Karol Bunsch

---

Życiorys

Karol Bunsch urodził się w Krakowie, w artystycznej rodzinie. Jego ojciec, Alojzy Bunsch, był uznanym rzeźbiarzem oraz profesorem Państwowej Szkoły Przemysłowej, a matka, Maria Aleksandra z d. Sadłowska, pochodziła z rodziny znanych lwowskich architektów. Wpływ na kształtowanie się osobowości przyszłego pisarza miały pasje historyczne i archeologiczne ojca, jak również bliska więź z wybitnym archiwistą i historykiem, Adamem Chmielem, który był zagorzałym miłośnikiem historii. Karol uczęszczał do I Liceum Ogólnokształcącego im. B. Nowodworskiego w Krakowie.

W wieku zaledwie 17 lat, w 1915 roku, zaciągnął się do Legionów Polskich, ukrywając przed komisją rekrutacyjną swój młody wiek. Jako żołnierz 4 pułku piechoty III Brygady Legionów walczył pod Jastkowem. Z powodu zgonu ojca oraz własnych problemów zdrowotnych zmuszony był opuścić wojsko. Niedługo później, podczas I wojny światowej, wstąpił do armii austriackiej, gdzie w 1916 roku ukończył szkołę oficerską, po czym trafił na front, gdzie odniósł rany w walkach w Karpatach. Za swoje zasługi wojenne został odznaczony austriackimi Medalami za Waleczność (srebrnym i brązowym) oraz Krzyżem Wojskowym Karola.

Po zakończeniu wojny i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1918 roku powrócił do 4 pułku piechoty Legionów Wojska Polskiego. Wzięł czynny udział w wojnie polsko-ukraińskiej oraz polsko-bolszewickiej, doznając kolejnych rannych. Swoją służbę w armii zakończył w stopniu porucznika, a także został odznaczony Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości.

Pomimo trudnych czasów dotychczasowych, Bunsch kontynuował swoją edukację. Po zdaniu matury w 1916 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w 1920 roku. Dodatkowo, podjął także naukę filozofii oraz rolnictwa, jednak nie zdołał zrealizować tych kierunków. W 1922 roku uzyskał stopień doktora praw. Po zakończeniu studiów rozpoczął pracę w 1921 roku jako aplikant i został sędzią w Oświęcimiu w latach 1924–1926. Pracował również w kancelarii notarialnej w Skalbmierzu w latach 1926–1927. Po ślubie z Zofią Redych, również córką prawnika, wrócił do Krakowa, gdzie założył własną kancelarię adwokacką w 1928 roku. W 1932 roku powierzono mu odpowiedzialność prawnika miejskiego (syndyka) Krakowa, na tym stanowisku pozostał do wybuchu II wojny światowej, a następnie wznowił pełnienie tej funkcji w latach 1945–1950.

Bunsch był również osobą o wielu zainteresowaniach. Uprawiał sport, szczególnie gimnastykę, i odnosił sukcesy w zawodach strzeleckich organizowanych przez Bractwo Kurkowe, KS Wawel oraz TG „Sokół”. Od 1934 roku pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Krakowie. Jego pasje obejmowały również turystykę, narciarstwo, wędkarstwo oraz myślistwo, w którym był bardzo aktywny w krakowskim Towarzystwie Łowieckim. Interesował się także numizmatyką i kolekcjonowaniem białej broni.

W 1938 roku po raz pierwszy otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, a w 1939 roku został zmobilizowany i brał udział w kampanii wrześniowej. W czasie okupacji niemieckiej pozostawał radcą prawnym w krakowskim magistracie oraz został członkiem ZWZ, a następnie AK. W latach 1950–1952 zrezygnował z działalności w kancelarii adwokackiej, koncentrując się na pisarstwie. Mimo, iż nie angażował się w aktywność polityczną, jego nazwisko znalazło się wśród wielu krakowskich literatów pod rezolucją ZLP dotyczącą kontrowersyjnego procesu krakowskiego w 1953 roku.

Za swoje osiągnięcia literackie został uhonorowany Nagrodą Miasta Krakowa w 1971 roku oraz Nagrodą I stopnia Ministra Kultury i Sztuki w dziedzinie literatury w 1973 roku. W 1956 roku ponownie otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, a w 1974 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Dodatkowo, wyróżniono go Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego.

