Jerzy Turowicz

---

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Jerzy Turowicz przyszedł na świat jako czwarte z dzieci Augusta Turowicza, sędziego oraz radcy prawnego, a także aktywnego uczestnika Akcji Katolickiej, oraz Klotyldy, z domu Turnau. W 1930 roku ukończył III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego (obecnie znane jako II LO w Krakowie) i podjął studia na Politechnice Lwowskiej. W 1932 roku wybrano go na przewodniczącego oficjalnego biuletynu lwowskiej grupy Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” Dyszla w Głowie. Z racji swojego statusu studenta Politechniki, publikował także w periodyku Życie Techniczne.

W 1934 roku rozpoczął studia na wydziale filozofii i historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego artykuły znajdowały się na stronach Odrodzenia, a w 1936 roku odpowiedział na publikację Adama Doboszyńskiego w tygodniku Prosto z Mostu, wydając swój tekst O Maritainie, czyli o najlepszym katolicyzmie. W 1937 roku po raz drugi objął stanowisko redaktora naczelnego, tym razem w czasopiśmie Historia. Na początku 1939 roku związał się z krakowskim dziennikiem Głos Narodu, a w lipcu tegoż roku został jego redaktorem naczelnym, piastując tę funkcję do ostatniego wydania, które miało miejsce 3 września 1939 roku.

W czasie okupacji niemieckiej współpracował z podziemną katolicką organizacją polityczno-wojskową Unia.

Tygodnik Powszechny

Od momentu powstania w 1945 roku, Jerzy Turowicz aktywnie uczestniczył w tworzeniu Tygodnika Powszechnego. W 1950 roku podpisał list Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich z dnia 6 listopada, który kierowany był do francuskich intelektualistów i wyrażał solidarność oraz chęć współpracy.

W związku z odmową publikacji nekrologu Stalina w numerze z 8 marca 1953 roku, Tygodnik Powszechny został zamknięty. Narzucony przez Pax, w dniu 10 lipca 1953 roku ukazał się pierwszy numer, redagowany przez osoby związane z Turowiczem. Po dojściu do władzy Władysława Gomułki w 1956 roku czasopismo wróciło do pierwotnej redakcji, a Turowicz poparł reformy, które zainicjowały wydarzenia Października 1956 roku.

W 1957 roku opublikował tekst, który komentował walki frakcyjne wewnątrz PZPR oraz krytykował antysemityzm, noszący tytuł „Antysemityzm” w Tygodniku Powszechnym z dnia 17 marca. W 1962 roku został specjalnym korespondentem „TP” na II Soborze Watykańskim.

W 1964 roku, podpisując List 34, sprzeciwił się wzrastającym ograniczeniom wolności słowa. Pod jego kierownictwem, Tygodnik Powszechny zdobył znaczenie i prestiż, stając się w latach 80. nieformalnym głosem opozycji.

Działalność społeczna i polityczna

W latach 1960–1990 pełnił funkcję prezesa Społecznego Instytutu Wydawniczego ZNAK. Brał udział w negocjacjach Okrągłego Stołu oraz był członkiem władz ROAD, Unii Demokratycznej oraz Unii Wolności.

Jako aktywny działacz ruchu soborowego, wspierał środowiska, które działały na rzecz wprowadzenia reform po Soborze Watykańskim II. Uchwycił swoje przemyślenia na temat Kościoła i zmian w nim w książce Kościół nie jest łodzią podwodną. W 1999 roku Wydawnictwo Znak opublikowało zbiór jego artykułów z Tygodnika Powszechnego pod tytułem Bilet do raju.

Jerzy Turowicz był także członkiem wielu organizacji, takich jak Klub Inteligencji Katolickiej, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich (od 1990 roku jako honorowy prezes), Związek Literatów Polskich (do 1983 roku) oraz Stowarzyszenie Pisarzy Polskich (od 1989 roku). Należał także do polskiego PEN Clubu, Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, oraz Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Izraelskiej. Piastował również funkcję honorowego przewodniczącego Rady Etyki Mediów.

23 sierpnia 1980 roku przyłączył się do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów, zwracając się do władz komunistycznych z prośbą o dialog z protestującymi robotnikami.

