Magdalena Smoczyńska

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Magdalena Smoczyńska jest wnuczką Zofii Kernowej oraz Janusza Gąsiorowskiego, a także córką Jerzego Turowicza i Anny Turowiczowej. Jej starsze siostry, Elżbieta i Joanna, przyszły na świat podczas II wojny światowej, kiedy rodzina przebywała w Goszycach, w majątku Zawiszów. Po wojnie, w wyniku konfiskaty majątku w 1944 roku, Turowiczowie osiedlili się ponownie w Krakowie, gdzie Magdalena przyszła na świat w 1947 roku. W jej domu panowała atmosfera wrażliwości i miłości do poezji oraz tolerancji dla różnorodności.

W latach 1953–1956 Jerzy Turowicz nie miał stałej posady, a wydawanie „Tygodnika Powszechnego” zostało wstrzymane. Rodzina przetrwała dzięki różnym dorywczym zajęciom, korzystając z pomocy m.in. ks. Ferdynanda Machaya oraz ks. Karola Wojtyły. Po październiku 1956 roku „Tygodnik Powszechny” wznowił działalność, a Jerzy Turowicz pełnił rolę redaktora naczelnego do swojej śmierci w 1999 roku.

W książce zatytułowanej Co zdążysz zrobić, to zostanie. Portret Jerzego Turowicza autorka Anna Mateja przytoczyła wspomnienia prof. Anny Krasnowolskiej (córki Danuty i Jana Józefa Szczepańskich) na temat atmosfery panującej w domu Turowiczów przy ul. Lenartowicza oraz o wspólnych zabawach z Magdaleną, która była o dwa lata młodsza. Profesorka wspomina o charakterystycznym zapachu ich mieszkania, który łączył aromaty starych gazet i książek, dymu papierosowego, a także świeżo zaparzonej kawy, co przez lata wywoływało w niej uczucie bezpieczeństwa.

Podczas szkolnych lat Anna Krasnowolska i Magdalena Turowicz spędzały wiele czasu czytając utwory Gałczyńskiego oraz tworząc swoją własną gazetkę. Przygotowały także wspólne przedstawienie w ramach Teatrzyku Zielona Gęś; Anna Krasnowolska przyznaje, że nie dysponowała takimi zdolnościami technologicznymi jak była to w przypadku Magdaleny, która sprawnie posługiwała się maszyną do szycia oraz pisania.

Magdalena Turowicz podjęła studia psychologiczne, a szczególnie niezapomniana jest chwila, kiedy jej koleżanka z czasów studenckich, Maria Kosowska (zamężna de Barbaro, psychoterapeutka), podzieliła się z nią swoimi problemami z zakwaterowaniem. Magdalena natychmiast zaproponowała: „Przeprowadź się do mnie. Zamieszkasz w moim pokoju”. Wówczas drugi z czterech pokoi zajmował ksiądz Adam Boniecki, do którego regularnie zaglądali studenci, w trzecim pokoju znajdowała się sypialnia Turowiczów, a w czwartym – salon połączony z gabinetem.

W 1970 roku uzyskała tytuł magistra psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Życiorys zawodowy

Po zakończeniu studiów Magdalena podjęła pracę w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego na Wydziale Filologicznym UJ, gdzie awansowała na stanowisko docenta. W 1987 roku uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dziedzinie psychologii ze specjalnością w językoznawstwie oraz psycholingwistyce. W latach 1995–1996 była stypendystką Programu Fulbrighta na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley (USA). Po powstaniu Wydziału Polonistyki UJ w 2004 roku objęła stanowisko kierowniczki Pracowni Badań nad Językiem Dziecka.

W latach późniejszych była profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Badań Edukacyjnych, a w 2017 roku uzyskała tytuł profesora na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Co więcej, odpowiadała za program dotyczący Specyficznego zaburzenia rozwoju językowego u dzieci polskich, który obejmował badania przesiewowe oraz pierwszy etap prac podłużnych, realizowanych w jednostce Wydziału Filologicznego UJ, w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego.

Badania koncentrowały się na językowym rozwoju dzieci, które zaczynają mówić z opóźnieniem (ang. late talkers), co wcześniej nie było dokładnie analizowane w kontekście języka polskiego. Badania objęły około 500 dzieci w wieku 1,5 i 2 lat oraz ich opóźniony rozwój mowy, a także grupę kontrolną. Zrealizowano także próby językowe oraz testy inteligencji niewerbalnej, które powtórzono po ukończeniu przez dzieci 3,5 lat. Przewidziano kontynuację analiz rozwoju tych samych dzieci w kolejnych latach, planując obserwacje w wieku 5–7 lat.

