Dzielnica VII Zwierzyniec

---

Demografia

Demografia Dzielnicy VII Zwierzyniec odgrywa istotną rolę w analizie społecznej i urbanistycznej tego obszaru. W szczególności zwraca się uwagę na zmiany liczby mieszkańców na przestrzeni lat.

Rok	Stan na koniec roku	Uwagi
2004	20193	–
2005	20209	–
2006	20237	–
2007	20173	–
2008	b/d	–
2009	20154	–
2010	b/d	–
2011	20264	–
2012	20406	stan na 21.02.2012
2013	20397	stan na 14.05.2013
2013	20379	–
2014	20454	–
2015	20307	–
2016	20336	–
2018	20299	stan na 06.01.2018
2018	20392	–
2019	20555	–
2020	20429	–
2021	20330	–
2022	20196	–
2023	20160	–

Statystyki demograficzne pozwalają na zrozumienie nie tylko trendów wzrostu lub spadku liczby ludności, ale także na uchwycenie różnorodności tego regionu.

Osiedla i zwyczajowe jednostki urbanistyczne

W dzielnicy VII Zwierzyniec znajduje się wiele malowniczych osiedli oraz urbanistycznych jednostek, które zasługują na bliższe poznanie. Oto niektóre z nich:

• Bielany,
• Chełm,
• Olszanica,
• Półwsie Zwierzynieckie,
• Przegorzały,
• Salwator,
• Wola Justowska,
• Zwierzyniec,
• Zakamycze.

Każde z tych miejsc ma swoją unikalną atmosferę oraz charakter, co sprawia, że zwiedzanie dzielnicy jest wyjątkowym doświadczeniem.

Granice

Dzielnica VII Zwierzyniec ma jasno określone granice, które są kluczowe dla jej tożsamości. Część z tych granic to:

• z Dzielnicą VIII graniczy na odcinku, zaczynając od miejsca, gdzie przedłużenie wschodniej strony Al. Krasińskiego spotyka się z rzeką Wisłą (most Dębnicki) i kierując się zachodnim brzegiem rzeki, aż do przecięcia granicy m. Krakowa w rejonie „Koła Tynieckiego”; następnie granica biegnie w kierunku północnym wzdłuż granicy m. Krakowa do miejsca przecięcia z rzeką Rudawą,
• z Dzielnicą VI graniczy w sposób, który zaczyna się na przecięciu zachodniej granicy m. Krakowa z rzeką Rudawą, skąd granica prowadzi wschodnim biegiem środkiem rzeki Rudawy do miejsca, gdzie rzeka Rudawa skrzyżuje się z przedłużeniem ul. Strzelnica,
• z Dzielnicą V granice następują na odcinku od przecięcia rzeki Rudawy z przedłużeniem ul. Strzelnica, w kierunku wschodnim, przez północną stronę ul. Mydlnickiej do skrzyżowania z ul. Piastowską; kontynuując na południe, zachodnią stroną ul. Piastowskiej aż do skrzyżowania z al. 3 Maja, a później wszędzie tam, gdzie północna strona deptaku prowadzi wzdłuż al. 3 Maja do skrzyżowania z al. Marszałka Focha, i dalej północną stroną al. Marszałka Focha do skrzyżowania z al. Krasińskiego,
• z Dzielnicą I granice przebiegają na odcinku, który zaczyna się od skrzyżowania al. Marszałka Focha z al. Krasińskiego i prowadzi na południe, wschodnią stroną al. Krasińskiego, aż do punktu, w którym granica styka się z rzeką Wisłą.

Historia

„Na Zwierzyńcu odnaleziono pierwsze, archeologicznie udokumentowane dowody na istnienie prymitywnej osady ludzkiej (Homo sapiens) sprzed około 25 tysięcy lat, które związane są z wschodniograwecką kulturą. Około 6 tysięcy lat temu przybyli tutaj pierwsi osadnicy z epoki neolitu, zajmujący się zarówno pasterstwem, jak i rolnictwem. W drugiej połowie pierwszego tysiąclecia naszej ery, obszar ten został przejęty przez zachodniosłowiańskie plemię Wiślan. W legendach regionu krąży historia o tym, jak właśnie tutaj rozpoczęła się chrystianizacja Polski.

W 1148 roku konsekrowano kościół Najświętszego Salwatora, który według badań archeologicznych wzniesiono na ruinach wcześniejszych budowli sakralnych. Z czasem wokół niego zbudowano kamienne konstrukcje, z których do dzisiaj zachował się romański portal. Historia Zwierzyńca ściśle łączy się z konwentem norbertańskim, od momentu, gdy wieś została uposażona na rzecz klasztoru. Przez wieki mieszkańcy tej ziemi zmagali się z klęskami żywiołowymi, z którymi największe problemy stwarzały wylewy Wisły. W XIII wieku, teren ten doświadczył także zniszczeń od najazdów Tatarów, które miały miejsce w latach 1241, 1259 oraz 1287.

