Marian Sobański

---

Życiorys

Marian Sobański był synem Jana hrabiego Sobańskiego oraz Aleksandry ze Szczurowskich. W jego życiu przewinęły się dwie ważne kobiety – najpierw był mężem utalentowanej śpiewaczki operowej, Karoliny Wolskiej, a później Henryki Błażejewskiej. W 1909 roku zdobył świadectwo dojrzałości w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, a następnie przez sześć semestrów studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednak jego edukacja na tym kierunku została przerwana w roku akademickim 1910/11, kiedy to odbył służbę wojskową.

Oprócz kształcenia się w dziedzinie prawa, rozwijał swoje umiejętności wokalne w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie, gdzie miał zaszczyt uczyć się śpiewu operowego pod okiem Aleksandra Bandrowskiego oraz Adama Ludwiga. Wybuch I wojny światowej pokrzyżował jego plany artystyczne, ponieważ zmuszony był do służby wojskowej, w trakcie której osiągnął stopień porucznika w artylerii armii austriackiej, walcząc na frontach rosyjskim i włoskim. W 1917 roku, przebywając w Sarajewie, zmagał się z poważną chorobą płuc, która osłabiła jego głos, co skutkowało rezygnacją z kariery wokalnej.

Po zakończeniu działań wojennych Sobański wrócił do kraju i zgłosił się do artylerii Wojska Polskiego, pełniąc służbę jako kapitan od listopada 1918 do maja 1921 roku. Po opuszczeniu wojska, w latach 1921-1922 podjął pracę jako śpiewak w Teatrze Wielkim w Poznaniu. W następnych latach występował na licznych koncertach, często współpracując z pierwszą żoną, a także gościnnie w teatrach operowych i operetkowych w Krakowie, Katowicach i Sosnowcu.

Okres katowicki

Pod koniec 1926 roku Sobański osiedlił się w Katowicach, gdzie zajął się organizowaniem prorządowego dziennika „Polska Zachodnia”. Krótko pełnił również rolę sprawozdawcy muzycznego i teatralnego. Od 1 września 1927 roku aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku, zarządzał polskim Teatrem Śląskim, który przejął od Niemców. Wspierał polski teatr, organizując wyjazdy zespołu na niemiecką część Górnego Śląska oraz do Opolszczyzny, gdzie wystawiano polskie sztuki dla tamtejszej mniejszości narodowej. Nieszczęśliwy incydent miał miejsce 30 kwietnia 1939 roku, gdy został zaatakowany przez bojówki hitlerowskie pod Strzelcami Opolskimi. Sobański był gorliwym propagatorem polskiego dramatu, skupiając się na dziełach takich autorów jak Mickiewicz, Słowacki, Wyspiański, Krasiński czy Fredro. Dbał o wysoką jakość przedstawień teatralnych, co przyczyniło się do rozwoju kultury polskiej w regionie.

Wraz z zespołem Teatru Śląskiego opuścił Katowice 1 września 1939 roku i nie mógł już tam wrócić, gdyż jego nazwisko figurowało na liście osób przeznaczonych do eksterminacji w ramach Akcji A-B. W obliczu okupacji osiedlił się w Rabce, gdzie opiekował się swoją chorą żoną. Aby chronić swoje życie, przybrał pseudonim „Adam Junosza”. Po wojnie wrócił do Katowic w połowie lutego 1946 roku, gdzie uzyskał pracę w Referacie Teatralnym Urzędu Wojewódzkiego, a także został wicedyrektorem Teatru Śląskiego. Dodatkowo pełnił rolę wykładowcy techniki wokalnej oraz zastępy kierownika Studia Dramatycznego w teatrze. Niestety, w marcu 1951 roku został zwolniony z teatru z powodów politycznych.

Rabka: 1951–1980

W 1951 roku, z dala od bogatego życia artystycznego Śląska, Sobański podjął zatrudnienie w lalkowym Teatrze „Rabcio Zdrowotek”. W 1972 roku zaproszono go na obchody 50-lecia Teatru Śląskiego w Katowicach, gdzie otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany mu formalnie w 1939 roku, jednak nigdy niezatwierdzony oficjalnie. Marian Sobański zmarł w Rabce w roku 1980, pozostawiając po sobie niezatarty ślad w polskim teatrze.

Upamiętnienie

Choć stanął na czele Teatru Śląskiego już w 1927 roku, to jednak szczególnie jego wkład w ukształtowanie polskiej sceny teatralnej do 1932 roku, zarówno w teatrze dramatycznym, jak i operowym, był niezastąpiony. Warto dodać, że przy wejściu do gmachu Teatru Śląskiego znajduje się tablica pamiątkowa, poświęcona pamięci Sobańskiego, która przypomina o jego znaczącej roli w kulturze na Górnym Śląsku.

Ordery i odznaczenia

Marian Sobański jest postacią wyróżniającą się w historii odznaczeń i nagród w Polsce. Posiada liczne odznaczenia, które są świadectwem jego zasług i osiągnięć.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1939 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 11 listopada 1936 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, nagrodzony 9 listopada 1931 roku,
• Srebrny Wawrzyn Akademicki, przyznany 4 listopada 1937 roku.

---

Oceń: Marian Sobański

---