Publikacje

W zbiorze publikacji znajdujących się w katalogach PBN oraz WorldCat można zauważyć, że wiele z nich jest efektem wspólnej pracy zespołów badawczych, które w swoim składzie mają współautorów z takich instytucji jak UJ, UW oraz innych ośrodków akademickich. Przykłady to:

• E. Haman, M. Kochańska, M.E. Łuniewska, M. Smoczyńska – „Mowa dziecka i jak rodzice mogą wspierać jej rozwój?”, książka popularnonaukowa (2014),
• J. Szewczyk, M. Smoczyńska, E. Haman, M.E. Łuniewska, M. Kochańska, J. Załupska – „Test Powtarzania Pseudosłów TPP”, podręcznik (2015), ISBN 978-83-65115-46-1,
• M. Smoczyńska, G. Krajewski, M.E. Łuniewska, E. Haman, K. Bulkowski, M. Kochańska – „Inwentarze Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMIK). Słowa i gesty. Słowa i zdania”, podręcznik (2015), ISBN 978-83-65115-49-2,
• red. M. Smoczyńska – „Studia z psychologii rozwojowej i psycholingwistyki”, tom poświęcony pamięci Marii Przetacznik-Gierowskiej, TAiWPN Universitas (1998), ISBN 83-7052-916-X,
• Mirosław Skarżyński, Magdalena Smoczyńska – „Listy Jana Baudouina de do Henryka Ułaszyna z lat 1898–1929”, ISBN 978-83-7188-053-7,
• E. Czaplewska, M. Kochańska, A. Maryniak, E. Haman, M. Smoczyńska – „SLI – specyficzne zaburzenie językowe. Podstawowe informacje dla rodziców i nauczycieli”, książka popularnonaukowa (2014),
• M. Smoczyńska, E. Haman, A. Maryniak, E. Czaplewska, G. Krajewski, N.E. Banasik, M. Kochańska, M.E. Łuniewska, M. Morstin – „Test Rozwoju Językowego TRJ”, podręcznik, monografia naukowa (2015), ISBN 978-83-65115-44-7.

Wiele z wymienionych publikacji ma międzynarodowy zasięg, a ich autorzy współpracowali z renomowanymi instytucjami, takimi jak University of Warsaw, Bar Ilan University, Educational Research Institute, Aalborg University, Zentrum für Allgemeine Sprachwissenschaft, czy University College Cork. To właśnie dzięki takim badaniom powstały artykuły publikowane w czasopiśmie Language Acquisition, w tym:

• A Large Scale Investigation of the Acquisition of Passive, 2015,
• A Cross-Linguistic Study of the Acquisition of Clitic and Pronoun Production, 2015 (wcześniej The Crosslinguistic Study of Language Acquisition 1985).

Magdalena Smoczyńska również aktywnie popularyzuje zagadnienia związane z rozwojem mowy, w szczególności problemy specyficznych zaburzeń językowych (SLI), podczas różnych konferencji naukowych oraz w tekstach przeznaczonych dla rodziców i nauczycieli. Przykłady jej wystąpień to:

• Wykład na temat relacji opóźnionego rozwoju mowy i dysleksji, który miał miejsce podczas konferencji „Nowe trendy w diagnozie specyficznych zaburzeń uczenia się: Dysleksja i zaburzenie językowe SLI” w Warszawie (2014),
• Publikacja broszury „SLI – specyficzne zaburzenie językowe. Podstawowe informacje dla rodziców i nauczycieli” (2014),
• Artykuły „Droga do słowa (Niezbędnik Inteligenta)” oraz „Tajemnice dziecięcej mowy” w Gazecie Wyborczej (2005),
• Tekst „Specyficzne zaburzenia językowe. Dlaczego dziecko słabo mówi?” Agnieszki Pochrzęst-Motyczyńskiej (Gazeta Wyborcza, 2015).

Jako uznany autorytet w swojej dziedzinie, Magdalena Smoczyńska jest często cytowana w innych publikacjach, co potwierdza jej wpływ na rozwój badań naukowych w zakresie kompetencji językowych. Przykładowo, została wspomniana w książce Anny Seretny dotyczącej kompetencji leksykalnej uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych.

Życie prywatne

Magdalena Turowicz związała się małżeństwem z Wojciechem Smoczyńskim w okolicach roku 1970. Para doczekała się dwóch synów, Michała i Macieja, którzy przyszli na świat w 1971 roku, a także trzeciego dziecka, Wawrzyńca Smoczyńskiego, urodzonego w 1976 roku. W rozmowie udzielonej w 2019 roku przyznała, że odeszła z Kościoła katolickiego.

---

Oceń: Magdalena Smoczyńska

---