Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK

---

Założenia programowe i kolekcja

Program Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, znany jako MOCAK, skupia się na prezentacji sztuki współczesnej, w szczególności z ostatnich dwóch dziesięcioleci. W kontekście wystawienniczym akcentowane są osiągnięcia powojennej awangardy oraz konceptualizmu. Do projektów artystycznych dołączane są również różnorodne działania edukacyjne, badawcze oraz publikacyjne, które są dostosowane do zróżnicowanych grup odbiorców.

Muzeum dysponuje stałą kolekcją, w której znajdują się prace ponad dwustu artystów i artystek współczesnych. Wśród nazwisk, które możemy tam spotkać, są m.in.:

• Marina Abramović,
• Paweł Althamer,
• Oskar Dawicki,
• Edward Dwurnik,
• Stefan Gierowski,
• Władysław Hasior,
• Krištof Kintera,
• Ragnar Kjartansson,
• Jerzy Kosałka,
• Jarosław Kozłowski,
• Katarzyna Kozyra,
• Zofia Kulik,
• Natalia LL,
• Zbigniew Libera,
• Dorota Nieznalska,
• Józef Robakowski,
• Adam Rzepecki,
• Daniel Spoerri,
• Maria Stangret,
• Jonasz Stern,
• Beat Streuli,
• Leon Tarasewicz,
• Jan Tarasin,
• Zbigniew Warpechowski,
• Krzysztof Wodiczko,
• Artur Żmijewski.

Wystawa stała znajduje się na poziomie -1, a na drugim poziomie prezentowane są różnorodne wystawy czasowe. Dodatkowo, w mniejszym budynku B zlokalizowana jest galeria, która organizuje wystawy indywidualne, designu, dźwięku oraz tekstu. Na terenie Muzeum mieści się także biblioteka, księgarnia, kawiarnia oraz pracownia konserwatorska dedykowana sztuce współczesnej.

Historia

Idea stworzenia Muzeum była przedmiotem intensywnej dyskusji w kręgach artystycznych przez wiele lat. W 2004 roku Gmina Miejska Kraków zdecydowała się na zakup budynków oraz gruntów zlokalizowanych na terenie dawnej Fabryki Schindlera, znajdującej się przy ul. Lipowej 4. Celem tego kroku było przekształcenie tych terenów w miejsce dla nowego Muzeum.

W maju 2005 roku Prezydent Miasta Krakowa, Jacek Majchrowski, wystąpił z wnioskiem o finansowe wsparcie dla projektu utworzenia Muzeum z funduszy Ministerstwa Kultury. W odpowiedzi, ówczesny minister kultury, Waldemar Dąbrowski, przyznał na realizację tego przedsięwzięcia kwotę 4 milionów złotych.

Wybór projektu budynku Muzeum odbył się w wyniku konkursu, który zorganizowano w 2007 roku. Jury składające się z jedenastu ekspertów, pod przewodnictwem Konrada Kucza-Kuczyńskiego, zdecydowało się nagrodzić propozycję autorstwa Claudia Nardiego oraz Leonarda Marii Proliego. Prace budowlane rozpoczęły się w grudniu 2009 roku i zakończyły się oddaniem obiektu w listopadzie 2010 roku.

Otwarcie Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, znanego jako MOCAK, miało miejsce 19 maja 2011 roku. Temu wydarzeniu towarzyszyły inauguracyjne wystawy, takie jak: Historia w sztuce, Kolekcja MOCAK-u, Nagroda Fundacji Vordemberge-Gildewart, Maurycy Gomulicki. Bibliophilia, Biblioteka Mieczysława Porębskiego (stała ekspozycja MOCAK-u) oraz ALIAS: Madeleine Sante – wystawa programowa Miesiąca Fotografii w Krakowie.

Edukacja

Punktem wyjścia dla założeń, które przyjęło Muzeum, nie jest pytanie o rodzaj edukacji, ale o to, jaką kulturę chcemy rozwijać. Głównym celem polityki edukacyjnej MOCAK-u jest transformacja statusu współczesnej sztuki wizualnej w Polsce, aby mogła stać się ona istotnym i wyraźnym głosem w istotnych debatach publicznych. W realizacji tego celu, Muzeum planuje inicjować oraz wspierać działania zmierzające do stworzenia nowej grupy odbiorców.

W ramach swoich działań edukacyjnych MOCAK promuje ideę społeczeństwa otwartego na sztukę, które zachęca do dyskusji nad pozycją społeczną artystów, a także stara się pobudzić zainteresowanie zbieraniem dzieł młodych twórców.