Karol Bunsch zmarł 24 listopada 1987 roku w Krakowie. Jego miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Salwatorskim, gdzie został pochowany 30 listopada 1987 roku. W 2002 roku Rada Miasta postanowiła upamiętnić jego życie i twórczość, nadając jedną z ulic w Krakowie jego imię.

Działalność literacka

„Na przełomie lat 1941–1942 zaczęły powstawać pierwsze szkice powieści, która miała ukazać początki formowania się polskiej państwowości. Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej zadebiutował powieścią Dzikowy skarb (1945). Następnie ukazały się kolejne książki dotyczące kluczowych wydarzeń związanych z początkami państwa polskiego, takie jak Ojciec i syn (1946), Imiennik – Śladem pradziada (1949) oraz Imiennik – Miecz i pastorał (1949). W ten sposób rozpoczął pracę nad cyklem Powieści piastowskich, który rozwijał aż do 1984 roku.

Autor kontynuował tradycję polskiej powieści historycznej, sięgając do inspiracji od J. I. Kraszewskiego, jednak w przeciwieństwie do niego, posługiwał się prostym i przystępnym językiem. Jego powieści cechowały dynamiczna akcja oraz wyraziste, charakterystyczne postaci, co zbliżało jego pisarstwo do współczesnej angielskiej literatury historyczno-przygodowej. Twórca stwierdzał, iż jego celem jest przyswojenie czytelnikom w przystępny sposób wiedzy o dziejach ojczystych: „W przedstawieniu faktów i osób historycznych przyjąłem jako zasadę zgodność z wynikami nauki historii, oczywiście tam, gdzie zgodność taka istnieje”.

Na podstawie rzetelnych, acz reprezentujących ówczesne interpretowanie historii, jego Powieści piastowskie szybko zdobyły sympatię czytelników dzięki atrakcyjnej fabule oraz skrótowej narracji. W sumie nakład jego książek wyniósł około 5 milionów egzemplarzy za życia autora. W dziełach tych, w zbeletryzowanej formie, odtworzył wydarzenia historyczne, podkreślając rolę silnych osobowości w biegach dziejów oraz politycznych konfliktach.

W kolejnych latach ukazały się tytuły takie jak Zdobycie Kołobrzegu (1952), Wawelskie wzgórze (1953) oraz Psie Pole (1953). W tych utworach szczególnie wyraźnie uwidoczniły się zmagania z niemieckim najeźdźcą; w powieści Psie pole znajduje się ekspresyjny opis obrony Głogowa. Tytuły te umocniły wcześniejszą popularność dzieł i miały równie wysokie nakłady.

W latach 1955–1967 powstała trylogia o Aleksandrze Wielkim: Olimpias (1955), Parmenion (1967) oraz Aleksander (1967). Powieści te wyróżniały się niemal filmową konstrukcją narracyjną, osadzoną w tłem pasjonujących namiętności między głównymi postaciami; mimo dużego zainteresowania, nie osiągnęły jednak popularności cyklu piastowskiego. Wychodząc naprzeciw nowym tematyką, autor w swoich książkach prezentował historię jako dzieło wybitnych osobowości, z większym akcentem na wydarzenia starożytne i odkrycia archeologiczne, co zaowocowało także reportażami z podróży do Egiptu zatytułowanymi Wyprawa pod Psametychem, publikowanymi w tygodniku „Dookoła Świata” w 1957 roku.

W dalszych częściach cyklu piastowskiego rozszerzył panoramę rządów Piastów do czasów Władysława Łokietka, tworząc tytuły takie jak Wywołańcy (1958), Rok tysięczny (1961, wydane razem z opowiadaniem Obrona Niemczy), Przełom (1964), Powrotna droga (1971), Przekleństwo (1973), Bracia (1976) oraz Bezkrólewie (1979). Ostatnią częścią tego cyklu była powieść Odnowiciel, napisana w 1984 roku, dopełniająca chronologię tomów wydanych jeszcze w latach 40.

Poza wspomnianym cyklem wydano także takie pozycje jak O Zawiszy Czarnym opowieść (1958) oraz Warna 1444 (1971), osadzone w czasach Jagiellonów. W 1971 roku pojawił się tomik Myśli, zawierający zbiór aforyzmów. Autor także zajmował się przekładami z literatury niemieckiej i angielskiej, przetłumaczył m.in. Stulecie detektywów (1971, współautorstwo z W. Kragen) oraz Stulecie chirurgów (1977) J. Thorwalda, Moje życie I. Duncan (1974) oraz Trzecią Rzeszę w krzyżowym ogniu pytań R.W.M. Kempnera (1975).