Nazwa 'Zwierzyniec’ najczęściej tłumaczona jest jako teren myśliwski na potrzeby dworu książęcego. Niemniej jednak brakuje konkretnych dowodów na istnienie wydzielonych miejsc do polowań. Najstarszy znany zapis łaciński (Sverincia lub Zwerincia) pojawił się w XIII wieku, natomiast zapis w języku polskim 'Zwierzyniec’ został udokumentowany dopiero w 1422 roku. Od nazwy tej pochodzi również Półwsie Zwierzynieckie, założone przez przeorysze Stredkę w 1327 roku, w wyniku podziału Zwierzyńca. Granicą tego terenu była młynówka, obecnie znana jako przekop Rudawy. W późniejszych latach, Kraków dokonał zamiany kamienicy Klimka z Bodzanowa z ul. Floriańskiej, co przyniosło Norbertankom rozległe pastwiska. Niestety, kamienica spłonęła, co doprowadziło do długotrwałych sporów o uregulowanie strat, które pozostawiły część pastwisk niezagospodarowanych, a dziś znaną jako krakowskie Błonia.

Na obszarze Zwierzyńca oraz Półwsia miały miejsce liczne pożary, a jednym z najtragiczniejszych był ten z 25 kwietnia 1527 roku, kiedy to spłonęły także zabudowania klasztorne. W obawie przed zbliżającymi się siłami arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, Jan Zamoyski, zwolennik Zygmunta III Wazy, podjął decyzję o spaleniu całego Zwierzyńca oraz Półwsia. Wylewy Wisły miały miejsce znacznie częściej niż pożary – przykładem jest rok 1593, kiedy obszar Półwsia oraz niższe części Zwierzyńca zostały zalane wodą.

W 1591 roku do przeoryszy Norbertanek wybrano Dorotę Kącką, która przez 52 lata przyczyniła się do rozwoju życia religijnego klasztoru i obszaru Zwierzyńca. XV wiek przyniósł kolejny rozwój zbudowania kościoła oraz eremu O.O. Kamedułów na Srebrnej Górze, który został uposażony przez Lubomirskiego wsią Bielany. Niestety, ich sukcesy przerwała epidemia morowego powietrza w 1652 roku oraz potop szwedzki w 1655 roku, a plądrowanie Zwierzyńca przez bandytów miało miejsce również podczas wojny północnej w latach 1700-1721. Ostatnim nieszczęściem była epidemia cholery w 1907 roku.

W czasach rozbiorów, w latach 70. XVIII wieku, Tadeusz Kościuszko usypał umocnienia na Półwsiu. Między 1821 a 1823 rokiem, mieszkańcy Krakowa usypali mu ku pamięci kopiec o wysokości 34 metrów. Po likwidacji Wolnego Miasta Kraków został przyłączony do Galicji, co doprowadziło do licznych zmian w Zwierzyńcu. W 1849 roku wybudowano wielką fortecę wokół Kopca Kościuszki, do której prowadziła strategiczna droga (obecna Aleja Waszyngtona), a wokół Chełmu, Bielan (gdzie obecnie znajduje się obserwatorium astronomiczne) oraz Olszanicy powstały mniejsze umocnienia. W zabudowaniach przy ulicach ks. Józefa, Królowej Jadwigi oraz w Lesie Wolskim zrealizowano wiele projektów budowlanych, w tym zespoły szańców redutowych.

W 1887 roku wybudowano nasyp fortecznej kolei rokadowej (dzisiejsze al. Krasińskiego) oraz Most Dębnicki. Gdy w 1903 roku miała miejsce kolejna katastrofalna powódź, która spustoszyła Półwsie Zwierzynieckie oraz okoliczne obszary Błoń, władze miejskie podjęły decyzję o regulacji Wisły na odcinku od klasztoru zwierzynieckiego do Wawelu i o włączeniu gmin podmiejskich do Krakowa. Ostatecznie, Zwierzyniec został przyłączony do Krakowa w 1910 roku, co diametralnie zmieniło skład demograficzny tego obszaru. Oprócz rolników i flisaków zaczęła się osiedlać inteligencja. Dwudziestolecie międzywojenne było okresem odbudowy dla całej Polski, jak i dla Zwierzyńca. Dawne austriackie koszary oraz ujeżdżalnie koni zamieniono na siedziby polskiego 5. Dywizjonu Artylerii Konnej, a także rozwinęły się chóry parafialne.

