Zygmunt II August, urodzony 1 sierpnia 1520 roku w Krakowie, a zmarły 7 lipca 1572 roku w Knyszynie, był istotną postacią w historii Polski i Litwy. Pełnił funkcję wielkiego księcia litewskiego od 1529 roku oraz króla Polski od 1530 roku, a do 1548 roku sprawował władzę jako koregent. Był ostatnim dziedzicznym wielkim księciem Litwy oraz synem Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, a także ostatnim męskim przedstawicielem słynnej dynastii Jagiellonów.
Warto podkreślić, że jego panowanie przyniosło istotne zmiany. To właśnie na jego inicjatywę powstała Unia Lubelska, która połączyła Koronę Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim. Ta istotna umowa zaowocowała utworzeniem wspólnego państwa, znanego jako Rzeczpospolita Obojga Narodów, co miało znaczący wpływ na przyszłość obu krajów i ich mieszkańców.
Tytuł
Zygmunt August był król Polski i wielki książę litewski, wyróżniający się wspaniałym dziedzictwem i wpływową pozycją w historii regionu. Był również panem i dziedzicem wielu ziem, w tym:
- krakowskiej,
- sandomierskiej,
- sieradzkiej,
- łęczyckiej,
- kujawskiej,
- kijowskiej,
- ruskiej,
- wołyńskiej,
- pruskiej,
- mazowieckiej,
- podlaskiej,
- chełmińskiej,
- elbląskiej,
- pomorskiej,
- żmudzkiej,
- inflanckiej,
- i wielu innych.
W kontekście swojej władzy i tytułów Zygmunt August z Bożej łaski potwierdził swoje znaczenie jako monarcha. Jego rządy miały istotny wpływ na bieg historii Polski oraz Litwy.
Panowanie
Małżeństwa Zygmunta II Augusta
Zygmunt II August, król Polski, urodził się 1 sierpnia 1520 roku w Krakowie. Był on pierwszym i, jak się okazało, jedynym żyjącym synem Zygmunta I Starego oraz Bony Sforzy, księżnej Bari. W 1529 roku zajął stanowisko wielkiego księcia Litwy, a 20 lutego 1530 roku, arcybiskup gnieźnieński Jan Łaski koronował go w katedrze wawelskiej na króla Polski podczas królowania, które miało miejsce za życia jego ojca.
Tragedia rodzinnych politycznych intryg miała miejsce w 1526 roku, gdy Ludwik II Jagiellończyk zginął w bitwie pod Mohaczem. Ten incydent dał Zygmuntowi II szansę na objęcie tronu, którą postanowił wykorzystać Ferdynand Habsburg, koronując się na króla Czech i Węgier.
W odpowiedzi na zawirowania polityczne, Habsburgowie podjęli decyzję o zaaranżowaniu małżeństwa Zygmunta z Elżbietą Habsburżanką. Ten związek miał na celu wzmocnienie relacji między dwiema potężnymi dynastiami. Poznali się, gdy Elżbieta miała cztery lata, a jej narzeczony dziesięć. W 1543 roku doszło do ich ślubu. Uroczystość, z licznie zgromadzonym dworem, miała wielką oprawę. Po przywitaniu przez Zygmunta w Krakowie, w katedrze wawelskiej 6 maja odbyła się ceremonia zaślubin, jednakże ich pożycie było dalekie od ideału z powodu zdrowotnych problemów młodej królowej.
Po śmierci Elżbiety w 1545 roku król ożenił się w 1547 roku potajemnie z Barbarą Radziwiłłówną. To małżeństwo, zawarte z miłości, było źródłem kontrowersji, ponieważ nie było akceptowane przez rodzinę królewską. Mimo negatywnej reakcji magnaterii, Barbara została koronowana 7 grudnia 1550 roku na królową Polski, a po roku zmarła, znajdowała się w katedrze wileńskiej.
Trzecim małżeństwem Zygmunta była Katarzyna Habsburżanka. Słynna z wielkich nadziei na dziedzica, związek ten również nie przyniósł potomstwa. Zygmunt II August zmarł w wieku 52 lat, co zamknęło erę jagiellońską w polskiej monarchii.
Obraz | Imię | Data urodzenia | Data śmierci | Data zawarcia małżeństwa |
---|---|---|---|---|
_ | Elżbieta Habsburżanka | 1526 | 1545 | 1543 |
_ | Barbara Radziwiłłówna | 1520/1523 | 1551 | 1547 |
_ | Katarzyna Habsburżanka | 1533 | 1572 | 1553 |
Polityka
W historii rządów Zygmunta II Augusta niewątpliwie trzeba zaznaczyć jego polityczne zmagania. W 1557 roku przeprowadził akcję zbrojną, znaną jako wyprawa poswolską, co okazało się kluczowe dla potwierdzenia lojalności inflanckiego zakonu krzyżackiego wobec Królestwa Polskiego. Sukces tej misji zaowocował podpisaniem traktatu pozwolskiego 14 września tego samego roku.