W 1986 roku ukazały się kolekcja Nowele zebrane, która oprócz wątków historycznych zawierała opowiadania, podzielone na trzy grupy tematyczne dotyczące życia autora: wojska i wojny, sądu oraz myślistwa. Pod koniec swojego życia autor zajął się także pisaniem wspomnień, które obejmowały okres do hitlerowskiej okupacji, choć nigdy nie zostały one opublikowane.

Po pewnym okresie wyraźnego spadku zainteresowania jego twórczością w latach 90. XX wieku, od roku 2000 zaczęły się pojawiać nowe edycje zawierające Powieści piastowskie oraz trylogię antyczną, a później także serie audiobooków.

Twórczość

Twórczość Karola Bunscha to obszerny temat, który odzwierciedla jego pasję do łączenia historycznych wydarzeń z fikcją literacką. Autor ten wykreował wiele fascynujących narracji, które odkrywają bogatą historię Polski, dokumentując kluczowe momenty w jej dziejach.

Cykl Powieści piastowskie

Seria powieści piastowskich to dzieła, w których autor zręcznie łączy fikcję z historycznymi postaciami oraz pomnikowymi wydarzeniami tworząc ich niezwykle wciągającą fabułę. Oto niektóre z ważniejszych tytułów:

• Dzikowy skarb (1945; opowieść osadzona na początku rządów Mieszka I),
• Ojciec i syn (1946; ukazująca złożony konflikt między Bolesławem a jego ojcem, Mieszkiem I),
• Rok tysięczny (1961; narracja o Chrobrym, jego konfliktach oraz życiu św. Wojciecha, wzbogacona opowiadaniem Obrona Niemczy),
• Bracia (1976; przedstawiająca rządy Mieszka II Lamberta z wątkami zdrady),
• Bezkrólewie (1979; historia rządów Bolesława, znanego jako Zapomniany),
• Odnowiciel (1984; powieść o Kazimierzu I Odnowicielu, który stara się przywrócić kraj do życia),
• Imiennik – Śladem pradziada (1949; akcja toczy się po śmierci Kazimierza),
• Imiennik – Miecz i pastorał (1949; kontynuacja, w której zaostrza się konflikt między Bolesławem a biskupem Stanisławem),
• Przekleństwo (1973; opowieść o powrocie Mieszka Bolesławowica z wygnania),
• Zdobycie Kołobrzegu (1952; pierwsze lata panowania Bolesława Krzywoustego),
• Psie Pole (1953; kontynuacja, koncentrująca się na wojnie z cesarzem Henrykiem V),
• Powrotna droga (1971; przedstawiająca czasy Bolesława V Wstydliwego),
• Wawelskie wzgórze (1953; historia Władysława Łokietka w kontekście historycznych zawirowań),
• Wywołańcy (1958; kontynuacja o panowaniu Łokietka),
• Przełom (1964; końcowe lata rządów Władysława Łokietka do bitwy pod Płowcami).

Powieści o czasach Jagiellonów

• O Zawiszy Czarnym opowieść (1958),
• Warna 1444 (1971).

Trylogia antyczna o Aleksandrze Wielkim

• Olimpias (1955),
• Parmenion (1967),
• Aleksander (1967).

Nowele

• Dwa opowiadania (1955; Obrona Niemczy oraz Bitwa pod Warną),
• Wilczy los, Cmentarz, Są i tacy, Przygody sędziego (1958; zbiór opowiadań),
• Nowele zebrane (1986).

Opowiadania dla dzieci i młodzieży

• Żałosne przygody rycerza de Kalw (1957; historie zainspirowane przez książkę Psie Pole).

Zbiór aforyzmów

• Myśli (1971).

Przekłady

• Albert Schreiner, Polityka zagraniczna Niemiec: 1871–1945. Cz. 1, 1871-1918 (1956; we współpracy z K. Rapaczyńskim),
• Richard Aldington, Śmierć bohatera (1958),
• Jürgen Thorwald, Stulecie detektywów (1971; z W. Kragenem),
• Isadora Duncan, Moje życie (1974),
• Robert M.W. Kempner, Trzecia Rzesza w krzyżowym ogniu pytań (1975),
• Jürgen Thorwald, Stulecie chirurgów (1977).

---

Oceń: Karol Bunsch

---