Roman Wojtusiak

---

Życiorys

Roman Wojtusiak przyszedł na świat w rodzinie, która obejmowała jego ojca, urzędnika kolejowego, oraz matkę, Karolinę z domu Najbor. Jego edukacja rozpoczęła się w 1925 roku, gdy zdał maturę w Krakowie. W latach 1925-1929 kontynuował naukę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie specjalizował się w zoologii oraz geografii. W już 1926 roku zdobył stanowisko asystenta, a następnie starszego asystenta u profesora Tadeusza Garbowskiego.

W 1928 roku uzyskał stypendium i prowadził badania w Morskiej Stacji Biologicznej w Roscoff, we Francji, a rok później uczestniczył w Morskim Kursie Naukowym Biologicznym w Wielkiej Wsi. W 1929 roku zdał egzamin w Studium Pedagogicznym, a cztery lata później odbył staż nauczycielski w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. W 1930 roku zwiedził Instytut Oceanograficzny w Splicie, a kilka lat później uzyskał doktorat z zoologii.

Rok 1932 był ważny, ponieważ Wojtusiak, będąc stypendystą Funduszu Kultury Narodowej, odbył roczne studia na uniwersytetach w Getyndze, Wiedniu oraz Monachium, gdzie uczył się od wybitnych specjalistów. W 1933 roku zrealizował projekt badań nad orientacją ptaków, który kontynuował w kolejnych latach. W 1935 roku, będąc najmłodszym docentem na UJ, obronił pracę habilitacyjną i rozpoczął działalność w Stacji Morskiej w Helgolandzie.

W 1939 roku życie Wojtusiaka zostało dramatycznie przerwane przez aresztowanie przez hitlerowców w ramach Sonderaktion Krakau. Trafił do obozu koncentracyjnego w Dachau, a następnie w Sachsenhausen. Jego żona Halina, z domu Franckiewicz, zdołała napisać do Karla von Frischa oraz Alfreda Kühna z prośbą o pomoc. W późniejszym czasie spotkał swojego byłego studenta, Waltera Greite, który pomógł mu w uwolnieniu 8 września 1940 roku dzięki wsparciu Karla von Frischa.

Po powrocie do Krakowa, od 1941 roku pracował jako kustosz w Muzeum Przyrodniczym. Angażował się w działalność tajnego nauczania, wykładając zoologię ogólną i systematyczną, a także zoogeografię w latach 1943-1945, ratując przy tym zbiory naukowe oraz biblioteczne.

Później, w styczniu 1945 roku, po zakończeniu działań wojennych, powrócił na stanowisko adiunkta, a w 1946 roku znów został docentem oraz powołany na kierownika Zakładu Psychogenetycznego. W tym samym roku odbył podróż naukową po Wielkiej Brytanii z ramienia British Council, odwiedzając zakłady badawcze w Londynie, Cambridge, Oksfordzie, Tring oraz Stację Morską w Plymouth. Jako przedstawiciel Polskiej Akademii Umiejętności, przejął zbiory Muzeum Wojska Polskiego II Armii z Bliskiego Wschodu.

W 1948 roku został mianowany tytularnym profesorem zoologii na UJ, a w 1954 roku profesorem nadzwyczajnym. W 1952 roku reprezentował Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego w Albanii oraz później z ramienia PAU w Bułgarii. W 1958 roku, jako stypendysta Fundacji Rockefellera, odbył podróż po Stanach Zjednoczonych. W 1960 roku jego kariera osiągnęła szczyt, gdy został profesorem zwyczajnym, a w 1975 roku katedra, którą prowadził, została ponownie przemianowana na Zakład Zoopsychologii i Etologii Zwierząt. W 1976 roku przeszedł na emeryturę, a pięć lat później uczestniczył w uroczystości odnowienia doktoratu z okazji 50-lecia jego uzyskania.

Roman Wojtusiak był mężem Haliny z domu Franckiewicz (1910-1991) i miał troje dzieci: Janusza, Danutę oraz Andrzeja. Zmarł w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim, w kwaterze LXII-zach-8.

Praca naukowa

Roman Wojtusiak wniósł znaczący wkład w rozwój różnych dziedzin zoologii.

Jego badania obejmowały szeroki zakres tematów, z naciskiem na oceanografię, ochronę środowiska, etologię oraz entomologię. W szczególności jest znany z opracowania innowacyjnej konstrukcji hełmu do nurkowania, który umożliwił mu prowadzenie badań nad organizmami morskimi w Zatokę Gdańską.

Wojtusiak był jednym z założycieli Tatrzańskiego Parku Narodowego, co świadczy o jego zaangażowaniu w ochronę przyrody. Jako promotor wielu prac naukowych, jego twórczość obejmowała publikację licznych książek, a także około 120 artykułów naukowych oraz komunikatów. Oprócz tego autorzył około 250 artykułów popularnonaukowych, które miały na celu popularyzację wiedzy o zoologii wśród szerszej publiczności.

W uznaniu jego osiągnięć w zoologii, nazwano jego imieniem rodzaj Romanaria, a także podgatunek ćmy Zygaena filipendulae wojtusiaki.

Członkostwo

Roman Wojtusiak jest osobą o bogatym dorobku naukowym, który aktywnie uczestniczy w różnorodnych organizacjach i instytucjach. Jego zaangażowanie w pracę na rzecz ochrony zdrowia psychicznego oraz biologii widoczne jest poprzez jego członkostwo w kilku prestiżowych ciałach naukowych i organizacjach.

• wiceprzewodniczący Komisji Profilaktyki Zdrowia Psychicznego PAN,
• przewodniczący Sekcji Biometeorologicznej PAU,
• członek Rady Naukowej Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni,
• członek Rady Naukowej Zakładu Zoologii Systematycznej i Doświadczalnej PAN w Krakowie,
• członek Rady Naukowej Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie,
• członek Rady Naukowej Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Krakowie,
• członek Rady Naukowej Komisji Ochrony Zwierząt Państwowej Rady Ochrony Zwierząt,
• członek Rady Naukowej Pienińskiego Parku Narodowego i Tatrzańskiego Parku Narodowego,
• wiceprzewodniczący Komitetu Wojewódzkiego Ochrony Przyrody w Krakowie,
• członek Komisji Biologicznej PAN w Krakowie,
• członek Komisji Słownika Biologicznego PAN,
• członek Komisji Zastępczości Narządów Zmysłowych PAN,
• członek Sekcji Polskiej Międzynarodowej Unii Biologicznej,
• członek New York Academy of Science,
• członek prezydium komitetu Obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego,
• członek prezydium Komitetu Jubileuszu 600-lecia UJ,
• członek Polskiego Towarzystwa Zoologicznego,
• członek Polskiego Towarzystwa Entomologicznego,
• członek Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.

Jego działalność w powyższych organizacjach odzwierciedla zaangażowanie Wojtusiaka w promowanie badań nad biologią, ochroną przyrody i wieloma innymi dziedzinami związanymi z nauką i ochroną zdrowia.

Ordery i odznaczenia

Wśród wyróżnień i odznaczeń, które zostały nadane Romanowi Wojtusiakowi, można wymienić kilka szczególnie znaczących.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Krzyż Oświęcimski (pośmiertnie),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”,
• Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza”.

Te odznaczenia świadczą o jego znaczącym wkładzie w różne dziedziny życia społecznego oraz edukacji.

---

Oceń: Roman Wojtusiak

---