Życie prywatne

Miał sześcioro rodzeństwa, w tym dwóch braci – ks. Juliusza Turowicza oraz o. Bernarda (Andrzeja) Turowicza. Z racji małżeństwa z Anną z Gąsiorowskich (1916–2000), córką Janusza Gąsiorowskiego i Zofii Kernowej, doczekał się trzech córek: Elżbiety (zamężnej Jogałłę), Joanny (zamężnej Piasecką) oraz Magdaleny (zamężnej Smoczyńskiej). Był teściem Wojciecha Smoczyńskiego oraz Jerzego Jogałły, natomiast jego dzieci były również źródłem nowych pokoleń, w tym dziadkiem Wawrzyńca Smoczyńskiego oraz pradziadkiem aktora Pico Alexandra.

Turowicz zmarł wskutek zawału serca. Po jego śmierci, znalazł miejsce wiecznego spoczynku na tynieckim cmentarzu parafialnym.

Nagrody, odznaczenia i wyróżnienia

Jerzy Turowicz, z okazji 25-lecia Polski Ludowej, został uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1969 roku. Następnie, w 1974 roku, w związku z 30-leciem powstania PRL, otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

W ciągu swojego życia, zdobył szereg prestiżowych odznaczeń, w tym:

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu św. Grzegorza Wielkiego (1987),
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1992),
• Order Orła Białego (1994),
• Komandorię Orderu Palm Akademickich Republiki Francuskiej (1994),
• Srebrny Medal Cracoviae Merenti (1995),
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1995),
• Order Ecce Homo (1999, pośmiertnie).

Oprócz odznaczeń państwowych, Turowicz był również laureatem wielu nagród za swoją działalność dziennikarską i społeczną. Wśród nich znajdują się:

• Nagroda Fundacji Jurzykowskiego (1978),
• Dziennikarska Nagroda im. Bolesława Prusa (1981),
• Nagroda im. Parandowskiego (1988),
• Nagroda im. Gandhiego (1988),
• Nagroda im. Adolfa Bocheńskiego (1992),
• Nagroda specjalna PEN Clubu (1996).

Wyróżniony był również tytułem doktora honoris causa na wielu szanowanych uczelniach, w tym m.in. Boston College, Uniwersytetu Yale oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Upamiętnienie

Jerzy Turowicz jest postacią, której pamięć jest wciąż żywa w naszej kulturze. Jego imię noszą m.in. ulica w Krakowie oraz rondo w Warszawie. W 1998 roku powstał film zatytułowany Zwyczajna dobroć, zrealizowany przez Marię Zmarz-Koczanowicz, który przedstawia życie i działalność Turowicza.

Rok 2012 został ogłoszony Rokiem Jerzego Turowicza, co dodatkowo podkreśliło wagę jego wkładu w polską kulturę i dziennikarstwo. Od 2013 roku Fundacja Jerzego Turowicza przyznaje nagrodę jego imienia za wybitne i oryginalne dzieła literackie, naukowe, plastyczne, muzyczne, teatralne lub filmowe, które są związane z tematyką poruszaną przez Turowicza. Pierwszą laureatką tego wyróżnienia została Joanna Olczak-Ronikier.

W 2012 roku wydawnictwo Znak opublikowało książkę Anny Mateja, pt. Co zdążysz zrobić, to zostanie. Portret Jerzego Turowicza. Publikacja ta zawiera niezwykle cenne wspomnienia osób, które miały zaszczyt współpracować z Turowiczem oraz zapiski z jego dzienników, fragmenty listów, a także inne dokumenty.

W 2012 roku, w związku z setną rocznicą urodzin Jerzego Turowicza, Poczta Polska wyemitowała znaczek pocztowy, który w liczbie 360 tysięcy sztuk został wydany w dwóch wariantach o nominale 1,55 zł, co jest symbolicznym uhonorowaniem jego znaczenia w polskiej historii.

Publikacje

Oto niektóre z kluczowych publikacji Jerzego Turowicza, które odzwierciedlają jego myśli i podejście do kwestii duchowych oraz społecznych.

• Jerzy Turowicz, Chrześcijanin w dzisiejszym świecie, wyd. „Znak”, Kraków 1964 (wstępem opatrzył Karol Wojtyła),
• Jerzy Turowicz, Kościół nie jest łodzią podwodną, wyb. i red. Józefa Hennelowa (publicystyka z lat 1964–1987), wyd. „Znak”, Kraków 1990, ISBN 83-7006-140-0,
• Jerzy Turowicz, Bilet do raju, wyd. „Znak”, Kraków 1999, ISBN 83-7006-907-X.

---

Oceń: Jerzy Turowicz

---