Leon Wanat, urodzony 14 czerwca 1906 roku w Krakowie, to postać o bogatym dorobku jako nauczyciel i pisarz. Jego życie, naznaczone dramatycznymi wydarzeniami, oscylowało wokół kluczowych momentów XX wieku.
W czasie II wojny światowej, Wanat doświadczył brutalności okupacji, zostając uwięzionym przez Niemców na Pawiaku. Tam przyjął rolę tzw. więźnia funkcyjnego, co oznacza, że pełnił funkcję pisarza w kancelarii więziennej. Jego doświadczenia z tego okresu z pewnością wpłynęły na jego późniejszą twórczość.
Po zakończeniu wojny, Leon Wanat zajął się pisarstwem i stał się autorem wspomnień, które ukazywały jego przeżycia. Dodatkowo, napisał dwie monografie poświęcone warszawskiemu więzieniu, zgłębiając jego historię i znaczenie.
Życiorys
Leon Wanat przyszedł na świat 14 czerwca 1906 roku w Krakowie. W swojej karierze zawodowej pełnił rolę nauczyciela, a przed wybuchem II wojny światowej pracował w szkole w Chorzowie. W 1939 roku ukończył Państwowy Instytut Nauczycielski w Warszawie, jednak wkrótce potem został powołany do wojska, uczestnicząc w kampanii wrześniowej. Po jej klęsce, wrócił do Warszawy, angażując się w powstający ruch oporu.
W dniu 30 marca 1940 roku, został aresztowany przez Gestapo, oskarżony o przynależność do polskiego podziemia. Po krótkim śledztwie oraz przesłuchaniach w różnych więzieniach, a wśród nich na Daniłowiczowskiej oraz mokotowskim, 27 maja 1940 roku został przewieziony na Pawiak, gdzie spędził następne cztery lata. Dzięki swojej znajomości języka niemieckiego, a także ładnemu pismu, powierzono mu funkcję pisarza więziennego odpowiedzialnego za kancelarię przyjęć więźniów (niem. Einnahmekanzlei).
Latem 1944 roku, z obawy przed rozstrzelaniem przez Niemców jako świadka ich zbrodni wojennych, postanowił uciec z więzienia w związku z zbliżającą się Armią Czerwoną. 17 lipca 1944 roku udało mu się to. W 1958 roku opublikował swoje wspomnienia wojenne zatytułowane „Za murami Pawiaka”, w których znalazł się dokładnie udokumentowany opis historii więzienia. Książka ta była pierwszą monografią tego miejsca i zyskała wiele wznowień.
Wanat brał udział w warszawskim procesie Josefa Meisingera, komendanta Gestapo na dystrykt warszawski, a także w hamburskim procesie Ludwiga Hahna, stając się jednym z kluczowych świadków oskarżenia. Tuż przed swoją śmiercią w 1977 roku, był jednym z konsultantów historycznych przy produkcji filmu „Ostatnie okrążenie”, który przedstawiał ostatnie pół roku życia Janusza Kusocińskiego.
Leon Wanat zmarł 5 listopada 1977 roku i znalazł spoczynek na warszawskich Powązkach (kwatera CII11-4-7). W 1978 roku, kilka miesięcy po jego śmierci, została opublikowana jego trzecia książka dotycząca Pawiaka, zatytułowana „Kartki z Pawiaka”.
Przypisy
- a b c d mk 2013 ↓, ¶ „Sadysta z Pawiaka”.
- Filmpolski 2013 ↓, ¶ 1.
- Wanat 1978 ↓.
- Wanat 1976 ↓, Nota o autorze na obwolucie.
- Wanat 1958 ↓, s. 3–4.
- Bartoszewski 1961 ↓, s. 365–367.
- Kur 1975 ↓, s. 103–116.
- Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Eugeniusz Kalinowski (aktor) | Halina Jarczyk | Jakub Płużek | Agata Wąsowska-Pawlik | Tadeusz Wilkosz | Zofia Rudnicka (choreograf) | Szymon Nehring | Monika Chlebek | Stanisław Bieliński | Elżbieta Penderecka | Cecylia Vetulani | Andrzej Popiel | Dariusz Styczeń | Wincenty Gorączkiewicz | Jan Marcin Szancer | Wojciech Żukrowski | Halina Czerny-Stefańska | Jan Nepomucen Głowacki | Józef Kuszewski | Xawery DunikowskiOceń: Leon Wanat