Leszek Szaruga

Kultura i sztuka

Leszek Szaruga, którego prawdziwe imię to Aleksander Wirpsza, jest postacią niezwykle istotną w polskiej literaturze. Urodził się 28 lutego 1946 roku w Krakowie, natomiast jego śmierć miała miejsce 15 października 2024 roku w Warszawie.

Był nie tylko poetą i prozaikiem, ale także eseistą i tłumaczem poezji z języków niemieckiego, rosyjskiego oraz ukraińskiego. Jego dorobek literacki obejmował również działalność akademicką jako wykładowca uniwersytecki.

W swojej pracy Szaruga zajmował się historią literatury i krytyką literacką, stając się kluczowym graczem w polskiej scenie literackiej.

Życiorys

Leszek Szaruga urodził się jako syn Witolda Wirpszy oraz Marii Kureckiej. Swoje kształcenie akademickie zakończył na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie przygotował pracę doktorską zatytułowaną Walka o godność pod nadzorem prof. Ireny Maciejewskiej. W marcu 1968 roku, w trakcie protestów, został zatrzymany i aresztowany, a wówczas przyjął pseudonim Leszek Szaruga.

W latach 70. i 80. pełnił rolę redaktora w czasopismach drugiego obiegu, takich jak „Puls” oraz „Wezwanie”. Od 1979 do 1989 roku, współpracował z polską sekcją Radia Wolna Europa, przyjmując różne pseudonimy, w tym Jan Krajnik oraz Krzysztof Powoski. W tym samym roku związał się z pismem „Kultura”, a na jego koniec pełnił funkcję szefa działu poezji. W dniu 23 sierpnia 1980 roku, przyłączył się do apelu 64 intelektualistów, którzy wzywali władze komunistyczne do podjęcia dialogu ze strajkującymi robotnikami.

W latach 1987–1990 mieszkał w Berlinie Zachodnim, gdzie współpracował z sekcjami polskimi BBC oraz Deutsche Welle, a także z różnymi czasopismami emigracyjnymi. Po powrocie do Polski w 2003 roku, został wykładowcą na Uniwersytecie Szczecińskim, a także uczył w Częstochowskiej WSP oraz na Uniwersytecie Warszawskim. Był również redaktorem pism „Nowaja Polsza” oraz „Przegląd Polityczny”.

Za swoje osiągnięcia literackie, otrzymał Nagrodę Kościelskich w 1986 roku, jak również nagrodę literacką „Kultury” w 1999 roku. W 2000 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, na podstawie rozprawy Państwo – historia – literatura.

2 czerwca 2009 roku, w imieniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” wręczył mu podsekretarz stanu Tomasz Merta. Leszek Szaruga był członkiem Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego w Warszawie oraz wcześniej Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, z którego zrezygnował w geście protestu przeciwko członkostwu Marcina Wolskiego i Rafała Ziemkiewicza.

W 2019 roku został nominowany do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego za zbiór wierszy W tym samym czasie, a w 2022 roku do Nagrody Literackiej „Nike” za poemat Mucha oraz do Nagrody Poetyckiej im. Kazimierza Hoffmana za tom Łowca.

Leszek Szaruga znalazł swój ostatni spoczynek na Nowym cmentarzu na Służewie w Warszawie.

Twórczość literacka

Poezja

Leszek Szaruga, jako poeta, stworzył wiele zbiorów, które znacząco wpłynęły na współczesną literaturę polską. Wśród jego najbardziej znanych dzieł znajdują się:

