Reja i w VII Prywatnym Liceum Ogólnokształcącym. Poza tym, w parafii organizowane są spotkania biblijne, młodzieżowe oraz studenckie, jak również krąg modlitewno-medytacyjny. Dla tych, którzy interesują się możliwością wstąpienia do Kościoła, organizowane są „Spotkania z Wiarą”. Od 19 września 2010 roku funkcjonuje również klub seniora, znany jako Krąg Srebrnej Generacji. W strukturach parafialnych działa również chór oraz chórek dziecięcy.

Dwuwyznaniowość parafii

Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP ma pełną wspólnotę kazalnicy i stołu Pańskiego z Kościołem Ewangelicko-Reformowanym w RP. Historia parafii sięga 1615 roku, kiedy to gromadzi ona wiernych z obu wspólnot: ewangelicko-augsburskiej oraz ewangelicko-reformowanej. Zgodnie z postanowieniami Porozumienia Luterańsko-Reformowanego z 2012 roku, w sytuacji braku lokalnych wspólnot, wierni Kościoła Ewangelicko-Reformowanego mogą stać się członkami parafii ewangelicko-augsburskiej, nie rezygnując ze swojego wyznania, mając jednocześnie takie same prawa, jak członkowie luterańskiego zboru, w tym czynne i bierne prawo wyborcze.

Na podstawie spisu powszechnego z 1910 roku, w Krakowie mieszkało 65 ewangelików reformowanych, a w 1937 liczba zborowników wyznania kalwińskiego wynosiła 35. Obecnie, w XXI wieku, społeczność reformowaną w parafii tworzy kilka rodzin. Członkowie grupy diasporalnej Kościoła Ewangelicko-Reformowanego regularnie uczestniczą w luterańskich nabożeństwach. Co kwartał odbywa się specjalne nabożeństwo prowadzone przez ks. biskupa Marka Izdebskiego z parafii reformowanej w Bełchatowie. Dodatkowo, opiekę duszpasterską nad lokalną wspólnotą reformowanych ewangelików sprawuje ks. biskup Semko Koroza, związany z parafią reformowaną w Łodzi.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Krakowie

---