Jerzy Stempowski

Kultura i sztuka

Jerzy Czesław Stempowski, znany również pod pseudonimem Paweł Hostowiec, to postać o bogatym dorobku intelektualnym. Urodził się 10 grudnia 1893 roku w Krakowie, a zmarł 4 października 1969 roku w Bernie.

Był on nie tylko polskim eseistą, ale także krytykiem literackim, którego prace wpłynęły na rozwój literatury w Polsce. Jego działalność nie ograniczała się jedynie do pisania, gdyż Stempowski był również aktywnym członkiem wolnomularstwa, co dodatkowo wzbogaciło jego światopogląd oraz twórczość.

Życiorys

Jerzy Stempowski urodził się jako syn Stanisława Stempowskiego, który w latach 20. XX wieku pełnił rolę Wielkiego Mistrza Wielkiej Loży Narodowej Rytu Szkockiego. Jego korzenie sięgają zamożnej rodziny ziemiańskiej, która osiedliła się w okolicach 1750 roku na Ukrainie, a konkretnie w majątku Szebutyńce, usytuowanym nad Dniestrem.

Wczesne lata życia Jerzy spędził w majątku rodzinnym Szebutyńce (inaczej zwanym Szebutyniec) na Podolu, a od 1897 roku mieszkał w Warszawie, gdzie uczęszczał do szkoły Zgromadzenia Kupców. W roku 1906 powrócił na Podole, zamieszkując w majątku Winikowiec, gdzie kontynuował naukę indywidualnie. W roku szkolnym 1907/08 Jerzy uczęszczał do prywatnego gimnazjum imienia generała Chrzanowskiego w Warszawie, jednak po konflikcie z katechetą przestał uczęszczać do szkoły i ponownie wyjechał na Podole. W 1911 roku zdał eksternistycznie maturę w Niemirowie.

Studiował w wielu miastach, takich jak Kraków, Monachium, Genewa, Zurych oraz Berno. W 1919 roku rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie miał okazję podróżować do Niemiec, Francji oraz Szwajcarii. W Bernie pracował w polskim przedstawicielstwie dyplomatycznym. W 1920 roku brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.

W latach 1921–1925 Jerzy Stempowski był korespondentem zagranicznym Polskiej Agencji Telegraficznej. W okresie międzywojennym pełnił różnorodne funkcje, w tym był szefem gabinetu w Prezydium Rady Ministrów pod przewodnictwem premiera Bartla (maj 1926) oraz wykładowcą w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej.

Po wybuchu II wojny światowej, 18 września 1939 roku, Jerzy przekroczył granicę węgierską, a wiosną 1940 roku dotarł do Berna. Od 1941 roku osiedlił się w Muri, gdzie przebywał na emigracji. W 1946 roku nawiązał współpracę z paryską „Kulturą” i w latach 1954–1969 regularnie publikował w niej swoją kolumnę pod tytułem Pamiętnik niespiesznego przechodnia, gdzie zamieszczał felietony oraz eseje. W tym czasie korespondował m.in. z Marią Dąbrowską.

Jego spoczynek znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 107–I–29/30). Urnę z jego prochami sprowadzono ze Szwajcarii w 1994 roku.

Twórczość

Jerzy Stempowski był znaczącą postacią w literaturze polskiej, a jego twórczość obejmuje wiele różnorodnych dzieł, które miały wpływ na rozwój kultury. Oto kluczowe publikacje, które wychodzą spod jego pióra:

  • Pielgrzym (Warszawa, 1924),
  • Pan Jowialski i jego spadkobiercy (1931),
  • Chimera jako zwierzę pociągowe (1933),
  • Nowe marzenia samotnego wędrowca (1935),
  • Pełnomocnictwa recenzenta (1938),
  • Europa w 1938–1939 (1939),
  • Dziennik podróży do Austrii i Niemiec (listopad-grudzień 1945) (Rzym, 1946),
  • Ziemia berneńska (La Terre bernoise, Genewa, 1954, wydanie polskie 1990, wznowienie 2012),
  • Eseje dla Kassandry (Paryż, 1961),
  • Od Berdyczowa do Rzymu (Paryż, 1971),
  • Listy z ziemi berneńskiej (Londyn, 1974),
  • Eseje (1984),
  • Szkice literackie (1988),
  • Listy do Jerzego Giedroycia (1991),
  • Zapiski dla zjawy (oryginał francuski: Notes pour une ombre suivi de Notes d’un voyage dans le Dauphiné) (2004),
  • W dolinie Dniestru. Pisma o Ukrainie (2014, oprac. Andrzej Stanisław Kowalczyk).

Te dzieła odzwierciedlają różnorodność tematów oraz stylów, które Stempowski wykorzystywał na przestrzeni swojej kariery, ukazując zarówno osobiste jak i społeczne konteksty swoich czasów.

Przypisy

  1. Culture.pl: Jerzy Stempowski - Życie i twórczość. [dostęp 15.10.2023 r.]
  2. Sylwia Majewska. Jerzy Stempowski. Szkic do portretu. „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej”. 90-91, 2003 r.
  3. „Kultura” 1994 nr 11/566, 1994 r.
  4. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984 r.
  5. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, Nr 7 z 12.12.1959 r.

Oceń: Jerzy Stempowski

★★★★★
Średnia ocena:4.87 Liczba ocen:18