Muzeum umożliwia odbiorcom aktywny kontakt zarówno z dziełami współczesnymi, jak i z ich twórcami, kolekcjonerami, krytykami oraz osobami odpowiedzialnymi za dokumentację i organizację ekspozycji.

Projekty edukacyjne realizowane przez Muzeum powstają we współpracy z artystami, społecznościami lokalnymi, krytykami, kuratorami, koordynatorami wystaw, a także z udziałem studentów i uczniów. Ich bezpośrednim celem jest umożliwienie uczestnikom dzielenia się doświadczeniami oraz zdobywania umiejętności potrzebnych do samodzielnego i wielopłaszczyznowego odkrywania świata sztuki.

Odbiorcami projektów edukacyjnych są osoby w różnym wieku – od przedszkolaków, dzieci wczesnoszkolnych, przez gimnazjalistów, uczniów szkół średnich, studentów, młodych dorosłych, aż po osoby w średnim wieku i seniorów. Muzeum kieruje swoje działania także do różnorodnych grup społecznych, w tym do osób niepełnosprawnych, edukatorów, nauczycieli na różnych poziomach, mieszkańców mniejszych miejscowości oraz osób dotkniętych różnymi formami wykluczenia.

Biblioteka

Biblioteka Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, usytuowana obok głównego budynku, stanowi doskonałe miejsce dla wszystkich, którzy pragną zgłębić swoją wiedzę na temat wystaw, wydarzeń oraz spotkań organizowanych przez MOCAK. Jest to również idealna przestrzeń dla osób, które chcą skorzystać z bogatego księgozbioru.

W zbiorach znajdują się różnorodne materiały, w tym albumy, katalogi wystaw oraz przewodniki po muzeach. Znaleźć tam można także monografie artystów oraz pozycje dotyczące krytyki artystycznej i teorii sztuki. W czytelni dostępne są współczesne czasopisma o tematyce artystycznej, co pozwala na bieżąco śledzić wydarzenia w tej dziedzinie. Tematyka oferowanych książek jest niezwykle szeroka – obejmuje nie tylko kulturę wizualną, ale także filozofię, nauki społeczne oraz teorię polityki.

Warto dodać, że MOCAK dysponuje również Biblioteką Mieczysława Porębskiego. Muzeum, wprowadzając do swojej biblioteki unikalną atmosferę gabinetu tego wybitnego Profesora, udostępnia jednocześnie największy zbiór jego księgozbioru z Krakowa. Biblioteka Mieczysława Porębskiego, znanego historyka, krytyka i teoretyka sztuki, zawiera katalogi, albumy, teoretyczne opracowania oraz literaturę piękną. Przez lata gromadzone materiały odzwierciedlają nie tylko warsztat naukowy Porębskiego, ale także jego intelektualne fascynacje oraz próby systematyzacji wiedzy, dostarczając informacji o życiu artystycznym ostatniego półwiecza.

Księgarnia

W ofercie MOCAK Bookstore można znaleźć szereg publikacji dotyczących współczesnej humanistyki. W asortymencie znajdują się zarówno pozycje z rynku polskiego, jak i zagranicznego, obejmujące różnorodne tematy, w tym sztukę współczesną, fotografię, projektowanie oraz estetykę.

Księgarnia pełni ważną rolę sklepu muzealnego, gdzie klienci mogą nabyć unikalne przedmioty stworzone przez artystów. Wiele z tych dzieł jest własnoręcznie wykonanych, co czyni je jeszcze bardziej wyjątkowymi.

Dodatkowo, MOCAK Bookstore prowadzi również sprzedaż internetową. Każdy zainteresowany może wygodnie dokonać zakupu poprzez stronę internetową księgarni.

Budynek

Projekt realizacji muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, nazywanego MOCAK, został stworzony przez renomowane studio architektoniczne Claudia Nardiego Architette. W ramach planu zakłada się nie tylko wzniesienie nowoczesnego budynku, ale również adaptację sześciu istniejących obiektów znajdujących się na terenie dawnej Fabryki Schindlera.

Architektoniczna wizja Nardiego oparta jest na trzech kluczowych założeniach: podkreśleniu niezwykłej linii dachu szedowego, wykorzystaniu prostych linii oraz maksymalnym doświetleniu przestrzeni wystawowych za pomocą naturalnego światła. Koncepcja MOCAK-u przyciąga uwagę jako przykład architektury neomodernistycznej, a sam Claudio Nardi wyraźnie podkreśla swoje inspiracje Miesem van der Rohe oraz włoskim racjonalizmem.