Na polanie Sowiniec w Lesie Wolskim usypano Kopiec Niepodległości im. Józefa Piłsudskiego. Okupacja hitlerowska przyniosła różnorodne formy represji dla mieszkańców Zwierzyńca, Półwsia Zwierzynieckiego oraz Woli Justowskiej. Najbardziej tragiczne były wydarzenia pacyfikacji z 1943 roku, kiedy to wielu obywateli podejrzanych o konspiracyjną działalność zostało rozstrzelanych. Opór mieszkańców przybierał różne formy, a jednym z przykładów było zorganizowane wystąpienie Zwierzynieckich Klubów Sportowych. Po II wojnie światowej Zwierzyniec oraz Półwsie stały się integralną częścią miasta, przyciągając nową populację, co znacząco wpłynęło na życie kulturalne i społeczne regionu. Osobistości, takie jak ks. Kanonik Władysław Długosz, ks. dr Marian Jakubiec oraz ks. infułat Jerzy Bryła, mieli znaczący wpływ na religijne i kulturowe życie na starym Zwierzyńcu i Półwsiu.

Kultura

Błonia stanowią kluczowy element życia kulturalnego Zwierzyńca. W dzielnicy tej znajdują się również cenne zabytki, które są jednymi z najstarszych w Krakowie. Na szczególną uwagę zasługuje kościół Najświętszego Salwatora, usytuowany na Górze św. Bronisławy, oraz stary cmentarz salwatorski, gdzie spoczywają licznie przedstawiciele lokalnej kultury. Znajdujący się w pobliżu klasztor SS. Norbertanek sąsiaduje z kościołem parafialnym św. Jana Chrzciciela.

W tej urokliwej dzielnicy odbywa się wiele tradycyjnych obrzędów. Jednym z najbardziej charakterystycznych jest Lajkonik, który stąd wyrusza na swoje harce, dostarczając radości dzieciom, do których ks. proboszcz z plebanii sypie słodkości. W mroźne lutowe wieczory jedynie na Salwatorze można spotkać ludzi wracających z kościółka z zapalonymi świecami. W czasie Wielkanocy, przy sprzyjającej pogodzie, na dziedzińcu kościelnym ustawia się stoły dużego koła, na których znajdują się koszyczki z „święconym”.

Ten wyjątkowy okres uwieńczony jest także krakowskim odpustem znanym jako Emaus, który przypada na drugi Dzień Wielkanocy. Już od lat Zwierzyniec jest miejscem skupiającym inteligencję i artystów. Właśnie tutaj żyli i tworzyli m.in. Jacek Malczewski, Wlastimil Hofman, Adam Bunsch oraz Jerzy Potrzebowski, a także Karol Hubert Rostworowski.

Klub sportowy Juvenia

Rzemieślniczy Klub SportowyJuvenia Kraków został założony 8 grudnia 1906 roku jako część Związku Męskiej Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej. Powołanie klubu było zasługą ks. Mieczysława Kuznowicza, który dążył do wszechstronnego rozwoju młodzieży. W 1911 roku na krakowskich Błoniach otwarto stadion piłkarski nazwany Parkiem Sportowym „Juvenia”, który stał się miejscem wielu sportowych wydarzeń.

W czasie II wojny światowej, podczas hitlerowskiej okupacji, klub wykazał się niezwykłą determinacją, będąc gospodarzem silnej sekcji piłki nożnej, która organizowała konspiracyjne mistrzostwa Krakowa. Po zakończeniu działań wojennych, tak odmieniony klub rozpoczął dynamiczny rozwój, wprowadzając sekcje z różnych dyscyplin sportowych, takich jak: piłka nożna, pływanie, boks, szachy, sporty motorowe, podnoszenie ciężarów, siatkówka, koszykówka i rugby.

Juvenia ma na swoim koncie wiele osiągnięć, w tym tytuły Mistrza Polski w szachach zdobywane przez A. Tarnowskiego oraz wyróżnienia w sportach motorowych, które były udziałem braci Koprowskich. Te sukcesy wpisują się w historię klubu jako dowód na jego zaangażowanie i pasję do sportu.

Aktualnie, siedziba klubu znajduje się na krakowskich Błoniach, blisko Zwierzynieckiego Klubu Sportowego, pomiędzy stadionami dwóch rywalizujących drużyn – Cracovii i Wisły Kraków. Warto podkreślić, że od 1973 roku działa przy Juvenii sekcja rugby, co poszerza ofertę klubu w zakresie sportów drużynowych.

W 2006 roku, klub świętował swoje 100-lecie, co było niezwykłym wydarzeniem w jego bogatej historii, podkreślającym osiągnięcia oraz znaczenie, jakie ma dla społeczności lokalnej i sportowej w Krakowie.

---

Oceń: Dzielnica VII Zwierzyniec

---