W 1561 roku Inflanty zostały przyłączone do Polski jako lenno. Ostatecznie miało to ogromny wpływ na przyszłe relacje z Carstwem Rosyjskim. Różnorodne problemy, w tym konflikty, skłoniły Zygmunta do wprowadzenia reform, które obejmowały zmiany w podatkach oraz powołanie stałych jednostek wojskowych, w tym egzekucji dóbr, które wspierały skarbiec państwowy.
Ważnym krokiem w polityce zagranicznej było wydanie za Jana Wazę swojej siostry Katarzyny. Ostatecznie, 13 marca 1564 roku, Zygmunt odstąpił swoje prawa do Wielkiego Księstwa Litewskiego Koronie Królestwa Polskiego. W konfrontacji z Gdańskiem zorganizował Komisję Morską oraz rozpoczął budowę królewskiego okrętu „Smok”. Zygmunt zajmował się również zagadnieniami religijnymi, będąc w pewnym sensie pomiędzy dwoma obozami. Uczestniczył w debatach o polski Kościół narodowy, jednak w 1564 roku całkowicie zrezygnował z tej koncepcji.
Korona i Litwa
Jednakże, kiedy szlachta odmówiła podwyższenia podatków, Zygmunt II August napotkał trudności w realizacji swoich ambitnych reform, w tym zwiększenia wojska. Mimo to, unifikacja podzielonych ziem wyszła mu na dobre. Kluczowym momentem tej unifikacji były wydarzenia z 1 lipca 1569 roku w Lublinie, które doprowadziły do stworzenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Ten nowy podział polityczny miał spore konsekwencje, przyczyniając się do szeregu reform społecznych oraz coraz większej kulturowej integracji z Litwą.
W lipcu 1570 roku zwołano kongres pokojowy w Szczecinie, co ostatecznie zakończyło I wojnę północną. Rzeczpospolita utrzymała Księstwo Kurlandii i Semigalii oraz część Inflant. Panowanie Zygmunta II Augusta to czas literackiego i artystycznego renesansu w Polsce, a jego imię utworzyło nazwę dla miasta Augustów.
Uroczystości żałobne i pogrzebowe
Pogrzeb Zygmunta II Augusta był wydarzeniem o ogromnym znaczeniu. Rozpoczął się od mszy żałobnej w Tykocinie. Kondukt pogrzebowy przemaszerował w kierunku Krakowa, prowadząc ciało monarchy w asyście dziesiątek żałobników, w tym obuwników, ubogich oraz dostojników.
Ceremonia w Krakowie odbywała się delikatnie i z wielką powagą, z udziałem przedstawicieli różnych stanów społecznych. W Bramie Floriańskiej czekali posłowie, biskupi i delegacje cechów, przydzielając królowi ostatnią hołd.
Uroczystości miały swoją kulminację w dniu pogrzebu, który odbył się na Wawelu. Obchody obejmowały wszystkie istotne świątynie, w których czczono pamięć zmarłego monarchi. Moment oddania czci Zygmuntowi II Augustowi odbył się w majestatycznej atmosferze, z akcentacją królewskiej władzy, jaką miały królewskie insygnia i tradycyjne obrzędy.
Mecenat
Podczas swojego panowania Zygmunt II August zainicjował wiele działań modernizacyjnych. W latach 1544-1547 dokonano modernizacji Starego Zamku w Kamieńcu Podolskim, a także w Wilnie, gdzie powstało renesansowe skrzydło znane jako Pałac Nowy. Renesansowa przebudowa dotknęła również zamek w Niepołomicach, który zmieniono w latach 1551-1568.
Na koniec swojego panowania zapoczątkował budowę Mostu Zygmunta Augusta w Warszawie, jednak projekt ten ukończono dopiero po jego śmierci.
Upamiętnienie
W Polsce istnieje wiele pomników upamiętniających Zygmunta Augusta, które mają na celu oddanie hołdu jednemu z najważniejszych królów w historii kraju. Przykładem jest monument znajdujący się w Parku Strzeleckim w Krakowie, przy ulicy Lubicz, który został wzniesiony z fundacji Bractwa Kurkowego w 1883 roku. Projekt pomnika opracował Walery Gadomski, a jego realizacją zajął się jego uczeń, Michał Korpal. Monument, który posiada naturalnej wielkości posąg króla, wsparty jest na ośmiobocznej kolumnie zdobionej herbem.
Na cokole widnieje inskrypcja: „Zygmunt August Król Polski W. Książę Litewski”, a u nasady postumentu umieszczone są daty: 1565 oraz 1883.
Kolejny pomnik Zygmunta Augusta usytuowany jest w Knyszynie, na Rynku. Odsłonięty w 1997 roku, z okazji 425. rocznicy śmierci króla, został wzniesiony z inicjatywy ks. Alfreda Ignatowicza – proboszcza i dziekana knyszyńskiego. Autor projektu, Jarosław Perszko, stworzył monument w formie postaci króla oraz zegara słonecznego, gdzie znajdują się tablice pamiątkowe upamiętniające m.in. podpisanie przez króla w 1567 roku ustawy leśnej.
