Jerzy Skarżyński

Kultura i sztuka

Jerzy Skarżyński to postać, która w polskiej sztuce odcisnęła swoje piętno jako utalentowany malarz oraz scenograf.

Urodził się 16 grudnia 1924 roku w Krakowie, gdzie również zmarł 7 stycznia 2004 roku. W ciągu swojego życia artystycznego zdobył uznanie nie tylko jako twórca obrazów, lecz także jako scenograf teatralny i filmowy, co podkreśla jego wszechstronność w dziedzinie sztuki.

Oprócz malarstwa, Jerzy Skarżyński był również autorem ilustracji do książek, co dowodzi jego umiejętności interpretacyjnych oraz kreatywności. Dodatkowo, swoją wiedzę i pasję przekazywał innym jako pedagog, kształcąc nowe pokolenia artystów.

Życiorys

W okresie niemieckiej okupacji, Jerzy Skarżyński uczył się w latach 1941–1943 w Kunstgewerbeschule w Krakowie, znanej jako Szkoła Rzemiosła Artystycznego. Była to plastyczna szkoła zawodowa, która, nieoficjalnie, opierała się na ograniczonym programie Akademii Sztuk Pięknych, jednak została zamknięta na początku roku 1943.

Po zakończeniu II wojny światowej artysta podjął studia na Akademii Sztuk Pięknych oraz na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Obie te renomowane uczelnie ukończył w 1948 roku.

Skarżyński był również aktywny w polityce – w latach 1947–1948 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a po jej przekształceniu w Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, wstąpił do niej w 1948 roku. Po zakończeniu swojej kariery politycznej zajął się twórczością artystyczną, w tym pracował jako scenograf w Teatrze Lalki i Aktora Groteska w Krakowie w latach 1948–1958. Następnie, od 1958 roku, pracował w krakowskim Starym Teatrze.

Od roku 1970 Jerzy Skarżyński stał się pedagogiem na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie najpierw był wykładowcą, a później profesorem w Podyplomowym Studium Scenografii. Dodatkowo, artysta był członkiem różnych polskich i międzynarodowych stowarzyszeń artystycznych.

O jego życiu i twórczości powstała książka zatytułowana Jerzy Skarżyński. Chwile z życia malarza i scenografa, wydana w 2004 roku. Książka ta, opracowana przez Katarzynę Filimoniuk, bazowała na rozmowach przeprowadzonych z artystą.

W 2001 roku, z inicjatywy krytyczki wzornictwa Krystyny Łuczak-Surówki, w Krakowie otwarta została retrospektywna wystawa prac Jerzego Skarżyńskiego, co stanowiło istotny moment w przypomnieniu jego twórczości.

Dorobek artystyczny

Malarstwo

Jerzy Skarżyński był częścią II Grupy Krakowskiej, kolektywu twórczego skupionego wokół postaci Tadeusza Kantora. Jego dzieła malarskie znajdują się w kolekcjiMuzeum Narodowym w Krakowie, gdzie miłośnicy sztuki mogą podziwiać jego twórczość. Artysta uczestniczył w licznych wystawach zbiorowych i zrealizował także wystawy indywidualne, w tym scenografii, które miały miejsce w takich miastach jak Kraków (1974), Szczecin (1975), Opole (1976), Zamość (1979) oraz Sztokholm (1978).

Teatr

W dziedzinie teatru, Jerzy Skarżyński był autorem oraz współautorem wielu projektów scenograficznych, przy których współpracował z żoną Lidią. Tworzył scenografie do znakomitych przedstawień, w tym takich jak Kain (1960), Cichy Don (1964), Tango (1965), Mizantrop (1966), Fantazy (1967), Diabły z Loudun (Niemcy, 1969) oraz Wizyta starszej pani (Amsterdam, 1970). Jego talent scenograficzny widoczny był również w dziełach takich jak Proces (1973) oraz Hamlet (1975 i 1981). Pracował na scenie z wieloma wybitnymi reżyserami, takimi jak Konrad Swinarski, Zygmunt Hübner oraz Jerzy Jarocki.

Film

Skarżyński zrealizował scenografie oraz kostiumy do dziesięciu filmów fabularnych. Wśród nich znajdują się takie tytuły jak Wspólny pokój, Rozstanie, Złoto, Rękopis znaleziony w Saragossie, Szyfry, Lalka oraz Sanatorium pod Klepsydrą, wszystkie w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa. Poza tym, stworzył scenografie do filmów Historia żółtej ciżemki w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego, Zacne grzechy w reżyserii Mieczysława Waśkowskiego oraz Ostatni liść w reżyserii Barbary Sass-Zdort.