  • Wiersze, Oficyna Literatów i Krytyków, Poznań 1980,
  • Nie ma poezji, Krakowska Oficyna Studentów, Kraków 1981,
  • Czas morowy, Wydawnictwo Wydma, Warszawa 1982,
  • Przez zaciśnięte zęby, Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1983,
  • …i inne wiersze, Wydawnictwo Głosy, Poznań 1984,
  • Mgły, Wydawnictwo Federacji Młodzieży Walczącej, Gdańsk 1987,
  • Nie mówcie Europa/Sagt nicht Europa, Wydawnictwo Pogląd, Berlin Zachodni 1988,
  • Po wszystkim, Oficyna Literacka, Kraków 1992,
  • Klucz od przepaści, Oficyna Literacka, Kraków 1994,
  • Eiszeit. Steinzeit (tłum. Renate Schmidgall), ROSPO, Hamburg 1997,
  • Skupienie, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 1997,
  • Każdy jest kimś, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2000,
  • Przed burzą, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2001,
  • Panu Tadeuszowi, Wydawnictwo 13 muz, Szczecin 2001,
  • Wiersze skrócone, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2004,
  • Mówienia, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004,
  • Wymysły, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2005,
  • Życiowy wybór (wiersze 1968-1998), Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2006,
  • Garść wierszy użytkowych, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2007,
  • Blag (języczenie), Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2008,
  • Kanibale lubią ludzi, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2012,
  • After All (tłum. Frank I. Vigoda), wydawnictwo internetowe: także papierowe, 2013,
  • Pomysł zapisu informacji (nielogiczny), Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2013,
  • Logo Reya, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2015,
  • Fluktuacja kwantowa, Biblioteka Toposu, Sopot 2015,
  • Trochę inne historie, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2016,
  • Wybór z Księgi, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2016,
  • Skrót Księgi, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2016,
  • Extractum, Duży format, Warszawa 2017,
  • Zaczyna się, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2018,
  • W tym samym czasie, Zaułek Pomyłka, Szczecin 2018,
  • Istnienie, Zaułek Wydawniczy Pomyłka, Szczecin 2020,
  • Łowca, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2021,
  • Mucha, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2021,
  • Na języki, Zaułek Wydawniczy Pomyłka, Tanowo 2022,
  • Jeszcze trochę inne historie, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2022,
  • List, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2023.

Proza

W tej dziedzinie jego prace również zwracają uwagę, obejmując następujące tytuły:

  • Pudło, Wydawnictwo im. Uniwersytetu Pomorza Zachodniego, Szczecin 1981,
  • Tym czasem, wydawnictwo internetowe, 2001,
  • Wodna pieczęć, wydawnictwo internetowe, 2001,
  • Zdjęcie, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2008,
  • Podróż mego życia, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2008,
  • Das foto, Gabriele Schäfer Verlag, Herne 2011,
  • …zmowa kontrolowana, Wydawnictwo Papierowy Motyl, Warszawa 2014,
  • Dane elementarne, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2008.

Eseistyka

W obszarze eseistyki, Szaruga wykazuje swoją erudycję i wnikliwość w następujących dziełach:

  • Własnymi słowami, Biblioteka Głosu, Warszawa 1979,
  • Szkoła polska, Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1984,
  • Walka o godność. Poezja polska w latach 1939–1988. Zarys głównych problemów, Korner Verlag, Berlin Zachodni 1988,
  • W Polsce, czyli Nigdzie, Wydawnictwo Pogląd, Berlin Zachodni 1988,
  • Wobec cenzury: kostium kościelny w prozie polskiej. Wobec totalitaryzmu., Ottonianum, Szczecin 1994,
  • Zapis Zarys monograficzny. Biblioteka Zawartości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1996,
  • Dochodzenie do siebie, Wydawnictwo Fundacji Pogranicza, Sejny 1997,
  • Powrót poetów, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 1997,
  • Milczenie i krzyk. Pięć esejów z powodu Młodej Polski, Wydawnictwo Naukowe UMCS, Lublin 1997,
  • Historia – państwo – literatura, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999,
  • Co czytamy? Prasa literacka 1945-1995, Wydawnictwo Naukowe UMCS, Lublin 1999,
  • Kazimierz Brakoniecki, Zespół Literacki „polska 2000”, Kraków 2000,
  • Erwin Kruk, Zespół Literacki „polska 2000”, Kraków 2000.

Oceń: Leszek Szaruga

★★★★★
Średnia ocena:4.8 Liczba ocen:8