Warto zwrócić uwagę, że przestrzeń wystawiennicza została podzielona na liczne sekcje i zajmuje imponującą powierzchnię blisko 4 tys. m². Z kolei całkowita powierzchnia budynku wynosi około 10 tys. m². Koszty budowy oszacowano na ponad 70 milionów złotych, przy czym połowa tej kwoty pochodzi z funduszy Unii Europejskiej.

Kontrowersje

Konkurs na dyrektora Muzeum

Ustanowienie zarządu Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie wzbudziło liczne kontrowersje, zarówno w kontekście administracyjnym, jak i politycznym oraz społecznym. Zamiast przeprowadzenia otwartego konkursu na stanowisko dyrektora, władze miasta zdecydowały się na mianowanie osoby na to stanowisko. Taka decyzja spotkała się z dużym sprzeciwem wielu członków krakowskiego środowiska artystycznego, co doprowadziło do powołania w październiku 2009 roku Obywatelskiego Komitetu na Rzecz Przejrzystości w Polityce Kulturalnej Krakowa. Komitet ten, skupiający artystów, krytyków oraz animatorów kultury, miał na celu wyjaśnienie niejasności dotyczących przyszłości dwóch ważnych krakowskich instytucji kulturalnych – Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki oraz Muzeum Sztuki Współczesnej.

W pierwszych krokach działania Komitet zwracał uwagę na konieczność przedstawienia wizji i planów rozwoju tych placówek oraz domagał się przejrzystości w procedurach obsadzania stanowisk dyrektorskich. W odpowiedzi na te obawy, wystosował list otwarty do prezydenta Krakowa, Jacka Majchrowskiego, w którym podpisały się znane osobistości świata sztuki, takie jak Joanna Mytkowska, dyrektorka Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Jarosław Suchan, dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi, Wojciech Krukowski, szef CSW w Warszawie, Maria Poprzęcka, oraz Anda Rottenberg, Katarzyna Kozyra. W związku z nowymi przepisami, które nakładały obowiązek przeprowadzania konkursów na dyrektorów instytucji kultury, Maria Anna Potocka, ówczesna dyrektor MOCAK-u, miała pozostawać na swoim stanowisku do momentu otwarcia muzeum, a następnie powinien być ogłoszony konkurs. Muzeum ostatecznie zainaugurowało swoją działalność w maju 2011 roku, jednak nie ogłoszono do tej pory procesu rekrutacji na nowego dyrektora.

Otwarcie

Otwarcie Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie miało miejsce w dwóch etapach. Pierwsza inauguracja odbyła się 16 listopada 2010 roku, na kilka dni przed wyborami samorządowymi w Polsce, które miały miejsce 21 listopada. Choć budynek został przedstawiony publiczności, to jego wnętrza nie były jeszcze całkowicie ukończone i muzeum de facto pokazano z pustymi salami. Oficjalne „oddanie budynku” zostało połączone z przyjęciem i konferencją prasową zorganizowaną przez MOCAK oraz Urząd Miasta Krakowa, w której główną rolę odgrywał prezydent Jacek Majchrowski, który ubiegał się o reelekcję. Otwarcie muzeum rzekomo związane było z kampanią wyborczą, co wzbudziło kontrowersje wokół jego niezależności. W grudniu 2010 roku budynek został zamknięty dla zwiedzających, a na nowo otwarto go 19 maja 2011 roku.

Cenzura pracy Tomasza Mroza

W kontekście działalności muzeum pojawiły się także oskarżenia dotyczące cenzury związanej z pracą Tomasza Mroza, wystawioną podczas konkursu organizowanego przez fundację Vordemberge-Gildewart. Artysta przesłał na konkurs dzieło pt. „Walę dziurę Uklańskiego for free”, które przedstawiało kontrowersyjny motyw. Na wystawie pokonkursowej praca ta znalazła się w sali razem z innymi dziełami, a jej zdjęcie zostało zamieszczone w katalogu wystawy. Jednak podczas oficjalnej inauguracji 19 maja, w sali ekspozycyjnej nie można było zobaczyć jego pracy, a zamiast tego przedstawiono inną dokumentację Mroza, co wprowadziło zarówno prezydentów – Bronisława Komorowskiego oraz Jacka Majchrowskiego – jak i zwykłych zwiedzających w błąd. Informacje na ten temat przytoczono m.in. w artykułach Łukasza Gazura w „Dzienniku Polskim” oraz Marty Kudelskiej w czasopiśmie „Obieg”.

---

Oceń: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK

---