Na Rynku Zygmunta Augusta, w centrum Augustowa, znajduje się kolumna ku jego czci, która powstała z okazji 450-lecia nadania praw miejskich w 2007 roku. Tego rodzaju kolumna jest drugą królewską kolumną w Polsce, po warszawskiej.
Inny interesujący element związany z Zygmuntem Augustem to Most Zygmunta Augusta, który był drewnianą konstrukcją znajdującą się w Warszawie i istniał w latach 1573–1603.
Posąg Zygmunta Augusta, umieszczony w koronie i złotej zbroi, powstał w 1561 roku i znajduje się na szczycie wieży ratusza Głównego Miasta w Gdańsku. Stworzony przez niderlandzkiego artystę Dirka Danielsa, przetrwał liczne rekonstrukcje i istnieje do dzisiaj.
Nie sposób pominąć również Jeziora Zygmunta Augusta, sztucznego zbiornika wodnego, który usytuowany jest na skraju Puszczy Knyszyńskiej, obok wsi Czechowizna, około 4 km na północ od Knyszyna. Zbiornik został wybudowany za panowania króla poprzez spiętrzenie rzeki Nereśl.
Genealogia
Genealogia Zygmunta II Augusta jest bogata oraz złożona, odzwierciedlająca skomplikowane relacje dynastyczne w Europie XVI wieku. Jego przodkowie i potomkowie mają wpływ na historię Polski i jej sąsiadów, a także na kształtowanie się dynastii jagiellońskiej.
Kazimierz IV Jagiellończyk data urodzenia: 30 XI 1427 data śmierci: 7 VI 1492 | _ | Elżbieta Rakuszanka data urodzenia: 1436 data śmierci: 30 VIII 1505 | _ | Gian Galleazzo Sforza data urodzenia: 20 VI 1469 data śmierci: 21 X 1494 | _ | Izabela Aragońska data urodzenia: 2 X 1470 data śmierci: 1 II 1524 | |||||||
_ | _ | _ | _ | _ | |||||||||
_ | _ | _ | |||||||||||
_ | Zygmunt I Stary data urodzenia: 1 I 1467 data śmierci: 1 IV 1548 | _ | Bona Sforza data urodzenia: 2 II 1494 data śmierci: 19 XI 1557 | _ | |||||||||
_ | _ | _ | |||||||||||
_ | _ | ||||||||||||
_ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
W tabeli poniżej przedstawione są powiązania rodzinne, które ilustrują tę złożoność genealogiczną. Zygmunt II August, wybitna postać w historii, był synem Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, co zaznacza jego silne powiązania z włoskimi rodami. Należy zwrócić uwagę na istotne daty w jego życiu, które pokazują, jak te powiązania wpływały na politykę w regionie.
1 Elżbieta Habsburżanka data urodzenia: 9 VII 1526 data śmierci: 15 VI 1545 małżeństwo: 6 V 1543 | 2 Barbara Radziwiłłówna data urodzenia: 6 XII 1520 data śmierci: 8 V 1551 małżeństwo: 28 VII/6 VIII 1547 | Zygmunt II August data urodzenia: 1 VIII 1520 data śmierci: 7 VII 1572 | 3 Katarzyna Habsburżanka data urodzenia: 15 IX 1533 data śmierci: 28 II 1572 małżeństwo: po 30 VII w 1553 | 4 Barbara Gizanka data urodzenia: ok. 1550 data śmierci: po 1589 małżeństwo: przed 1571 (konkubinat) | |||||
_ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
_ | 4 | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
Barbara Woroniecka data urodzenia: 8 IX 1571 data śmierci: po 5 VI 1615 | _ | _ | _ | _ |
W drugiej tabeli zamieszczono informacje dotyczące bliskich związków małżeńskich, które Zygmunt II August nawiązał. Jego małżeństwa miały kluczowe znaczenie dla utrzymania sojuszy politycznych oraz stabilności w regionie. Wyjątkowo ważne są daty narodzin oraz śmierci jego żon, które pokrywają się z dynamicznie zmieniającą się sytuacją polityczną tamtych czasów.
Pozostali ludzie w kategorii "Szlachta i monarchia":
Henryk Wodzicki | Jan II Kazimierz Waza | Stanisław Bonifacy Wierzbowski | Józef Lanckoroński | Adam Branicki | Jerzy Ignacy Lubomirski | Stanisław Adam Badeni | Jadwiga z Sanguszków Sapieżyna | Anna Branicka | Kajetan Onufry Sierakowski | Aleksander Jagiellończyk | Anna Maria Wazówna (polska królewna) | Józef Mikołaj Radziwiłł | Teofil Wojciech Załuski | Michał Hieronim Radziwiłł | Stanisław Lubomirski (marszałek wielki koronny) | Teresa Kunegunda Sobieska | Władysław I Święty | Katarzyna Jagiellonka | Anna KazimierzównaOceń: Zygmunt II August