Władysław Rydzewski

---

Życiorys

Młodość

Władysław Rydzewski był synem profesora geologii Bronisława Rydzewskiego oraz Marii Dobrzańskiej. Jego edukacja rozpoczęła się w warszawskim Gimnazjum im. Stanisława Staszica, gdzie w 1929 roku złożył egzamin dojrzałości. Kolejnym krokiem w jego naukowej karierze były studia zoologiczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Tam miał zaszczyt uczyć się pod okiem wybitnych profesorów, jak Konstanty Janicki i Jan Tur. Od 1930 Rydzewski aktywnie działał w Zarządzie Głównym Ligi Ochrony Przyrody, co świadczy o jego zaangażowaniu na rzecz ochrony środowiska.

W 1933 roku uzyskał absolutorium, a następnie powołano go do służby wojskowej, którą odbył w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Po zakończeniu służby, pracował jako pracownik działu ornitologicznego w Państwowym Muzeum Zoologicznym, a jego zdolności zostały docenione, gdy w 1936 roku uzyskał stopień podporucznika. Rydzewski zajął się badaniami nad migracjami ptaków, a od maja 1936 roku kierował Stacją Badania Wędrówek Ptaków działającą przy muzeum. W 1937 roku przedstawił pracę magisterską o notarium u ptaków, za którą otrzymał nagrodę.

Jego zainteresowania i praca doprowadziły do naukowych podróży, podczas których odwiedzał stacje ornitologiczne w Rzeżycy, Rydze i Tartu, zyskując wiedzę o ich działalności. Od 1938 roku stał się redaktorem kwartalnika „Biuletyn Stacji Badania Wędrówek Ptaków przy Państwowym Muzeum Zoologicznym”, wydając piętnaście prac dotyczących ornitologii przed wybuchem II wojny światowej.

II wojna światowa

W sierpniu 1939 roku Rydzewski został zmobilizowany i przydzielony do 3 pułku artylerii lekkiej, w którym walczył podczas kampanii wrześniowej. Niestety, 13 września został ciężko ranny i wkrótce trafił do niewoli, z której udało mu się uciec 11 października. Na początku 1940 roku Władysław Rydzewski podjął pracę w Muzeum Zoologicznym, które działało przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

W tym trudnym czasie zaangażował się w działalność Związku Walki Zbrojnej, posługując się pseudonimami „Bogdan” oraz „Niemen”. Po pewnym czasie został zwolniony z muzeum i znalazł zatrudnienie w pracy fizycznej. Po powstaniu Armii Krajowej, dołączył do jej szeregów, zajmując się zakupem oraz transportem broni. Jako dowódca 1 plutonu VI batalionu „Zaremba-Piorun” Armii Krajowej brał udział w walkach w Śródmieściu. W trakcie obrony barykady został ranny, za co odznaczono go Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Po upadku powstania warszawskiego trafił do stalagu Lamsdorf, a następnie do Murnau.

Emigracja

Po wojnie, Władysław Rydzewski wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Niestety, z powodu problemów zdrowotnych związanych z chorobą płuc, zmuszony był udać się na rekonwalescencję do Włoch. Wkrótce po tym, w 1946, wyjechał do Egiptu, a następnie do Libanu, gdzie w Baabdacie pracował jako nauczyciel w polskiej szkole oraz redagował pismo polonijne. W 1947 roku, po zakończeniu ewakuacji wojsk alianckich, osiedlił się w Wielkiej Brytanii, gdzie przez dwa lata pracował jako wolontariusz w dziale ornitologicznym British Museum, przygotowując materiały do Atlasu wędrówek ptaków.

Po demobilizacji w 1949 roku, osiedlił się w Croydon, gdzie podjął pracę w zakładach tworzyw sztucznych, a później w zakładach radiotechnicznych. Równocześnie kontynuował swoje badania naukowe, uzyskując roczne stypendium na University of London, gdzie rozpoczął studia oraz napisał dysertację pt. The nomadic movements and migrations of the European Common Heron, Ardea cinerea L. W 1954 roku uzyskał stopień doktora filozofii w dziedzinie zoologii, a także tytuł Member of the College of Science and Technology.

Jego udział w Międzynarodowych Kongresach Ornitologicznych przyniósł mu reputację wybitnego eksperta w dziedzinie migracji ptaków. Na kongresie w Uppsali w 1951 roku przedstawił znaczącą pracę na temat historii znakowania ptaków, która została uzupełniona w późniejszych latach. W 1954 roku na kongresie w Bazylei zorganizował wystawę zatytułowaną „Historia obrączkowania ptaków” i stał się członkiem Międzynarodowego Komitetu Obrączkowania Ptaków. W styczniu 1959 roku uzyskał stopień docenta na Polskim Uniwersytecie Na Obczyźnie oraz rozpoczął przewód habilitacyjny w dziedzinie ornitologii.