Ilustracje, plakaty, komiks

Skarżyński był również twórcą licznych ilustracji książkowych oraz prasowych, współpracując z popularnym tygodnikiem „Przekrój”. W latach 50. XX wieku ilustrował m.in. cykl powieści Aleksandra Dumas Trzej muszkieterowie, Dwadzieścia lat później oraz Wicehrabia de Bragelonne, wydawany przez Wydawnictwo Iskry.

Projekty plakatów filmowych, teatralnych oraz kabaretowych, w tym na I Festiwal Muzyki Jazzowej w Sopocie w 1956 roku, są również częścią jego dorobku. Na podstawie scenariusza Tadeusza Kwiatkowskiego stworzył sześcioczęściowy komiks Janosik, uznawany za jedno z największych osiągnięć w polskiej sztuce komiksu XX wieku. Pierwowzór, będący w połowie kolorowym, a w połowie czarno-białym, został opublikowany w 1974 roku przez Robotniczą Spółdzielnię Wydawniczą „Prasa-Książka-Ruch”. Reedycja z początku XXI wieku, wydana przez krakowskie Wydawnictwo POST, była już w całości kolorowa.

Jak pisał Tomasz Marciniak: „Komiks wydano w dużym formacie na kredowym papierze, w oszałamiającym dziś nakładzie 100 tys. (pierwsze trzy części) i 68 tys. (pozostałe). Strony są na przemian kolorowe i czarno-białe. Niecodzienna jest też kolorystyka. Autor zastosował jaskrawe, zdecydowane barwy łączone w zaskakujący sposób. Dynamiczne ramki wypełnione swobodnym, profesjonalnym rysunkiem, tworzą w całości jeden z najlepszych polskich komiksów. Klasa tego dzieła została zauważona wkrótce po opublikowaniu, kiedy to Jerzy Skarżyński został nagrodzony na XI Międzynarodowym Salonie Komiksu i Animacji w Lucce we Włoszech, w 1975 r.”

Oprócz Janosika, artysta stworzył również krótkie komiksy na podstawie Rękopisu znalezionego w Saragossie Jana Potockiego, które przez długie lata pozostawały w Polsce nieznane. W 1990 roku te prace ukazały się po polsku w gdańskim magazynie „FAN”. W swojej twórczości zilustrował także powieść Julia Cortázara Fantomas przeciw wielonarodowym wampirom. W drugiej dekadzie XXI wieku Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu zakupiła kolekcję ponad 800 komiksów, które należały do Jerzego Skarżyńskiego, a od 2016 roku są dostępne w Pracowni Komiksu (Czytelnia Komiksów i Gazet NOVA) poznańskiej książnicy. Oryginalne plansze z Janosika zostały wystawione na sprzedaż przez Alinę Skarżyńską kilkanaście lat po śmierci artysty.

Odznaczenia

Jerzy Skarżyński, zasłużona postać w polskiej historii, ma na swoim koncie wiele prestiżowych odznaczeń. Jego osiągnięcia zostały nagrodzone zarówno w kraju, jak i za granicą, co podkreśla znaczenie jego działalności.

  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 22 maja 2000,
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
  • Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 19 lipca 1955,
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 28 lutego 1955,
  • Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”.

Nagrody

Jerzy Skarżyński, znany polski scenograf, otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień w swoim życiu zawodowym. W 1974 roku został uhonorowany nagrodą za scenografię do filmu Sanatorium pod Klepsydrą podczas 1. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku. Jego współautorem scenografii w tym filmie jest Andrzej Płocki, co podkreśla współpracę artystyczną, która ma znaczący wpływ na stylistykę tej produkcji.

W kolejnych latach jego talent został doceniony również przez władze lokalne, gdy w 1975 roku zdobył nagrodę miasta Krakowa. To wyróżnienie jest dowodem na jego znaczący wkład w kulturę i sztukę w tym regionie.

W roku 1998, za swoje osiągnięcia w dziedzinie sztuk plastycznych, otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, zwaną także nagrodą w zakresie scenografii i malarstwa, co potwierdza jego wszechstronność oraz uznanie wśród ekspertów.

Oceń: Jerzy Skarżyński

★★★★★
Średnia ocena:5 Liczba ocen:22