Józef Szperber

---

Życiorys

Józef Szperber przyszedł na świat w rodzinie Salomona Stefana oraz Franciszki z Barberów. Był bratem Wacława (1891–1960), który był doktorem praw, dziennikarzem oraz kapitanem piechoty w pospolitym ruszeniu Wojska Polskiego. Ponadto, był stryjem Adama Wacława (1920–1944), podporucznika 2 pułku pancernego, który pośmiertnie otrzymał Order Virtuti Militari.

W latach 1903–1908 Józef kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie pod okiem takich mistrzów jak Florian Cynk, Leon Wyczółkowski, Teodor Axentowicz oraz Józef Pankiewicz. W tym okresie aktywnie uczestniczył w akademickich kołach niepodległościowych.

Od 1914 roku służył w 2 Pułku Ułanów II Brygady Legionów Polskich, gdzie dosłużył się stopnia wachmistrza. W 1915 brał udział w szarży pod Rokitną, podczas której został ranny w nogę. Następnie został internowany, a po zwolnieniu trafił na front włoski. Z dniem 1 kwietnia 1917 roku został mianowany chorążym taborów. Za swoje bohaterstwo w czasie bitwy i zasługi dla kraju, w niepodległej Polsce, został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych.

26 sierpnia 1919 roku został włączony do Wojska Polskiego, będąc wówczas zdolnym do posługiwania się stopniem podporucznika i przydzielonym do szwadronu zapasowego 2 pułku szwoleżerów. 27 sierpnia 1920 roku został potwierdzony w stopniu rotmistrza w kawalerii, w grupie oficerów z byłych Legionów Polskich, odbywając wówczas służbę w Dowództwie miasta Warszawa. 1 czerwca 1921 roku pozostawał w dalszym ciągu w służbie w tymże Dowództwie, a jego oddziałem macierzystym był 2 pułk szwoleżerów.

3 maja 1922 roku jego stopień rotmistrza został potwierdzony z datą obowiązującą od 1 czerwca 1919 oraz 97. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 roku – kawalerii). W 1923 roku przeszedł do rezerwy, przydzielając go do swego macierzystego pułku stacjonującego w Białej i Bielsku. W 1934 roku, jako oficer rezerwy, pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III, mając przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I, i w tym okresie był w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”. Działał również jako sekretarz Związku Legionistów Polskich oraz był członkiem Bloku Zawodowych Artystów Plastyków.

W swojej twórczości Józef Szperber koncentrował się głównie na malarstwie, choć także nie unikał rysunków. Uczestniczył w „XVI Wystawie Sztuki”, zorganizowanej w 1912 roku przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Brał również udział w lwowskiej „Wystawie Legionów Polskich” w 1917 roku, a jego prace były wystawiane w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych oraz Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie. Jego osiągnięciem było zdobycie nagrody pieniężnej w wysokości 500 zł na „II Salonie Zimowym” IPS, który był otwarty dla publiczności na przełomie lat 1931/1932.

W 1928 roku brał udział w odnowie polichromii na fasadzie kamienicy Rolińska przy Rynku Starego Miasta 25 w Warszawie. Projekt renowacyjny stworzył jego przyjaciel, malarz Witold Leonhard, który był także współwykonawcą całego zamówienia. Dodatkowo, w tym samym roku miał epizod związany z kinematografią, gdzie pełnił rolę jednego z trzech scenografów w niemym filmie fabularnym pt. Romans panny Opolskiej, wyreżyserowanym przez Władysława Lenczewskiego, odpowiadając za dekoracje wnętrz.

Po wybuchu agresji ZSRR na Polskę, Józef przebywał we Lwowie, dokąd przybył wraz ze Zygmuntem Glinickim, towarzyszem broni i także artystą malarzem. Jego dalsze losy pozostają nieznane, ale istnieje prawdopodobieństwo, że w 1940 roku został aresztowany i zamordowany przez sowieckie NKWD.

Wybrana twórczość

Malarstwo

W twórczości Józefa Szperbera odnajdujemy wiele interesujących dzieł, które stanowią odzwierciedlenie jego artystycznego rozwoju. Wśród najważniejszych obrazów znajdują się:

• Pejzaż ze snopkami, 1911,
• Japońska martwa natura, 1919,
• Staw,
• Sosna, 1920,
• Autoportret, 1925,
• Portret pana M. Z., 1925,
• Portret generała Józefa Dańca, 1925,
• Róg ulicy Szpitalnej w Krakowie – Przystanek autobusowy, 1920/1930,
• Portret Danusi Czarneckiej, 1928,
• Portret pani A. B., 1928,
• Portret kobiety, 1930,
• Portret damy, 1936,
• Portret marszałka Józefa Piłsudskiego, 1936,
• Portret prezydenta Ignacego Mościckiego,
• Marynarz.

Rysunki

Rysunki Stanisława Szperbera, jak widać w jego pracach z 1923 roku, są dokumentacją postaci związanych z procesem Walerego Bagińskiego. Oto najciekawsze rysunki:

• Por. Walery Bagiński (1923) – rysunek z procesu Walerego Bagińskiego i Antoniego Wieczorkiewicza,
• Ppor. Antoni Wieczorkiewicz (1923) – rysunek z tego samego procesu,
• Prokurator ppłk Wojciech Janczewski (1923) – rysunek dokumentujący osobę prokuratora,
• Ława sędziowska (1923) – przedstawienie sądu,
• Studium do portretu Józefa Piłsudskiego, 1925,
• Studium do portretu marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego (ok. 1936).

Opracowania graficzne książek

Twórczość Szperbera obejmowała również opracowania graficzne, w tym okładki książek. Do ciekawych przykładów należy:

• Szały miłości (okładka), aut. St. L. Liciński, wyd. Wydawnictwo Polskich Zakładów Graficznych Jerzy Strowski i S-ka, 1923.

Ordery i odznaczenia

Józef Szperber był odznaczanym żołnierzem, a jego osiągnięcia zostały docenione poprzez liczne wyróżnienia, które odzwierciedlają jego poświęcenie oraz odwagę.

• krzyż srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 5467 – przyznany 17 maja 1922,
• krzyż Niepodległości – zdobyty 4 lutego 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
• krzyż Walecznych – odznaczany trzykrotnie, w tym po raz trzeci „za udział w b. Legionach Polskich”,
• złoty krzyż Zasługi,
• medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921.

---

Oceń: Józef Szperber

---