Powrót do kraju

Po powrocie z badań Rydzewski odmówił objęcia profesury w Stanach Zjednoczonych, wybierając zaproszenie prof. Kazimierza Szarskiego oraz Kazimierza Sembrata i powracając do Polski w grudniu 1960 roku. Został profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Wrocławskiego, a rok później objął stanowisko kierownika Katedry Anatomii Porównawczej Zwierząt, funkcję tę sprawował przez rok. Utworzył Zakład Ornitologii, którym kierował do 1969 roku, kiedy zlikwidowano jednostkę w wyniku reform w szkolnictwie wyższym.

W 1963 roku Władysław Rydzewski został kierownikiem Muzeum Zoologicznego przy Instytucie Zoologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, a jego zaangażowanie przyczyniło się do uzyskania przez muzeum statusu samodzielnego instytutu. W 1965 roku oficjalnie objął stanowisko dyrektora Instytutu i pełnił tę funkcję do dnia swojej śmierci. W tym samym roku zainicjował powstanie międzynarodowej organizacji EURING, która zrzeszała europejskie ośrodki obrączkowania ptaków. W 1968 roku został zastępcą dyrektora Instytutu Zoologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, a rok później objął kierownictwo stacji ornitologicznej w Miliczu.

Członkostwo

W trakcie swojej kariery Władysław Rydzewski aktywnie uczestniczył w wielu organizacjach naukowych i towarzystwach, co świadczy o jego zaangażowaniu w ochronę przyrody oraz ornitologię. Jego członkostwo w różnych instytucjach pomogło w rozwoju badań oraz ochrony ekologicznej w Polsce i na świecie.

• członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (1950–60, Londyn),
• członek Zrzeszenia Profesorów i Docentów Polskich Szkół Akademickich (Londyn),
• przewodniczący Oddziału Wrocławskiego (1965–1969) Polskiego Towarzystwa Zoologicznego,
• przewodniczący Polskiej Sekcji Międzynarodowego Komitetu Ochrony Ptaków,
• członek Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (od 1961),
• członek Państwowej Rady Ochrony Przyrody (1965–74),
• członek Komitetu Zoologicznego Polskiej Akademii Nauk,
• przewodniczący Rad Naukowych:
• – Instytutu Zoologicznego PAN w Warszawie,
• – Karkonoskiego Parku Narodowego (od 1961),
• – Wrocławskiego Ogrodu Zoologicznego,
• przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody we Wrocławiu (1967–74),
• członek Ligi Ochrony Przyrody,
• członek British Ornithologists’ Union (Oxford, od 1947),
• członek Cooper Ornithological Society (USA, od 1954),
• członek International Bird Ringing Committee (USA, od 1954),
• członek Sociedad Española de Ornitologia.

Tak bogate spektrum działalności Rydzewskiego nie tylko podkreśla jego wkład w polską ornitologię, ale także tematykę ochrony środowiska i przyrody, co jest dziedzictwem poświęconym następnym pokoleniom badaczy i miłośników przyrody.

Działalność wydawnicza

Władysław Rydzewski to postać wybitna, szczególnie znana jako założyciel i redaktor naczelny wielu publikacji związanych z ornitologią i muzealnictwem. Jego działalność wydawnicza obejmuje wiele ważnych projektów, które miały istotny wpływ na rozwój tych dziedzin w Polsce.

• Przez 26 lat pełnił funkcję redaktora „The Ring”, międzynarodowego kwartalnika ornitologicznego, który we wczesnym okresie, od 1954 do 1960 roku był publikowany w Croydon, a następnie, od 1961 do 1980 roku, we Wrocławiu. W sumie wydano 101 numerów tego pisma.
• Od 1962 do 1973 roku był redaktorem naczelnym „Acta Ornithologica”, czasopisma wydawanego przez Instytut Zoologii PAN w Warszawie.
• Rydzewski założył i redagował również inne periodyki, takie jak:
• „The Ring” S. B – International Ornithological Informations Service, w latach 1963-1964,
• „Natural History Museums Newsletter”, które ukazywało się w latach 1978-1980, poświęcone było międzynarodowemu muzealnictwu przyrodniczemu.
• Współtworzył wydawnictwo „Polskie nazewnictwo zoologiczne”, pełniąc rolę redaktora i kierując zespołem autorskim. Opracował część I – „Ssaki” (1968) i przygotował do druku część II – „Ptaki”.
• Był także autorem wielu ekspertyz oraz opinii dotyczących ochrony przyrody oraz muzealnictwa, które nie były publikowane, w tym m.in.:
• Ustawa Łowiecka (1971),
• Rozwój sieci rezerwatów zoologicznych (1972),
• Stan muzealnictwa przyrodniczego w Polsce (1969, 1972, 1975).

Ordery i odznaczenia

Władysław Rydzewski, znany ze swojej niezwykłej służby i poświęcenia, otrzymał wiele zaszczytnych odznaczeń i medali za swoje osiągnięcia oraz udział w działaniach wojennych.

• krzyż srebrny Orderu Virtuti Militari (1944),
• medal Wojska (1946),
• brytyjski War Medal (1947),
• krzyż Armii Krajowej (1968),
• odznaka 45-lecia Ligi Ochrony Przyrody (1972).

---

Oceń: Władysław Rydzewski

---